De terugkeer van het historische vertellen
Vervolg van pagina 10
proefd, in Dagboek van Nederland, van Frits Boersma. De ondertitel ervan luidt Geschiedenis gezien door ooggetuigen en hoewel Boersma zich wel wat erg veel in de verhalen van zijn ooggetuigen mengt, is het een leesbaar boek. Maar veel meer dan dat is zijn dagboek ook niet: het omvat te veel (van prehistorie tot heden, van politieke geschiedenis tot Johan Cruijff) en daarom van alles te weinig om meer te zijn dan een ‘lekker leesboek’.
Zolang de geschiedschrijving bestaat is het historisch verhaal de dominante vorm geweest. Een groot nadeel van deze vorm is dat meeslepende stijl en een indringend betoog de ‘werkelijkheid’ (whatever that may be) nog wel eens wil versluieren. Bij oudere boeken is dat gemakkelijker te zien dan bij studies van tijdgenoten. Een voorbeeld van zo'n ouder boek is De klassenstrijd in de Franse Revolutie. Bourgeois en bras nus, 1793-1795 van Daniel Guérin. In zijn woord vooraf zegt Guérin dat het zijn doel is om ‘alle eerdere interpretaties en doctrinaire overwegingen uit het (mijn) hoofd te zetten, zodat ik eenvoudig de feiten kon onderzoeken’. Nu is er een simpele wet in de geschiedschrijving: als iemand beweert dat hij eenvoudig de feiten wil onderzoeken en het verleden voor zich wil laten spreken, pas dan op je tellen. Dat geldt ook voor dit boek, belangrijk zonder twijfel maar niet als standaardwerk over de revolutie, wél als schakel in de lange Franse discussie over die gebeurtenis. Want door heel het werk klinkt het cliché dat François Furet enkele jaren geleden zo scherp aanviel: La Révolution est notre mère à tout, de revolutie is de bakermat van al het goede in het heden. ‘Er bestaat een rechtstreeks verband met onze tegenwoordige strijd en problemen,’ zegt de zogenaamd objectieve Guérin, ‘want behalve een burgerlijke revolutie was zij (de Franse) ook de eerste poging van de onderdrukten om zich van alle vormen van onderdrukking te bevrijden.’ Modern onderzoek van onder meer Furet en de Engelse historicus Cobban hebben dit fabeltje al lang ontzenuwd, al blijft het blijkbaar moeilijk zo'n hardnekkige mythe te vergeten.
■
Auteursrechtelijk beschermd