[Nummer 24 - 15 juni 1985]
Ter zake
Rudie Kagie
Een tegenvaller voor uitgeverij Bert Bakker was dat toen de omstreden verfilming van Het bittere kruid in première ging het gelijknamige boek van Marga Minco tijdelijk niet leverbaar bleek. Evenmin kon de boekhandel exemplaren bestellen van Het Achterhuis van Anne Frank toen daar in het kader van de nationale herdenking vraag naar was. De boeken waren er wel, maar bleken onvindbaar in administratie en magazijnen van het Uitgevers-distributiecentrum, het UDC. Begin april verhuisde dit distributiecentrum - een samenwerkingsverband van negentien uitgeverijen - zijn voorraad van ruim tien miljoen boeken van De Meern naar Culemborg. Op het nieuwe adres zou worden samengewerkt met het modern geoutilleerde Centraal Boekhuis. Al spoedig bleek dat de gevolgen van de overheveling veel ingrijpender waren dan de betrokkenen hadden voorzien. Enige tienduizenden boeken raakten zoek. De boekhandel kon de titels niet bestellen. Voor de gedupeerde uitgevershuizen betekende dat een forse derving van de inkomsten. ‘Een schadeclaim? Bij wie zouden we die moeten indienen?’ vraagt Rob Pronk, verkoopleider bij Bert Bakker, zich af. ‘Het grote probleem is juist dat we als deelnemer tevens aandeelhouder van het UDC zijn. We kunnen geen schadeclaim bij onszelf indienen.’ Volgens Pronk zijn de meeste ‘kinderziekten’ inmiddels overwonnen: ‘De grootste problemen zijn nu opgelost. Dat een aantal al wat oudere dichtbundels niet leverbaar is, daar lig ik niet wakker van.’ Uitgeverij Christofoor in Zeist - gespecialiseerd in antroposofische en religieuze uitgaven - overwoog een kort geding aan te spannen. Directeur E.D. Rosenberg wijst op een aanzienlijke strop die zijn bedrijf opliep doordat een aantal
boeken ‘rond het paasgebeuren’ niet omstreeks deze christelijke feestdag in de winkel kon liggen. Rosenberg: ‘Voor een kleine uitgeverij als de onze is dat desastreus. Als een gedeelte van de omzet wegvalt, betekent dat dat we geen geld hebben om in nieuwe uitgaven te investeren. Bij het UDC zitten drie uitgeverijen die het van reisgidsen moeten hebben. Rond Pasen begint die reisgidsenmarkt op gang te komen, maar toen lagen die boeken er niet op tijd. Voor de betrokkenen een hele klap, dat mag u van mij aannemen.’ Op een vergadering eisten de bij het Uitgevers-distributiecentrum aangesloten ondernemingen tekst en uitleg van de directie van het Centraal Boekhuis, dat van ‘mismanagement’ wordt beschuldigd. De antwoorden van directeur G.J. Brussee konden niet alle aanwezigen tevreden stellen. ‘Die man bagatelliseerde de problemen,’ zegt een uitgever. ‘Het was om uit je vel te springen, de dooddoeners waar hij mee kwam aanzetten. Hij deed alsof er niets aan de hand was.’ Volgens Brussee zijn de problemen ‘nog niet voor de volle honderd procent opgelost.’ Toch is de boekenstroom nu bijna onder controle, zegt hij. ‘In de eerste maand ging alles mis, maar de fouten uit de beginfase worden nu niet meer gemaakt. We komen elke week een stapje verder.’
Hoe betrouwbaar is de literaire boekentoptien? Dat de in Vrij Nederland afgedrukte hitlijst frappante verschillen vertoont met de vergelijkbare rubriek in Haagse Post zal de nauwlettende lezer van beide bladen niet zijn ontgaan. Zo bleek de afgelopen maand de waardering voor De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera wel bijzonder sterk uiteen te lopen: het boek is letterlijk nergens in de VN-toptien, maar staat al vier weken bovenaan in HP. Hoe zit dat? Verkoopleider Emile Salomon van Unieboek, waar Kundera wordt uitgegeven, meldt dat de roman ‘verdomd goed’ is verkocht: ‘De eerste oplage was binnen drie weken weg. Dan praat je over vijfduizend exemplaren. Dat is niet gek, maar eerlijk gezegd lijkt het me te weinig om week in, week uit op de eerste plaats in een top-tien te staan.’ Salomon veronderstelt dat de HP-lijst vooral op een ‘kwalitatief oordeel’ is gebaseerd en die in VN op een ‘kwantitatief resultaat’ berust.
Rogier Smit, redactiesecretaris van HP en samensteller van de best-sellerlijst, zegt dat de verschillen voortkomen uit de aard van de boekhandels die de gegevens verstrekken. Smit: ‘Wij baseren ons op de betere boekhandels, dat is een bewuste keuze geweest. Het zijn niet de boekhandels die het van de verkoop van kook- en tuinboeken moeten hebben. Daardoor is ons overzicht niet representatief voor de verkoopcijfers. Het is meer op kwaliteit gebaseerd.’ De wekelijkse VN-rubriek wordt samengesteld door de handelscombinatie Topkring-Ceniko, waarbij ruim veertig Libris-boek handels zijn aangesloten. ‘Libris-winkels zijn ook kwaliteitszaken, hoor,’ haast zich Jaap Stelloo, manager van de boekendivisie bij Topkring-Ceniko een eventueel misverstand te ontzenuwen. Volgens hem geeft de in VN afgedrukte ‘hitparade’ een reëler beeld van het ‘top-tiengebeuren in Nederland’. Volstrekt representatief is het overzicht echter niet: ‘Ik denk ook niet dat iemand daar iets aan zou hebben. Er zijn nu diverse top-tienen ontstaan die van toepassing zijn op diverse soorten boekhandels en klanten. Bruna- en Ako-winkels hanteren hun eigen lijsten met de bestverkochte boeken. Het kan zijn dat een bepaald boek plaatselijk een geweldige best-seller is, maar landelijk slecht wordt verkocht. Daarom gaan we onze leden een beperkter vrijheid geven om sommige titels die het vooral lokaal erg goed doen, in te brengen.’ Overigens tellen sinds kort de verkoopresultaten van de vijf vestigingen van het warenhuis De Bijenkorf mee bij de samenstelling van de Libris-top-tien. Het concern werd over hetzelfde onderwerp al wekelijks door HP geconsulteerd. Stelloo: ‘Eind vorig jaar bleek
dat hoewel de toptien in VN en die in HP grote verschillen vertonen, het totaal gemiddelde aan het eind van het jaar niet eens zoveel van elkaar afwijkt. Er komt binnenkort een actie in de Libris-winkels, waarbij onder meer De ondraaglijke lichtheid van het bestaan onder de aandacht van de consument gebracht gaat worden. Grote kans dus dat de verkoop van die roman zal stijgen en de titel alsnog hoog in de VN-top-tien terechtkomt.’
Een van de meest bizarre misdaden van de afgelopen jaren - een in 1978 gepleegde moord op de Amerikaanse multimiljonair Franklin Bradshaw, gepland door zijn in Newyorkse society-kringen zeer bekende dochter en uitgevoerd door haar minderjarige zoon - is het onderwerp van twee boeken die binnenkort vrijwel gelijktijdig in de Verenigde Staten zullen verschijnen. Doubleday komt op 21 juni in een oplage van honderdduizend exemplaren met Nutcracker van Shana Alexander, die eerder boeken publiceerde over Patty Hearst en Jean Harris. Bij Atheneum verschijnt 20 juni At Mother's Request van de radiojournalist Jonathan Coleman in een oplage van vijftigduizend exemplaren. Voor beide boeken bestaat veel belangstelling van de kant van televisiemaatschappijen die er een dramatisering van het thema in zien. De pocketrechten voor beide paperback-uitgaven zijn al verkocht, beide titels zullen via boekenclubs te bestellen zijn.
‘Spanning, tragiek, humor en liefde’ verschaft volgens De Boekerij - een imprint van Elsevier - de roman Een kruis in Siberië van Heinz G. Konsalik die kortelings in vertaling verscheen. Met het omslag van deze monumentale leespil van bijna vijfhonderd pagina's is iets merkwaardigs aan de hand. In de inhoud van het boek figureren louter Russen, met als hoofdpersoon de jeugdige pater Stephanus Olrik, die vermomd als arbeider naar het verbanningsoord JAZ 541/1 wordt gestuurd om geestelijke bijstand te verlenen aan de gevangenen. Het omslag van het boek toont echter geen Sovjetburgers, doch twee Amerikanen, te weten de country-zanger Willie Nelson en de filmacteur John Savage. Navraag leert dat de foto is ontleend aan de Amerikaanse speelfilm Coming out of the ice, die de Tros-televisie vorig jaar uitzond. Het boek van Konsalik heeft niets met deze film te maken.
Auteursrechtelijk beschermd