[Nummer 22 - 1 juni 1985]
Ter zake
Rudie Kagie
Bruno Ernst was er niet bij, toen afgelopen zaterdag in de Amsterdamse galerie Art Book de uitgave Gewaarwordingen werd gepresenteerd. Het fraaie boek, gemaakt en uitgegeven door beeldend kunstenaar Sjoerd Hofstra, bevat citaten uit een bespreking die Bruno Ernst voor NRC Handelsblad maakte van het boek Vision van David Marr. Hofstra vertaalde met welgekozen penseelstreken enige wijsheden die Ernst in zijn recensie debiteerde, zoals de volzin: ‘Als we de gewaarwording trachten te begrijpen door alleen te bestuderen wat zich op het vlak van de neutronen af speelt, is dit te vergelijken met het bestuderen van de structuur van de vogelveren om het vliegen van de vogel te begrijpen.’ Tekst en illustraties vormen één geheel. In ieder boek is-‘omdat het platte vlak zich niet leent voor een goede afbeelding van de derde dimensie’ - een met de hand geschilderd reliëf meegebonden. De kunstenaar had graag het eerste exemplaar cadeau willen doen aan Bruno Ernst, van wiens woorden hij zulk een dankbaar gebruik maakte. De overhandiging kon echter geen doorgang vinden omdat, zegt Hofstra, Bruno Ernst niet blijkt te bestaan. ‘Volgens de redactie van NRC Handelsblad is het een pseudoniem en het mag niet bekend worden wie daarachter zit. Het enige dat men mij wilde zeggen is dat hij in Utrecht woont.’ Een blik op de auteurswet leerde Hofstra dat hij ook zonder toestemming van de auteur uit diens recensie kon citeren, mits de bron werd vermeld. Bruno Ernst kan zich nu voor honderdtien gulden een exemplaar van Gewaarwordingen (oplage vijftig stuks) aanschaffen bij Art Book aan de hoofdstedelijke Prinsengracht.
Uitgever Hans Uijtdewilligen van Kwadraat heeft de hoop opgegeven dat zich alsnog een sponsor zal aandienen die een handje helpt bij de financiering van de lijvige artikelenbundel La France aux Pays-Bas. Het boek verschijnt in het kader van de gelijknamige grote culturele manifestatie onder auspiciën van het Nederlands Theater Instituut. Vele maanden was Uijtdewilligen op zoek naar een gulle mecenas die hij onder het bedrijfsleven in Nederland en Frankrijk hoopte aan te treffen. Vage toezeggingen werden toen het erop aankwam ingetrokken. Uiteindelijk lieten - anders dan het zich aanvankelijk liet aanzien - ook het ministerie van WVC, het Prins Bernhard Fonds en de Franse ambassade het afweten. ‘Twee jaar geleden heb ik een boekje over Utrecht gemaakt. Ik heb toen vijf bedrijven aangeschreven met het verzoek of ze de publikatie wilden subsidiëren. Daarvan reageerden er toen vier positief,’ stelt Uijtdewilligen verbaasd vast. Crédit Lyonnais treedt wel op als sponsor van de culturele manifestatie naar aanleiding waarvan het boek verschijnt. ‘Toch is er nog een meevallertje voor ons: het Nederlands Theater Instituut heeft wat geld gegeven, al is dat geen bijster groot bedrag. We hadden er helemaal niet op gerekend.’ zegt de uitgever. Een andere verzachtende omstandigheid is de grote belangstelling voor het boek: van de oplage van negenduizen exemplaren werden er bij aanbieding al vierenzeventighonderd stuks verkocht, zodat een tweede druk ongetwijfeld zal volgen. Begin juni moet het boek in de winkel liggen. Ondanks het ontbreken van sponsors blijft de prijs, zoals aangekondigd, bijna veertig gulden. Philippe Noble en Rudy Kousbroek schrijven het voorwoord voor de uitgave, waaraan verder tien auteurs meewerken. ‘In plaats van de
geplande vierenzeventig illustraties komen er nu tweehonderdzevenentwintig afbeeldingen in,’ zegt Hans Uijtdewilligen. ‘Dat maakt de zaak ook weer extra duur.’
Eerder werd in deze rubriek gesignaleerd dat het werk van de schilder Henri Rousseau (1844-1910) diverse ontwerpers van pas kwam bij het vervaardigen van een boekomslag. Tien jaar geleden was dat het geval bij Grootvaders tocht door het Wilde Woud, een uitgave die de Internationale Pers in Deurne/Antwerpen destijds aanprees als ‘een boek met mooie reproducties van Rousseaus werk en een verhaal dat deze bekende schilder op een verrassende en oorspronkelijke wijze interpreteert’. Vrijwel hetzelfde fragment dat voor de voorkant van Grootvaders tocht door het Wilde Woud werd gekozen prijkt nu op de cover van Muskietenkust, de roman van Paul Theroux die kortelings bij de Arbeiderspers verscheen. Daar laat men weten dat de illustratie werd overgenomen van de omslag van de Engelse editie van het boek.
De Oostduitse uitgever Volk und Welt wil in de naaste toekomst meer vertalingen van hedendaagse Nederlandse romanciers uitbrengen. Haar directeur Manfred Küchler bracht vorige week daarom een bezoek van zes dagen aan Amsterdam. Hij had een druk bezet programma en sprak met diverse auteurs en representanten van alle belangrijke uitgevershuizen in de hoofdstad. Onlangs verscheen bij Volk und Welt Verlag de DDR-editie van Rituelen van Cees Nooteboom. Na enig aandringen bleek Küchler wel genegen de toegenomen belangstelling in zijn land voor Nederlands proza in een gesprek toe te lichten. De gemaakte afspraak werd echter drie kwartier voor het overeengekomen tijdstip telefonisch afgezegd: leider, leider, Küchler had bij een van zijn bezoeken de notities laten liggen die hij ten behoeve van het gesprek op papier stelde. Praten had volgens hem nu weinig zin, want zonder die aantekeningen zou het te abstract worden. Wel was hij bereid enige vragen op schrift te beantwoorden zodra hij wederom in Oost-Berlijn achter zijn bureau zou zitten. Nee, de directeur van Volk und Welt dacht niet dat hij in staat zal zijn de verslaggever te ontvangen als deze toevallig eens in Berlijn mocht zijn: ‘Daar heb ik het meestal erg druk. Ik denk niet dat ik dan tijd heb om u te woord te staan.’
De zo juist verschenen provocatalogus van het Amsterdamse antiquariaat Schuhmacher leert het een en ander over de waarde der dingen. Een mapje met acht knipsels uit dag- en weekbladen die in 1966 Bericht aan de Rattenkoning van Harry Mulisch recenseerden dan wel de schrijver over zijn boek interviewden moet thans tachtig gulden opbrengen. Eerste druk van Bericht aan de Rattenkoning kost vijfendertig gulden. Voor een exemplaar van de zevende druk van Bericht aan de Rattenkoning, anno 1973, rekent de antiquaar anno 1985 vijftien gulden.
Dat de roman Naked in Deccan van de in Amerika wonende, Indiase schrijver Venkatesh Kulkarni van een uitzonderlijke kwaliteit is, moge - getuige de tekst van een advertentie in het Amerikaanse vakblad Publishers Weekly - blijken uit het feit dat het manuscript door niet minder dan driehonderdvijfenzeventig uitgevers geweigerd werd. Na zeven jaar leuren vond de auteur uiteindelijk onderdak bij Stemmer House. De annonce vervolgt: ‘Now, Holland's distinguished Unieboek-group has published it with a publicity budget and a two-week author's tour of Holland.’ Vermeldenswaard is voorts dat de Novib de roman voor zijn ‘boekenclub’ heeft gekocht, waarmee waarschijnlijk wordt bedoeld dat het boek verscheen in de Derde Spreker-serie, die de Novib in samenwerking met Het Wereldvenster uitgeeft. In oktober zal Kulkarni een ‘belangrijke spreker’ zijn op een Novib-conferentie in Den Haag. Tenslotte citeert de advertentie in het Amerikaanse vaktijdschrift nog het lovende oordeel van ‘drs. Ivo Gay, Holland’, die Naked in Deccan typeerde als ‘the work of an Indian Gabriel García Márquez’. Gay was directeur van Unieboek en is directeur van uitgeverij Ambo.
Vorig jaar besteedde de Nederlandse burgerij ongeveer zestienhonderd miljoen gulden (inclusief btw) aan boeken - drieënzestig miljoen gulden méér dan in het jaar daarvoor. Per hoofd van de bevolking werd gemiddeld f 63, - uitgegeven aan ‘educatieve en wetenschappelijke’ boeken en f 42, - aan ‘algemene’ boeken. Eind vorig jaar waren er 1749 erkende boekhandels. Het aantal ‘verkooppunten’ waar boeken verkrijgbaar zijn bedraagt circa zesduizend. Deze gegevens werden vorige week bebekendgemaakt door het Economisch Instituut Midden- en Kleinbedrijf dat een ‘brancheoriëntatie’ over het boekenvak publiceerde. ‘Startende ondernemers’ krijgen van het instituut het advies niet met een boekhandel te beginnen als de te verwachten jaaromzet beneden de half miljoen gulden ligt. De onderzoekers waarschuwen dat dit bedrag het absolute minimum is: ‘Gevreesd moet worden dat ook bij een omzet van een half miljoen gulden slechts een geringe beloning voor de ondernemer resulteert.’
Auteursrechtelijk beschermd