Vrij Nederland. Boekenbijlage 1985

[p. 13]

De twaalf beste detectives ooit verschenen
(en de 270 slechtste)

R. Ferdinandusse

Julian Symons is, zoals dat heet, een kenner van het misdaadgenre. Hij was lange tijd recensent voor The Sunday Times, hij was redacteur van de crimeboeken bij Penguin, hij was voorzitter van de Crime Writers Association, president van de Detection Club, auteur van minstens twintig misdaadromans, biograaf van onder meer Edgar Allan Poe en Dashiell Hammett en dat is dan nog maar een klein gedeelte van zijn werk. Want hij weet ook nog alles van Angelsaksische gedichten en dichters, van Dickens en Carlyle en van waar gebeurde misdaden. En hij schreef in 1972 een van de boeiendste handleidingen voor de detectivelezer: Bloody Murder, From the Detective Story to the Crime Novel: a History.

In het vroege voorjaar werd dat boek, Bloody Murder, opnieuw, aangevuld en bijgewerkt, in de handel gebracht. Ter gelegenheid daarvan vroeg de Engelse columnist Godfrey Smith (van The Sunday Times) of Symons voor zijn column eens een lijstje zou willen maken van de beste ‘detectives’ die ooit zijn geschreven. Hij vroeg er om tien, maar kreeg er twaalf. Dat lijstje zag er als volgt uit (we beginnen bij nummer twaalf):

12.	John Dickson Carr, The Hollow Man. (‘Het mooiste “gesloten kamer”-mysterie dat ooit werd ontworpen.’)
11.	Francis Iles, Malice Afterthougt. (‘Het beste boek in het genre: “Dader bekend, maar kan hij zich redden”.’)
10.	Agatha Christie, The Murder of Roger Ackroyd. (‘Vanwege de beste misleidende truc ooit door Agatha verzonnen.’)
9.	Edgar Allan Poe, Tales of Mysterie and Imagination. (Dat boek bevat meer dan veertig verhalen, maar ‘daarbij zijn de vijf waarin het misdaadgenre zijn oorsprong vindt’.)
8.	Raymond Chandler, The Long Goodbye. (‘De langste en de beste van de Philip Marlowe-boeken.’)
7.	George V. Higgins, Cogan's Trade. (‘Een uitgelezen voorbeeld van een modern gangsterverhaal geheel in pure dialoogvorm.’)
6.	John LeCarré, The Spy Who Came in From the Cold. (‘Een perfect georkestreerde en georganiseerde spionageroman.’)
5.	Eric Ambler, Doctor Frigo (‘Het meesterwerk uit zijn volwassen periode, zo rijp en goed als een Somerset Maugham.’)
4.	Patricia Highsmith, The Two Faces of January. (‘Huiveringwekkend, intens en buitengewoon.’)
3.	Arthur Conan Doyle, The Memoirs of Sherlock Holmes. (Dat is een bundel uit 1894, waarin onder meer ‘The Final Problem,’ waarin Doyle zijn held via een dodelijke val in de Reichenbach Waterval wil laten verdwijnen. Symons: ‘Hier álle Holmes-verhalen noemen maakt de zaak wat onoverzichtelijk.’)
2.	Wilkie Collins, The Woman in White. (‘Een wondermooie, rustig geschreven thriller en een prachtige Victoriaanse roman.’)
1.	Dashiel Hammett, The Glass Key. (‘De plot heeft de geslepenheid van een Christie, en de stijl is zo goed als die van Hemingway, het boek geeft in zijn geheel indirect en intelligent commentaar op de Amerikaanse politiek, het Amerikaanse leven en de sociale moraal.’)

Nouvelle vague

Een mooi lijstje, zeker voor mensen die van lijstjes houden. En het lijkt ook een beetje op een uitstalling in het Rijksmuseum: de dode meesters. Want het eerste dat opvalt is dat van de twaalf geroemde auteurs er nog maar vier in leven zijn, en daarvan is Ambler al flink in de zeventig en Highsmith staat vlak voor haar pensioen. Symons zelf is geboren in 1912 (op 30 mei wordt hij 73) en hij heeft negen van de genoemde boeken tijdens zijn leven zien verschijnen, dus voor hem zijn ze ongetwijfeld geen museumstukken, maar toch ruikt zijn lijstje naar Geschiedenis. Als een keurig overzicht van de belangrijkste veldslagen die het genre als overwinningen heeft mogen boeken.

Want is het mogelijk dat iemand zowel Patricia Highsmith als Le Carré als Agatha Christie als Hammett tot de beste schrijvers rekent die hij gelezen heeft? Dat het kan zie je aan Symons, maar persoonlijk zie ik iemand die met rode oortjes Le Carré leest niet met dezelfde aandacht bezig aan het oeuvre van Highsmith. Cogans handel, bij Symons nog boven Chandler, heb ik vorig jaar massaal in de ramsj zien gaan. En zo zijn er nog meer voorbeelden te vinden die aangeven dat het lijstje hierboven niet is opgesteld door een liefhebber van whodunits. maar door een kenner van het genre. Kenners zijn die mensen die weten dat alles bij Poe begonnen is, die elke vakantie weer een Chandler herlezen, die treffend kunnen opmerken dat Christie en Sayers niet zo fris over joden en Chinezen schreven en die de volgorde van de Sjöwall en Wahlöö's weten. Op zichzelf is dat heel mooi, maar het gevolg is wel dat als het gaat om de beste detectives en thrillers altijd dezelfde lijstjes verschijnen. Een kenner die een nieuwe private eye ontdekt, bijvoorbeeld in Stephen Greenleafs Dodelijke vergissing of in Jonathan Valins De kalkput zal dat altijd afmeten aan Chandlers Marlowe. En de kans dat Greenleaf of Valin op zo'n lijstje terechtkomt is dus heel klein, want eerst moet de dode meester erop. Het is heel goed mogelijk om aan te tonen dat Robert L. Duncan uit de school van Eric Ambler stamt en (bijvoorbeeld in Tempte Dogs en The Dragons at the Gate) heel wat boeken van Ambler overtreft. Maar hoe kan je Duncan op zo'n lijstje zetten zonder Ambler te noemen?

Julian Symons

Het is een droevig lot voor het genre, maar zo zal het wel altijd blijven. Elke beschouwing en handleiding begint opnieuw bij Poe en Collins en Conan Doyle en daar komen we nooit meer vanaf. Tenzij er ooit een oproep geplaatst wordt voor lijstjes waarop zeker niet de namen van Chandler en Hammett en lies en Collins

Vervolg op pagina 15