Anarchistische raketten
Links-radicaal getekende verhalen
Uitverkoop! Notities over (anti-)fascisme voor de oorlog Uitgever: Raket, f 11, -
Koos van Weringh
In de zomer van 1983 verscheen bij raket in Rotterdam de vijfde en laatste bundel met de avonturen van Redrat. raket bestaat uit een groep mensen die een uitgeverij en een drukkerij beheren (tot voor kort een winkel). De groep stelt de eigen manier van leven voorop door alles samen te doen, zonder dat één de baas is, zonder onderlinge competitie en zonder winstbejag, zoals in de tweede bundel te lezen viel.
Redrat is de kleine man die alles moet slikken wat de heersende klasse voor hem heeft uitgedacht ter bescherming van de eigen belangen. De heersende klasse bestaat uit de varkens die ten koste van de ratten hun zakken vullen. Aan het slot van de eerste bundel staat: ‘Zij doen wat zij willen. Zij hebben de macht! Huizen slopen, onbetaalbare flats bouwen, onbetaalbare metro's bouwen, prestige objekten, lege kantoorflats, troosteloze buitenwijken.’ De ratten daarentegen verrekken. Die moeten de praatjes aanhoren die het kapitaal via de kerk, de gemeenteambtenaren en de politieke partijen vertelt, al die mooie verhalen over ‘huwelijk, gezin, school, staat, carrière, winst, god, politie, orde, kerk, chef, onderdanigheid, discipline, stropdas, beatrix en noem de kankerzooi maar op’.
Vanuit deze ideeën, waarin iets van het oude anarchisme doorklinkt, onstonden de Redrat-verhalen. Het eerste ging over de feestdag (30 april 1980), waarna andere avonturen volgden, steeds in samenhang met actuele gebeurtenissen op sociaal-politiek gebied, zoals de kernenergie, het transport van munitie en dergelijke. Achterop de laatste bundel stond: ‘Ik stop ermee, want om nou een linxe kuifje te worden, dat lijkt me nix.’ Ik vond het jammer dat het ophield. De strips waren buitengewoon knap getekend en door de wijze van presentatie werd glashelder hoe bepaalde groepen in de maatschappij het vertrouwen in de bestuurders verloren hadden, voor zover dat dan ooit aanwezig is geweest.
Maar gelukkig is raket met een nieuwe verrassing gekomen en wel het stripverhaal Uitverkoop!, dat als ondertitel draagt: ‘Notities over (anti-)fascisme voor de oorlog. Het gaat niet meer over ratten en varkens, maar over gewone mensen die deze keer ook als gewone mensen getekend zijn, over de werklozen Ernst en Jan, die moeten stempelen, over een steuncontroleur, politieagenten, colporteurs van De Tribune en Volk en Vaderland en over een linkse Duitse arbeider die uit Duitsland gevlucht is, in Nederland naderhand wordt opgepakt en naar het Derde Rijk wordt teruggestuurd. Ernst raakt in de ban van het nationaalsocialisme, krijgt een uniform en voelt zich steeds belangrijker worden. Na de arrestatie van de Duitse arbeider wordt Jan ervan verdacht op de ruiten van een slagerij de woorden ‘Fascisme is moord’ te hebben gekalkt. Slager Beenhakker, die blokhoofd is, weet Ernst ervan te overtuigen dat Jan een lesje moet leren en op het eind slaat hij zijn vroegere vriend in elkaar. Met een luid ‘houzee’ betuigen de WA-mannen hem eer voor zijn bijdrage aan de strijd tegen de joodscommunistische terreur.
Achterop het boek staat: ‘Nou - dit is 'm dan - de nieuwe strip... mijn Redratstrips moesten plaats maken voor serieuzer werk... tja mijn smaak is 't niet, maar goed...’ Deze strip is natuurlijk even serieus als de vorige, zowel naar de inhoud als naar de vorm. De anonieme maker tekent uitstekend. Grote indruk maakt een van de tekeningen over de landdag van de NSB in 1933: onder het toeziend oog van een in het zwart uitgevoerde WA-man trekt een groepje brave Nederlanders voorbij aan de Leider, waarvan slechts de romp te zien is. Werkelijk een prachtige tekening.
Uit Uitverkoop!
De strip Uitverkoop! staat in de traditie van het blad Links Richten, waarvan in 1932 en 1933 twaalf nummers verschenen (in 1973 kwam bij van Gennep een integrale herdruk van dat blad uit). De sociaal-politieke opvattingen die tot deze traditie behoren, bevinden zich aanzienlijk links van die van de sociaaldemocratie. Maar ze bestaan en het is belangrijk dat ze, ook in getekende vorm, onder de aandacht worden gebracht. Ik hoop dat raket ook andere perioden uit de Nederlandse geschiedenis, zoals die van de politionele acties in Indonesië, in beeld zal brengen. Die tekenaar moet absoluut doorgaan.
■
Auteursrechtelijk beschermd