Antiquarische tics
Gidsen voor boekhandels in Engeland en Frankrijk
Eccentric Lives and Peculiar Notions door John Michell Uitgever: Thames and Hudson 240 p., f 49.75
Driffs Guide to all the Secondhand & Antiquarian Bookshops in Britain Verkrijgbaar: 14 Charing Cross Road, f 24,10
Guide des librairies d'ancien et d'occasion door Denis Basane Uitgever: Hubschmid & Bouret, 221 p., f 31,85
Boudewijn Büch
Over weinig dingen is in de loop der geschiedenis zo lyrisch geschreven als over het (oude) boek en het boekenantiquariaat. In de lofzang die verscheen ter gelegenheid van het honderdvijfentwintigjarige bestaan van Bertelsmann Verlag, Glück mit Büchern, schreef Fridolin Tschudi het geluksvolle vers ‘Beim Buchhändler’ waarin het kwintet voorkomt:
Hier wird, wie ich als Kind schon fand,
ätherische imprägnierte Band
fast zum salralen Gegenstand
Vooral in Duitsland willen schrijvers en antiquaren nog al eens een gewijde toon aanslaan als zij het boekwezen willen kenschetsen. Onlangs legde ik de hand op een ‘Privatdruck’ geschreven door ene Werner von Steiger met de wonderlijke titel Dank an meine Bücher (Bern 1982). In dit twintig bladzijde dunne geschriftje komt de schrijver bijna tot een religieuze bibliofilie.
Het kan gekker. In het zojuist verschenen Eccentric lives and peculiar notions van John Michel is het hoofdstuk ‘Bibliomaniacs’ zonder enige twijfel het verrukkelijkst. De verzamelaar van gedrukt papier Sir Thomas Phillipps, die in de vorige eeuw leefde, komt in dit boek naar voren als een gek die op een gegeven moment vele huizen met boeken en papieren vulde. Zeker niet alleen met waardeloos materiaal! In 1863 moest deze grootste particuliere papiermassa ooit samengebracht, verhuisd worden. Er vormde zich een stoet van honderd karren getrokken door 230 paarden die er meer dan acht maanden over deed om Phillipps' bibliotheek te verhuizen. Michells hoofdstuk over deze zonderling is het allermooiste in zijn verder wat obligate boek.
Liefhebbers van boekantiquariaten gaan dezelfde weg op als alle andere bibliomanen, - foben en -fielen: ze worden in de loop van hun leven een beetje raar. Ik vrees dus voor mijzelf het ergste. Een zekere ‘driffield’ (zonder hoofdletter, hij schijnt geen voornaam te hebben, vrienden noemen hem ‘Driff’) publiceerde in 1984 zijn Driffs guide to all secondhand & antiquarian bookshops in Britain, in eigen beheer. Het pover uitgevoerde boekje is het werk van een fanaat die zotte opmerkingen maakt, een ondoordringbaar systeem hanteert en verder, eigenlijk, een onbruikbaar maar wèl - zo schijnt het - volledig gidsje schreef.
Men reikte mij twee knipsels aan over deze ‘Driff’ (uit The Guardian en TLS) waaruit blijkt dat ik niet alleen sta met mijn opvatting dat de samensteller een beetje van lotje getikt is. Het onhandigste van zijn gids is wel het ontbreken van een plaatsnaamregister en een rubricering volgens een door hem gemaakte reisroute. Wie geïnteresseerd is in het Britse antiquariaat kan zich beter Roy Harley Lewis The book brower's guide (Londen et cetera 1975) aanschaffen. Enigszins verouderd, dat wel, maar tenminste bruikbaar!
Denis Basane is de stadhouder van het Franse boekwezen. In 1980 publiceerde hij een Parijse gids van tweedehands boekhandels en (dure) antiquariaten. Ik heb de man wel eens gesproken en ik moet zeggen: hij is een redelijk normaal mens. Al spoedig kwam hij met een Guide des librairies d'ancien et d'occasion waarvan in 1983 een nieuwe editie verscheen. Hij geeft daarin 307 Parijse adressen en 192 buiten-Parijse winkels. Hij is geenszins volledig maar, zo heb ik uit eigen observatie mogen ervaren, buitengewoon betrouwbaar. Zijn informatie over antiquaren is niet mallotig, maar juist efficiënt. Ondertussen is hij onvoorstelbaar Frans. Met de grondwet in de hand meent hij met enig recht dat het Caribische eiland Guadeloupe tot het grondgebied der Franse maagd behoort. Zodoende vermeldt hij dat de boekwinkel die gevestigd is aan de Bas du Fort, BP 668 te Pointe-à- Pitre, Guadeloupe, sedert 1978 bestaat en doet in Antilleana en ‘sur la marine’; men publiceert catalogi.
‘Wat niet mag gebeuren is dat ze de Nouveau Roman gaan nationaliseren’ Uit het nieuwe boek van Sempé: Quelques artistes et gens de lettres, uitgever: Sempé et Editions Denoël, f 25, -
Waarom Basane andere outre-mers, zoals Tahiti, Nouvelle Calédonie of het obscure Ile Europe niet heeft opgevoerd, laat zich raden. Hij heeft deze eilanden niet bezocht. Eén troost: Op Ile Europe is géén boekhandel. Jammer is dat Basane de aangenaam-zonderlinge bibliografie uit zijn niet meer verkrijgbare Parijse gids van 1980 heeft weggelaten in de latere edities van zijn gids.
Boekhandelsgidsen verouderen snel. Hoewel ik heel onlangs nog iemand sprak die veel baat had gevonden in New York bij Robert Egan The bookstore book, a guide to Manhattan Booksellers (New York 1979). Boekhandels verdwijnen gelukkig minder snel dan paleizen van drank & seks. Niet ieder land wordt gecoverd met een gids. Alle belangrijke, maar meestal duurdere, antiquariaten zijn echter te vinden in het Antiquarian Yearbook. Een buitengemeen kostbaar jaarboek dat slechts adressen geeft. De liefhebber die aan het andere einde der wereld bivakkeert verkiest echter het halve ei boven een lege dop. Wie van boeken houdt, gaat het liefst door een gedrukte hel.
■
Auteursrechtelijk beschermd