De boekhandels van Amsterdam door Clara Hillen Uitgever: Bridges, f25, -
Boudewijn Büch
In de rubrieken ‘Boeken (antiquarische en gebruikte)’ en ‘Boeken en tijdschriften’ van De Gouden Gids staan bijna alle boekhandels van Amsterdam. Toch heeft de boekenlezer of -koper weinig aan dit werk. Het vermeldt slechts adressen en telefoonnummers. Het werd dan ook hoog tijd dat de boekenvriend kon beschikken over een informatieve boekhandelgids van Amsterdam. Het verbazende is het feit dat men zich in gedachte voorstelt dat deze gids er al decennia is. Hij is er echter nooit geweest. Pas op 25 augustus 1984 werd de eerste boekhandelgids van Amsterdam op de Uit- annex Boekenmarkt gepresenteerd. 364 boekhandels staan erin. Een zo groot aantal had ik, toch niet geheel onbekend met de hoofdstedelijke wereld van het boek, mij nimmer gedacht. En eigenlijk zijn er meer boekhandels. Enkele handelaren wilden er per se niet in. Auteur Clara Hillen heeft deze wens gehonoreerd hetgeen ik niet helemaal begrijp. Intrigerender is voor mij de boekhandelaar die onbekend wil blijven. Wat zou zo'n man of vrouw voor zakelijke opvattingen hebben?
De geschiedenis van de boekhandelgids gaat al wat decennia mee. Een van de eerste gidsen schreef de onvolprezen en vaak ook wat malle bibliofiele dominee Thomas Frognall Dibdin, D.D. met zijn A bibiographical antiquarian and pituresque tour in France and Germany (tweede druk 1829, drie delen). Dibdin wist precies te vertellen waar een foliant van Shakespeare aanwezig was en soms zelfs waar zij voor een belachelijk lage prijs te koop lag. Dat maakte Dibdins boek weliswaar handig maar deed het ook snel verouderen. In moderne gidsen ziet men van het vermelden van specifieke verkoop-items meestal af. Wie wil weten wat een antiquaar of grote boekhandel in voorraad heeft, is aangewezen op de toezending van catalogi. Hillen vermeldt in haar gids trouw of een antiquaar een catalogus maakt. Dat verhoogt de bruikbaarheidswaarde van haar gids buitengewoon.
Van grote buitenlandse steden zijn de laatste jaren boekengidsen verschenen. Londen kan zelfs bogen op verscheidene gidsen waarvan er een al vele jaren geleden verscheen. Over Parijs verscheen in 1980 Guide parisien des librairies d'ancien et d'occasion. Onlangs verscheen deze gids in één deel met eraan toegevoegd het compendium van alle niet-Parijse antiquariaten. De informatie in dit boek is niet erg uitvoerig maar wel heel persoonlijk. Zo vertelt de auteur Denis Basane dat het ‘een klein, plezierig winkeltje’ is of ‘een pittoresk zaakje met veel vrijmetselaar-publikaties’. Voor zover ik het heb kunnen nagaan klopt deze informatie bijna altijd. Robert Egan The bookstore book, a guide to Manhattan booksellers (New York 1979) geeft uitsluitend dorre opsommingen van de soort boeken waar een boekhandel in gespecialiseerd is. Meer dan 750 winkels somt hij op met vaak de eigenaardigste specialisaties (‘holistic healing’, ‘ayurvedic medicine’). Egans compendium tendeert naar absolute volledigheid maar is buitengewoon ongezellig. Dat wil ik daarentegen niet zeggen van Roy Harley Lewis' The book browser's guide; Britain's secondhand and antiquarian bookshops (1975). Het plezier en de deskundigheid waarmee dit boek geschreven werd, maakt het tot een van de plezierigste boekenreisgidsen die ik ooit gelezen heb. Hoe verhoudt Hillens gids zich tot de bovengenoemde buitenlandse voorbeelden?
Laat ik voorop stellen dat ik Clara Hillens gids een heerlijk boek vindt, dat ik haar ijver (ze is er af en toe letterlijk gek van geworden) bijzonder waardeer en Sjaak Hubregtse's historische inleiding ‘Amsterdam - vier eeuwen boekenstad’ een stukje verrukkelijke research geeft. Dat Nederland één van de toplanden is wat betreft boekenproduktie en boekenimport is een mededeling van Hubregtse die het vaderlandse boekenhartje trots doet opgloeien. Dat zij pornoboekwinkels niet opneemt (op vijf zaken na die buiten ‘gewone’ boeken ook een beetje porno verkopen) betreur ik niet. Dat zij Antiquariaat Willem Huijer, postbus 12781, 1100 AT Amsterdam vergeet is een weinig treurig. Zojuist verscheen, bij voorbeeld, bij Huijer de schitterende catalogus 33 A.A.M. Stols, typograaf, auteur, uitgever, 1922-1964. Het grootste manco aan Hillens boek lijkt mij enerzijds haar opinieloosheid te zijn en anderzijds haar soms opflakkerende en in het kader van haar boek niet geheel begrijpelijke liefde voor deze of gene winkel. Bij Scheltema Holkema Vermeulen (Spui 10) vermeldt zij mijns inziens terecht dat ‘het personeel vriendelijk en bekwaam is’. Bij Allert de Lange (Damrak 62) weet zij met evenveel recht te vertellen dat ‘de mensen die hier werken vakbekwaam zijn en veel informatie kunnen geven’. Bij die andere grote academische boekhandel, Atheneum (Spui 14-16), werken blijkbaar horken of totaal ongeïnteresseerden want Hillen zegt niets over de werknemers aldaar. Toch werken bij Atheneum, en dat weet Hillen natuurlijk ook, de aardigste, bezetenste en behulpzaamste boekhandelaren van Nederland. Waarmee ik al die andere knappe, aardige en bekwame boekverkopers geen onrecht wil aandoen.
Ik kan mij heel goed voorstellen dat Hillen geen subjectieve oordelen heeft willen geven over winkels en verkopers. Zo vermeldt zij droog dat een antiquaar aan de Spuistraat ‘een groot, zeer breed gesorteerd algemeen antiquariaat’ heeft. Ik kan
Auteursrechtelijk beschermd