Het leven van een kerstboom
Een wolf in schaapskleren
Lodewijk Brunt
Als je over straat loopt in een grote Amerikaanse stad, word je voortdurend aangesproken. Op iedere straathoek staat wel iemand die iets mompelt als: ‘Please, sir, gimme a buck. Just one buck.’ Leuk is anders, maar het went snel. Al keek ik ervan op toen ik een keer meemaakte dat zo iemand razend en tierend achter me aan kwam, nadat ik hem net met een stuurs en afgewend gelaat was gepasseerd, zijn verzoek negerend. ‘Godverdomme,’ schreeuwde hij, terwijl hij me op een sukkeldrafje volgde, ‘als je me geen geld geeft sta ik niet meer voor me zelf in. Ik vraag het je toch beleefd! Zo dwing je me om banken te gaan beroven en gewapende roofovervallen te plegen! Is dat soms wat je wilt, smerige klootzak?’
Het andere uiterste komt ook voor. Zo werd ik op de Magnificent Mile in Chicago op een mooie zondagochtend staande gehouden door een beminnelijke dame, die duizend excuses maakte dat ze me zo maar aansprak en omstandig uitlegde dat ze me iets wilde geven waarvan ze zeker wist dat ik het graag wilde hebben. Van haar toelichting begreep ik weinig, maar ik pakte gewillig de twee kaartjes aan die ze me in de hand drukte. Ik stopte ze in m'n zak, bij het andere drukwerk dat ik die ochtend al had verzameld, in de verwachting dat het een uitnodiging zou zijn om een religieuze bijeenkomst dan wel een gezellige seksclub te bezoeken.
Vermoedelijk zal de aspirant-bankrover zijn dreigementen nooit uitvoeren en verbergt hij in zijn ruwe bolster een blanke pit, maar de gepolijste dame bleek achteraf een wolf in schaapskleren te zijn. Op het ene kaartje dat ze me gegeven had stond de volgende tekst: ‘QUIZ: Zal het aantal blanke mensen in Amerika binnen zestig jaar overtroffen zijn door zwarten, Mexicanen en Aziaten?’ Daaronder waren twee hokjes aangebracht waarin kon worden aangekruist wat het juiste antwoord was: waar of niet waar. De oplossing stond erbij: ‘WAAR. Een commissie die is ingesteld door de regering van de Verenigde Staten schat dat als gevolg van de enorme niet-blanke immigratie en geboortencijfers u nog tijdens uw leven in een minderheidspositie zult komen en zult worden weggestemd en afgeblust. Dat wil zeggen, tenzij... U NU OPTREEDT!’
Over het racisme en de vreemdelingenangst in de Verenigde Staten hoeft weinig meer gezegd te worden, het Amerikaanse verleden is er voor een groot deel door getekend. Toch schrok ik van de rauwe directheid van de tekst op dit zo onschuldig ogende visitekaartje. ‘U houdt deze kaart in uw hand,’ zo staat er achterop, ‘omdat een andere blanke, die er net zo over denkt als u, zich voldoende zorgen maakt om voor uw rechten op te komen - die in Amerika overigens in snel tempo worden ondermijnd. Wordt u niet doodziek van de omgekeerde discriminatie, het busstelsel, de misdaad, het misbruik van sociale voorzieningen door minderheden, massale immigratie, controle op wapenbezit, anti-blanke films en tv-programma's? Wilt u soms dat Amerika net zo wordt als Mexico of Oeganda? Onmogelijk, denkt u? Kijk dan maar eens goed naar de niet-blanke geboortencijfers en immigratie.’
Op het tweede kaartje stond alleen maar een oproep om lid te worden van de organisatie die deze teksten laat drukken en verspreiden; de National Association for the Advancement of White People, afgekort NAAWP.
Misschien is deze naam nog het schokkendst van alles. Je moet als blank persoon in de Verenigde Staten een verregaande staat van cynisme hebben bereikt als je een tegen niet-blanken gerichte racistische organisatie noemt naar een beweging die destijds juist voor de bestrijding van dat soort racisme in het leven werd geroepen, namelijk de NAACP, ofte wel de National Association for the Advancement of Coloured People. Dit is een van de oudste en meest respectabele verenigingen in de Verenigde Staten, die zich ten doel stelt de emancipatie van vooral negers te bevorderen. De NAACP werd in 1910 opgericht, nadat twee jaar daarvoor een bloedige rassenrel had plaatsgevonden in Springfield, Illinois - de stad van Abraham Lincoln. Daarbij waren veel zwarten gedood en gewond, terwijl anderen uit de stad verdreven werden. De schrijver William English Walling vond, gezien deze gebeurtenissen, dat er een herleving nodig was van de geest die tot de afschaffing van de slavernij had geleid en dat er eindelijk ernst gemaakt moest worden met de bevrijding en de rechtvaardige behandeling van Amerikaanse negers. Samen met Mary White Ovington en Henry Moskowitz nam hij het initiatief tot de organisatie van een landelijk congres, waaruit de NAACP ten slotte is voortgekomen. Onder de leden van het eerste bestuur was overigens slechts één neger, W.E.B. Du Bois, alle anderen waren blank.
Terwijl de NAACP tot in de jaren veertig heeft moeten ijveren voor een goede wetgeving tegen het lynchen van negers, staan er op het programma van de NAAWP volstrekt andere prioriteiten. Ik ontleen deze aan het NAAWP News, een blad dat me werd toegezonden toen ik naar het hoofdkwartier van de vereniging in New Orleans om verdere informatie had geschreven. Hoog op het lijstje staat de afschaffing van alle regels die iets te maken hebben met het quotestelsel. Volgens dit systeem mag de overheid alleen zaken doen met bedrijven, die een bepaald percentage leden van minderheden onder hun personeel hebben of subsidie vertrekken aan instellingen - zoals universiteiten - die een ‘emanciperend’ beleid voeren. Het geval-Bakke, de blanke student die ondanks zijn uitmuntende kwaliteiten geen toegang kreeg tot een medische faculteit omdat hij dan de plaats die voor een zwarte student was bestemd zou bezetten, wordt door de NAAWP naar voren geschoven als voorbeeld van de ‘discriminerende’ werking die dit stelsel tegenover blanken zou hebben. Het busstelsel is een volgende steen des aanstoots. Dit houdt in dat er schoolbussen worden ingezet om de segregatie van scholen tegen te gaan: kinderen uit het getto, waar het onderwijs doorgaans beroerd is, worden naar scholen in de welgestelde buitenwijken gebracht en vice versa. Op die manier hoopt de overheid integratie af te dwingen en een eind te maken aan de ‘structurele achterstand’ van kinderen uit minderheidsgroepen. Een derde punt betreft de sociale voorzieningen, in het bijzonder de bijstand. De NAAWP pleit voor workfare in plaats van welfare, waarmee wordt bedoeld dat gezonde mensen alleen bijstand kunnen krijgen als ze ervoor werken. Bovendien moet de verlening van bijstand gepaard gaan aan een stringente gezinsplanning, de NAAWP wil premies voor kleine gezinnen. Andere punten zijn: de ‘slappe behandeling’ die
speciaal zwarte misdadigers zouden krijgen en de lakse houding van de Amerikaanse regering tegenover illegale immigranten.
Het is misschien overdreven om aandacht te besteden aan zo'n betrekkelijk onbeduidende splinterclub als de NAAWP. Er zullen in de Verenigde Staten vele tientallen, misschien wel honderden van dat soort verkeerde organisaties en partijen bestaan. Maar toen ik het programma doornam, punt voor punt, realiseerde ik me plotseling dat de NAAWP in bepaalde opzichten helemaal niet zo extreem is als ze wel lijkt. Bij de komende verkiezingsstrijd in de Verenigde Staten zal blijken, dat president Reagan weliswaar niet de ideologie van de NAAWP deelt, maar een warm voorstander is van de kern van haar programma. En de kans is niet gering dat hij om die reden met ruime meerderheid herkozen zal worden.
■
Auteursrechtelijk beschermd