Vrij Nederland. Boekenbijlage 1984

[p. 52]

Twee schuinsmarcheerders
De correspondentie tussen De Montherlant en Peyrefitte

Henry de Montherlant Roger Peyrefitte Correspondence Presentatie en noten: Roger Peyrefitte en Pierre Sipriot Uitgever: Robert Laffont, 321 p., f39,10
Ed Jongma

In het eerste deel van Pierre Sipriots onthullende biografie, Montherlant sans masque, dankt Sipriot Peyrefitte voor het inzicht dat deze laatste heeft verschaft omtrent de ware gedaante van Montherlant achter de vele verschijningsvormen. Het tweede deel zal daarom aan Peyrefitte worden opgedragen, belooft hij, en daarna zal de briefwisseling tussen Peyrefitte en Montherlant nog verschijnen. Deze volgorde is inmiddels omgedraaid, zodat we nu door de ‘voortijdig’ gepubliceerde brieven weten waaruit het genoemde inzicht bestaat, dat een van de laatste en beslissende maskers van Montherlant wegneemt.

Sipriot zelf zal door zijn jarenlange vriendschap met Montherlant zeker op de hoogte geweest zijn, en na zijn boek zal ook de lezer van de brieven niet al te zeer meer opkijken, te meer niet daar bepaalde werken van M. als Les garçons en La ville dont le prince est un enfant minstens een suggestie oproepen. Maar niettemin, een directe confrontatie met de feiten die de briefwisseling ons bezorgt, is toch weer iets anders. Daarom maar snel ter zake.

Als Peyrefitte Montherlant in 1938 voor het eerst ontmoet op een Parijse kermis, is hij nog in diplomatieke dienst, en zojuist teruggekeerd van een verblijf van enige jaren in Athene. Naar het zich laat aanzien, heeft hij nog een briljante ambtelijke carrière voor zich. De ontmoetingsplaats is niet toevallig en zeker niet zonder betekenis, want, leren we, de kermis is bij uitstek het jachtterrein van heren die op zoek zijn naar avontuurtjes met jongens uit de prepuberale leeftijd. Van de kermis naar een bioscoopzaal, en vandaar naar een vrijgezellenkamertje (in het Frans ‘garçonnière’!), is een kleine stap, zij het niet zonder risico, want de politie is alomtegenwoordig. Dit bemerkt Montherlant al in 1938 als hij aangehouden wordt, maar vrijuit gaat, omdat er niet veel anders te bewijzen valt dan wat geaai over een blote jongensdij. Over deze vorm van liefde, de pederastie, heeft Montherland trouwens hele uitgesproken ideeën, die dwars ingaan tegen de smoezelige verborgenheid waarin zij, onder de omstandigheden, bedreven moet worden: ‘De pederastie is niet zo belangrijk, omdat zij enkel de sensuele liefde voor kinderen en adolescenten is tot aan de eerste baardgroei (...), dat wil zeggen de liefde voor de vrouwelijkheid die in hen is, dat wil zeggen dat het in feite gaat om heteroseksualiteit, op een klein verschil na.’ Het is weinig meer dan een voortzetting van de kuise liefde van de jongensinternaten, die door hem zowel als door Peyrefitte werden bezocht. Voor de jongens zelf zou het niet anders zijn dan wat zij onderling ook al doen, maar dan zonder de beschermende en opvoedende begeleiding van de volwassene. Montherlant noemt, kortom, de argumenten die ook nu nog worden gehanteerd in de discussie over de pedofilie.

Henry de Moutherlant

Jonge jongens

Naast de promiscuïteit van de ontmoetingen ‘sans lendemain’, hebben Montherlant en Peyrefitte een sterke behoefte aan een duurzamere band met een jongen. Nog in 1938 leren zij twee broers kennen met hun moeder die hen hierin tegemoet komen. De familie N. zal, financieel onderhouden door Montherlant, hem enige jaren trouw volgen, naar Zuid-Frankrijk, op dat moment de ‘vrije zône’ binnen het door de Duitsers bezette Frankrijk, en weer terug naar Parijs. In 1941 zal Montherlant trachten de banden te verbreken met deze familie ‘Sprinkhaan’, zoals hij ze is gaan noemen in verband met bepaalde overeenkomsten in vraatzuchtigheid tussen hen en de diertjes van die naam. Niet zonder boosaardige humor merkt hij ergens op dat zijn lieve lezeressen eens moesten weten waar het geld naar toe ging dat hij met zijn bestseller Les jeunes filles had verdiend.

gerrit achterberg

Naast de uiterlijke rechtvaardiging van de pederastie die Montherlant geeft, hij spreekt van een ‘moraal binnen de immoraliteit’, zijn er toch ook de verborgen, heimelijke aandriften die voor hem het jagen op jonge jongens aantrekkelijk maken. Het wettelijke verbod maakt dat hij zich voelt als een stierenvechter, met alle risico's die aan het vak verbonden zijn. Ook hier wordt hij bedwelmd door zijn zin voor gevaarlijk leven. Zijn strategie is, als hij een aantrekkelijke ‘prooi’ bespeurd heeft, om twee bioscoopkaartjes te kopen en dan de jongen te benaderen met het voorstel: ‘Zeg, ik zou met mijn neefje naar de bios gaan, maar hij is niet op komen dagen, en nu zit ik met een extra-kaartje. Heb jij misschien zin om mee te gaan?’ Een werkwijze

[p. 53]

die even doorzichtig is als doelmatig, naar de geschiedenis leert. Mocht het tot een tweede afspraak komen, dan stelde Montherlant zich verdekt op, om zich eerst te vergewissen dat de jongen alleen was, en niet werd gevolgd.

Boeventaaltje

De briefwisseling tussen Peyrefitte en Montherlant zoals die voor ons ligt, beslaat de jaren 1938 tot en met 1941. De oorlog breekt uit, de regering-Pétain vestigt zich in Vichy, waardoor Zuidelijk Frankrijk voorlopig onbezet blijft, en Montherlant en Peyrefitte houden elkaar per brief nauwkeurig op de hoogte van hún wapenfeiten en ‘veroveringen’. Montherlant vanuit de Rivièra en Peyrefitte uit Aude, een landstreek boven de oostelijke Pyreneeën, waar hij vertoeft in de ouderlijke woning. Zij doen dit in een wonderlijk geheimschrift. Ook voor de oorlog al was er in hun brieven nooit sprake van jongens, maar enkel van meisjes, maar nu, onder het schrikbewind van de censuur, diende men extra voorzichtig te zijn. Een jongen van veertien kan bij voorbeeld worden aangeduid als een ‘charmante roman van veertien hoofdstukken’, terwijl de daad zelf vindingrijk vergeleken wordt met het ‘schilderen met olieverf’ of het maken van een ‘losse schets’, al naar gelang er sprake is van sodomie of masturbatie. Voor sodomie wordt ook wel gebruikt het ‘heilig oliesel’. Ejaculerende jongens zijn ‘meisjes die huilen van vreugde’, et cetera, et cetera. Kortom, het vernuft en de fantasie van de twee faunen kent geen grenzen, en het is bepaald amusant om hen op deze sluikwegen te volgen.

Een enkele maal komen zij toch in min of meer ernstige mate in contact met de politie, zij het niet door hun correspondentie, want het ‘boeventaaltje’ blijkt inderdaad waterdicht. Voor Peyrefitte leidt een affaire ertoe, dat hij in Vichy ontslag uit de diplomatieke dienst moet nemen, omdat hij anders oneervol zou worden ontslagen. Het einde van een loopbaan, maar het begin van een andere, want hij zet zich nu aan het schrijven, en zal uitgroeien tot een van de meest satyrische schrijvers van na de oorlog.

Het is duidelijk dat de pederastie het gemeenschappelijk fond is voor hun correspondentie, zij het dat hun benadering verschilt. Mon-

Vervolg op pagina 54