Pocket & paperback
The Anatomy Lesson door Philip Roth (Fawcett Crest, f16,65). Van het derde deel van Roths trilogie over de successchrijver Nathan Zuckerman is bijna tegelijk de Amerikaanse pocketeditie en de Nederlandse vertaling van Bartho Kriek verschenen (Les in anatomie, Meulenhoff f34,50) Nathan Zuckerman, een rijke, succesvolle schrijver die zijn huiselijk leven heeft opgeofferd aan zijn carrière, lijdt aan vreselijke kwalen. Hij heeft pijn in nek, armen en rug en brengt daarom het grootste deel van de tijd plat op zijn rug door. Zijn derde huwelijk is misgelopen en nu wordt hij verzorgd door vier vrouwen. In zijn werk heeft hij zich willen ontdoen van zijn joodse banden, desalniettemin vraagt Milton Appel, een criticus die hem van antisemitisme heeft beschuldigd, hem een stuk te schrijven ter verdediging van Israël. De schrijver, die genoeg heeft van het solitaire bestaan achter de schrijfmachine, het nietsdoen, de schuldgevoelens en de pijn, besluit zijn schrijversloopbaan op te geven en medicijnen te gaan studeren. Hij vertrekt naar Chicago en doet zich voor als Milton Appel, pornokoning uit New York. Het lukt hem niet om als student ingeschreven te worden, hij belandt echter wel als patiënt in het ziekenhuis. De lijdende figuur kan even aan zijn eigen pijnen ontsnappen door zich te concentreren op de kwalen en ziektes van anderen. Maar Zuckerman ontkomt niet aan zijn lot. Hij zal weer moeten schrijven, misschien meer met de instelling van de absurde pornokoning voor wie hij zich uitgaf. Hij boek gaat over het jodendom en New York, maar vooral over de midlife-crisis van de scheppende geest.
Consciousness regained Chapters in the development of mind, door Nicholas Humphry (Oxford University Press, f24,50) Nicholas Humphry, een experimenteel psycholoog die verbonden is geweest aan Cambridge's Sub-Department of Animal Behaviour, heeft in dit boek artikelen gebundeld, die grotendeels eerder verschenen zijn in de New Scientist en in de London Book Review. Naast boekbesprekingen vinden we bijvoorbeeld een stuk met de titel ‘An immodest proposal’ waarin hij voorstelt Thatcher en Andropov naakt te laten confereren opdat ze zich zullen realiseren ook maar gewone mensen te zijn. Het grootste deel van de artikelen is echter serieuzer van aard. De schrijver heeft daarin kritiek op de filosofen die altijd anderen verboden hebben over het bewustzijn te spreken en op behaviouristen, die volgens hem gedragingen bestuderen zonder een relevant kader te ontwikkelen waarbinnen dat gebeurt. Zowel de filosofen als de behaviouristen gaan eraan voorbij dat ieder mens van nature een psycholoog is, inzicht heeft in zijn eigen bewustzijn. Dat reflexieve bewustzijn helpt hem zijn eigen gedrag met dat van anderen te vergelijken. Hij gebruikt zijn intellect dan ook vooral sociaal, want om te overleven moet hij een goed psycholoog zijn. De ontwikkeling van ‘uitvoerende hersens’ naar ‘bewuste hersens’ is een stap in de evolutie. Ook al zijn de artikelen zeer verschillend van aard, de bundel in zijn totaal is aangenaam om te lezen.
jeroen henneman
John Lennon: for the record door Peter McCabe and Robert D. Schonfeld (f 12,75) Dit boekje is bestemd voor Beatle-freaks, al zal de inhoud hun al grotendeels bekend zijn: delen ervan hebben in de Penthouse van september '84 gestaan. Het gaat om een interview dat John en Yoko (in bed) in 1971 in New York is afgenomen. De auteurs hebben nu een voorwoord en een introductie geschreven, er wat foto's bij gezocht en... hop, daar ligt weer een boekje voor de verzamelaars. In het vliesdunne werkje kunnen de niet-Beatle-kenners lezen dat de Beatles niet uit elkaar zijn gegaan vanwege de Medusa's op de achtergrond. Yoko was niet ‘the dragon lady who broke up the Beatles’ maar ze heeft van ‘the chauvinist pig’ een volwassen man gemaakt en een sfeer geschapen waarin hij zich artistiek maximaal kon manifesteren. Kortom, de vrouw die iedere kunstenaar zich wenst. Johns relatie met Paul was toen al aan het verslechteren en zakelijke onenigheid heeft de breuk definitief gemaakt. Zeker wat componeren betreft: ‘Even if I'm friends with Paul again, I'd never write with him again.’ Schonfeld hoopte met dit interview de muzikanten weer bij elkaar te krijgen. Wie niet? Dat verklaart wel het tijdstip van publikatie. De heren waren bang met het openbaren van zulke uitgesproken ideeën hereniging in de weg te staan.
Islam in the world door Malise Ruthven (Pelican Books f24,50) De schrijver, die zichzelf geen specialist noemt, noch moslim is maar een geïnteresseerde agnost, zoekt in dit boek een verklaring voor het feit dat de islam een politieke kracht in de moderne wereld is geworden. Hij wil inzicht geven in de islamitische ‘Weltanschauung’ en de recente ontwikkelingen van de islam in de wereldpolitiek schetsen. Een van Ruthvens belangrijkste stellingen is dat we de islam niet als een gewone religie moeten opvatten, maar als een religie met politieke implicaties. De islam geeft een ideaalbeeld van de maatschappij, eigenlijk een utopie. Als de orde te ver afwijkt van dat ideaalbeeld, rebelleert de moslim in navolging van de Profeet. Die constante spanning tussen ideale en werkelijke moslimstaat is inherent aan de godsdienst en maakt haar politiek. Het is een loffelijk streven om de recente ontwikkelingen in een kader te willen plaatsen. Sommige van zijn conclusies gaan echter wat ver: de islam biedt de Derde Wereld een soort middenweg tussen kapitalisme en socialisme, het sociaal-kapitalisme. En de raad aan de lezer is vooral de boodschap van de islam niet te negeren: ‘It is a message phrased in the language and imagery of a pastoral people who understand the survival depended upon submission to the natural laws governing their environment, and upon rules of hospitality demanding an even share of limited sources.’
REINTJE GIANOTTEN
Auteursrechtelijk beschermd