[Nummer 6 - 9 februari 1985]
Ter zake
Rudie Kagie
Vijftien jaar geleden, op 30 april 1970, overleed prof.dr. J. Presser, auteur van de ooit wereldwijde bestseller Ondergang over de vervolging en verdelging van het Nederlandse jodendom in de Tweede Wereldoorlog. Zeer postuum verschijnt omstreeks april bij de Arbeiderspers van Presser Louter verwachting: jeugdherinneringen uit de periode 1890 tot 1919. ‘Ik ben er heel trots op dat we dit kunnen uitgeven,’ meldt Martin Ros van de Arbeiderspers. ‘Het zijn de eerste twee hoofdstukken van nooit voltooide memoires. Ik heb Presser vrij goed gekend als hoogleraar, ik heb nog kandidaats geschiedenis bij hem gedaan. Toen hij overleed wist ik dat hij bezig was met het schrijven van zijn herinneringen. Ik heb jarenlang m'n best gedaan om die te pakken te krijgen. Door een gelukkige ontwikkeling de laatste maanden en doordat ik kon benadrukken hoe belangrijk het was om in 1985, veertig jaar na de oorlog en vijftien jaar na de dood van Presser met het boek te komen, is het uiteindelijk gelukt om toestemming voor de publikatie te krijgen.’
In hoge stapels liggen ze broederlijk naast elkaar bij de rinkelende kassa: de Telegraaf-belastinggids 1985 (met ‘alles over aftrekmogelijkheden’) en de Kluwer-belastinggids 1985 (met alle ‘informatie voor tweeverdieners’). Beide almanakken zijn even dik, ze hebben hetzelfde formaat en kosten alletwee f 18,50. Sterker nog: afgezien van de verschillende omslagen (de Kluwer-gids is geel en die van De Telegraaf is blauw) en andere advertenties is de inhoud van de boekwerkjes exact hetzelfde. Hoe zit dat? Kluwer-uitgever Mr. A.S.F. Kuipers verklaart de samenwerking: ‘De Telegraaf had altijd een eigen belastinggids. Wij gaven er jaarlijks ook een uit. Vorig jaar had De Telegraaf wat problemen met het samenstellen van een eigen gids. Ze hebben ons toen voorgesteld dat zij de inhoud van onze gids ten behoeve van hun eigen uitgave zouden ovememen. Dat is gebeurd. Dit bespaart ze veel werk, aan die gids van ons doen erg veel deskundigen mee. Deze samenwerking is voor beide partijen aantrekkelijk. Op deze manier kunnen we onafhankelijk van elkaar een belastingalmanak blijven exploiteren.’ Nee, het is niet de bedoeling dat nu ook andere Kluwer-boeken tegelijkertijd in een Telegraaf-editie gaan verschijnen. ‘U bent overigens de eerste die me erover opbelt,’ zegt Kuipers. ‘De meeste mensen hebben niets in de gaten. Iedereen denkt dat het twee verschillende gidsen zijn. Je moet de pagina's echt naast elkaar leggen om te zien dat er hetzelfde in staat.’
Een transfer die goed blijkt voor enige opwinding in het uitgeversvak betreft de overstap van Jan Weggemans, een van de vier directeuren van Unieboek, naar hei protestants-christelijke bedrijf Kok in Kampen. Bij Unieboek - nu nog de paraplu voor uiteenlopende imprints als Holkema & Warendorf, Agathon, Fan Dishoeck, Haan, Moussault en Wereldvenster - is een ingrijpende reorganisatie op komst. Weggemans wilde de afslanking van de onderneming niet afwachten en zal binnen uiterlijk twee maanden bij Kok zijn intrede doen. Wellicht meer nog dan over het afscheid van de directeur toont men zich bij Unieboek geschokt door het vertrek van de succesvolle boekenmaker Rien Poortvliet, die vorige week eveneens een contract met Kok in Kampen tekende. ‘De heer Poortvliet heeft voor onze uitgeverij gekozen vanwege de problemen bij Unieboek en vanwege zijn persoonlijke band met de heer Weggemans,’ verduidelijkt Kok-directeur mr. W.E. Steunenberg. De prijzige plaatwerken van Poortvliet golden als het meest winstgevende Unieboekproject. Ze werden uitgegeven door Holkema & Warendorf, waar tevens de Yab Yum-scheurkalender verschijnt. Het lijdt geen twijfel dat de trouwe kerkgangers Weggemans en Poortvliet zich in het milieu van Kok in Kampen beter op hun gemak zullen voelen.
Het National Book Committee te Londen heeft met alle tot zijn ter beschikking staande middelen alarm geslagen om het regeringsplan te verijdelen dat voorziet in een BTW-heffing die de prijs van boeken met vijftien procent zal verhogen. Dominees duidden het voorstel vanaf de kansel als een belasting op de bijbel, dus op het woord Gods en in een dramatisch pamflet rept het National Book Committee van een ‘belasting op lezen en kennis’. Minder mensen, zo is de redenering, kunnen een boek ter hand nemen als die straks duurder worden, dat betekent kleinere oplagen, minder uitgaven en een forsere prijsstijging van de boeken die wél verschijnen dan de aangekondigde vijftien procent BTW. Tot dusver vallen Engelse boeken in het nul-tarief van de. Engelse BTW-tabellen, zodat de angst, schrik en beven van uitgevers en middenstand verklaarbaar zijn. Met de oproep aan boekenliefhebbers, met boze brieven aan volksvertegenwoordigers en plaatselijke pers tegen de plannen in opstand te komen hoopt het National Book Committee het tij te keren. Rijst de vraag of, als de boeken in Engeland inderdaad vijftien procent duurder worden, ook de Nederlandse klant voor die boeken dat zal merken. ‘In theorie niet,’ zegt Joost van der Meulen van de importboekhandel Nilsson & Lamm. ‘De Engelse leveranciers moeten de BTW in mindering brengen op het moment dat zij gaan exporteren. Of dat in de praktijk ook zal gebeuren is de vraag. Als de regering-Thatcher zijn poot stijf houdt en die heffing van vijftien procent inderdaad gaat doorvoeren dan moeten we met de Engelse uitgevers in discussie over de gevolgen die de maatregel voor Nederland heeft.’ Voorlopig is het nog niet zover. De talrijke uitgevers die in het Britse parlement zijn afgevaardigd - vooral aan conservatieve zijde - doen hun best de aanname van het voorstel te
vertragen. De Britse uitgevers blijven erbij dat élke BTW-heffing op boeken hun negotie zal schaden. In het uiterste geval, als het echt niet anders kan, zullen zij zich morrend neerleggen bij een heffing van maximaal vijf procent.
‘Met Veronica viel altijd heel prettig samen te werken, maar nu hebben ze hun beleid plotseling drastisch omgegooid,’ verzucht Gertjan Hemmink van uitgeverij Luitingh. Ten behoeve van een raambiljet en advertenties vroeg hij Veronica om een foto van Stacey Keach, die de hoofdrol speelt in de televisieserie Mike Hammer van Mickey Spillane. Humo en de Avro-gids hadden wel een foto weten te bemachtigen en zo belandde Hemmink bij het bureau Transworld in Haarlem. Dat beloofde de gevraagde plaat onverwijld toe te sturen. Een paar uur na deze toezegging belde Transworld terug: op verzoek van Veronica mochten geen foto's van Stacey Keach aan Luitingh worden geleverd. Hemmink antwoordde dat er niets te verbieden viel, hij zou voor de foto's de gebruikelijke royalties betalen. De volgende dag lag de Transworld-enveloppe met de langverwachte inhoud eindelijk in de bus. In een begeleidend schrijven berichtte de firma dat over de rechten nog even contact moest worden opgenomen met Wavery Productions in Den Haag die in ‘merchandising’ doet. Navraag leerde dat gebruik van Keach' beeltenis een ‘uiterst dure grap’ dreigde te worden. Wavery Productions beschikte nog niet over de rechten, maar die zouden in Amerika geregeld kunnen worden. ‘Dat werd ons te gek. Wat heeft zo'n foto nu met merchandising te maken? We hebben de zaak dus maar gecancelled,’ zegt Hemmink. ‘Het is heel vreemd. Jarenlang stuurden de omroepen ons pakken vol illustratiemateriaal toe waarmee je hele jongenskamers kon behangen. Van die foto's mocht je gebruik maken zoveel je wilde, dat gebeurde altijd met gesloten beurzen. En dan nu opeens dit. Gelukkig kunnen we met de Avro nog steeds heel lekker werken.’
Auteursrechtelijk beschermd