Vrij Nederland. Boekenbijlage 1984

[p. 11]

Een lange zucht uit Westminster
Een bestseller over de lange tocht naar Downing Street

First among equals door Jeffrey Archer Uitgever: Hodder and Stoughton, 446 p. Importeur: Nilsson & Lamm, f46,80
R. Ferdinandusse

Jeffrey Archer begon zijn carrière als politicus, hij was van 1969 tot 1974 het jongste lid van het Engelse Lagerhuis. Waarom hij daaruit verdween weet ik niet, maar alle kans dat hij in 1974, toen Labour de verkiezingen won, gewoon zijn zetel kwijtraakte. Hij begon te schrijven: een tamelijk leuk misdaadboek, gebaseerd op één simpel idee. Een handige jongeman wordt voor een flink bedrag bezwendeld en smeedt een mooi complot om dat geld terug te krijgen, het exacte bedrag, Not a Penny More, Not a Penny Less. Het boek had succes en Archer schreef er nog eentje. Naar de mode dier dagen een politieke thriller, ook weer gebaseerd op één idee: Shall We Tell the President (1977). Ook dat boek had succes en Archer besloot daarna meteen succesvolle boeken te gaan produceren. Hij trad toe tot de categorie grote vertellers. Wat een verteller is zal duidelijk zijn, en groot in dat genre is iemand wiens oplagen groot zijn. Het eerste, dikke boek was, zoals de titel al laat zien ook gebaseerd op één idee, Kane and Abel (1980).

Zijn jongste boek was al voor het verschijnen een best-seller omdat bekend was dat Archer het gesitueerd had op voor hem bekend terrein: het Engelse parlement. En bovendien rinkelde de kassa nog een keer extra toen een zondagsblad, de Sunday Mail, het boek aankocht om het in vier lange afleveringen, in het kleurenmagazine, voor te publiceren.

Ook First Among Equals is weer gebaseerd op één idee: de parlementaire levensgeschiedenis van vier heren die voorbestemd zijn om eens prime-minister te worden in het Britse koninkrijk. Ze zijn van verschillende komaf, maar intelligent en geduldig genoeg om in een partij omhoog te willen, en ambitieus genoeg om er alles voor opzij te zetten. Ze worden geboren in het gedenkwaardige jaar 1931, maar hun eigenlijke geschiedenis, in het boek, begint in 1964, als ze alle vier op de back benches terecht komen. Twee jaar later worden ze al uitgezocht voor baantjes en stijgen zo via onder-ministerschappen tot in het kabinet, en in 1991 zijn drie van hen partijleider en beslist de kiezer wie van hen als eerste prime minister wordt.

Schaduwkabinet

Het aardige van Archers opzet is dat hij tot 1984 de bekende geschiedenis volgt: Home, Heath, Wilson, Callaghan, Thatcher. En hij kan zijn groepje hoofdpersonen makkelijk bij elkaar houden omdat de oppositieleider in Engeland een schaduwkabinet heeft; ex-ministers en staatssecretarissen vallen dus niet naamloos in de fractie terug. Hoe ziet Archers toekomst eruit? Gary Hart wordt in Amerika in 1988 president, in Engeland wordt het met Neil Kinnock niks, Margaret Thatcher wint nog één keer alle stemmen en de volksgunst doordat Kadaffi een Britse onderzeeër gijzelt en de navy die weet terug te halen - en dan is de beurt aan de generatie van 1931.

Jeffrey Archer

Archer heeft het ook slim gedaan. Hij heeft twee conservatieven bedacht, waarvan er een het meest wilde leven mag leiden, met echtscheiding, oorlog met zijn ex-vrouw, chantage op de bank waarvan hij mede-eigenaar is, en trouwen met de verkeerde tweede vrouw: hij krijgt uiteindelijk als beloning het voorzitterschap van het Lagerhuis. De twee anderen beginnen bij Labour, maar een van hen wordt er in zijn district uitgewerkt door radicalen, en hij stapt over naar de SDP, om uiteindelijk daarvan leider te worden.

Het is een lang en leerzaam boek als je vooruit wil komen. Trouw niet te vroeg want je komt later in betere kringen en dan zit je maar met die vrouw. Ga niet naar de hoeren want dan ben je chantabel. Begin nooit een verhouding met een directe collega, want dat wordt altijd tegen je gebruikt. Doe geen zaken met projectontwikkelaars. Allemaal dingen die bekend zijn, maar Archer heeft ze nodig om wat dramatiek in het tamelijk saaie parlementaire bestaan te brengen. Want op dat terrein wordt het alleen interessant om te zien hoe de ene conservatief op tijd op Heath gokt, en dus in diens kabinet terechtkomt, en daar later voor wordt gestraft door Thatcher, die alleen haar eigen aanhangers een baantje wil geven.

Met zoveel personen en zo'n strak schema is er weinig ruimte voor de adem van de grote verteller, en voor wie niet geïnteresseerd is in het Engelse politieke leven met zijn grappige gewoontes is het boek dan ook een lange zucht die 446 pagina's duurt. Maar voor wie langer dan vijf minuten kan denken aan de innerlijke roerselen van bij voorbeeld de opvolgers van Den Uyl, en tevens een zwak plekje heeft voor Westminster kan het best wagen.

■