Verbaal geweld
Wat werkelijk om bewondering schrééuwt is de taal die de figuren gebruiken: ze kunnen geen glas Tio Pepe drinken zonder ons eraan te herinneren dat dat ‘Ome Jos’ betekent; Gideon noemt zijn vrouw ‘Oxford’ omdat haar haar de kleur van marmelade heeft; afgezien van kleine Tom, die gelukkig normaal praat, kan niemand de verleiding weerstaan om een woordspeling te maken, een citaat te laten vallen of een staaltje van welsprekendheid weg te geven. Als u een bloemlezing zoekt van de gesprekstechnieken waarmee sommige Engelsen van het meest deprimerende soort iedere gevoel, ieder idee in een banaal vernisje smoren, moet u dit boek beslist lezen. Raphaels figuren zijn onstuitbare praters en ongenadig geestig; ze zouden het niet in hun hoofd halen om iets gewoon bij zijn naam te noemen, en ze klinken allemaal hetzelfde. Als Gideon het niet over zijn hart kan krijgen om tegen mevrouw Monahan te zeggen dat haar zoon andere kinderen in elkaar ramt, zegt hij: I couldn 't bring myself to persecute her with the news that her male offspring had passed into the Waffen SS without having to take the written exam. En als Miranda wil weten wie wat gezegd geeft, vraagt de snotneus: What about a spot of station identification?
Raphael wil ons doen geloven dat dit verbale geweld in een filosofische context past. Een zonderlinge ex-gevangene, een van de terloopse passanten die in het boek opduiken, merkt op dat de taal iets duivels is en God absolute stilte. De wereld is agressief en praatziek; afgesneden van God, alleen met ons menselijk verstand en dierlijke lusten als we zijn, slingeren we onze dappere grappen het zwarte gat in, maken we onze tijd vol. Dat is zo'n beetje de bedoeling. Helaas komt het allemaal niet over als een heldhaftig aanvaarden van existentiële uitersten, maar als doodgewoon narcisme.
Als Raphaels figuren niet geestig zijn, zijn ze diepzinnig. Vader tegen dochter: ...carnal appelite is the comedy that makes the tnagic condition impossible to sustain, unless you choose to die. Vrouw tegen echtgenoot: God's impotence comes from His ability to foresee absolutely everything, doesn't it? Imagination and futility go hand in hand when you come to think about it, don't they? Het boek kan de last van zijn glanzende carrosserie niet dragen. De figuren zitten opgesloten in hun ongeloofwaardige dialogen, en krijgen de kans niet om meer te doen dan brallen.
Afgezien van de seks en een daad van agressie, gebeurt alles in Heaven and Earth achter de schermen; we krijgen alles te horen, niet te zien. Bij al dat oeverloos gepraat, krijgt niets de kans om er gewoon te zijn, niets komt tot leven. Hier en daar gaat er inderdaad wat humor, een rake opmerking of een beetje filosofisch inzicht schuil onder alle glitter en pretenties, en Raphael neemt de dingen soms scherp waar, maar dat neemt niet weg dat je vooral het gevoel krijgt dat hij zo graag knap en diepzinnig wil zijn, dat hij er niet in slaagt ook maar de illusie te geven dat hij iets werkelijks, iets levends beschrijft. Hij wil graag realistisch zijn - het is niet zijn bedoeling om een fantastische of kunstmatige wereld te scheppen - maar ■ door zijn figuren stroomt geen bloed, door zijn boek geen lucht. Het is doods.
■
Auteursrechtelijk beschermd