Vrij Nederland. Boekenbijlage 1984

Schaamteloosheid
vervolg van pagina 16

perkt zijn mogelijkheden in de andere en omgekeerd. Ook in ‘Spookrijders’ wordt een personage in een surreële setting in zijn vrijheid belemmerd: in een bejaardentehuis tracht een oude vrouw een porseleinen poes van de tv te pakken, en parallel daaraan wordt diezelfde vrouw, tientallen jaren jonger opeens, tijdens een fietstochtje in de polder door metershoge porseleinen poezen in het nauw gedreven.

Uitstekend stilist

Het milde systeem onderscheidt zich van Kusters' vorige boeken door de consistente thematiek. Zijn proza komt daardoor authentieker en meer gedreven over dan voorheen, al geldt dit waarschijnlijk meer voor de lezer dan voor de schrijver zelf. Intussen heeft Kusters de positieve kanten van zijn vroegere werk weten te bewaren. Hij was en is voor alles een uitstekende stilist. Hij formuleert scherp en geestig, is vindingrijk in het variëren van zijn taalgebruik, en voor het overige mengt hij op zijn literaire stijlpalet de meest fraaie halftinten dooreen: hij kan beeldend én analystisch schrijven, puntig én breed, en waar nodig spreidt hij over dit alles moeiteloos een lyrisch waas. Hij is een van die zeldzame auteurs die een soort proza schrijven waarin eigenlijk niet één woord staat dat overtollig of anderszins storend aandoet. Wam de Moor heeft Kusters eens met Kafka vergeleken - nu ja, daar zit wel iets in, wanneer er tenminste niet méér mee wordt bedoeld dan een zekere gemeenschappelijk voorkeur voor het rationeel irrationele. Zelf moest ik bij lezing van Het milde systeem zo nu en dan denken aan het verhalend proza van Vestdijk en ook wel van Maarten Biesheuvel. Maar wat hiervan ook waar zij, toon en sfeer van Kusters' verhalen zijn sui generis.

■