Vrij Nederland. Boekenbijlage 1984

[p. 55]

In de duisternis van Manhattan
Janet Hobhouses roman over het wel en wee van ‘gay’

Dancing in the Dark door Janet Hobhouse Uitgever: Jonathan Cape, 229 p., f42,20 Importeur: Keesing
Nienke Begemann

Janet Hobhouse begon haar veelbelovende carrière met Everybody who was Anybody, A Biography of Gertrude Stein, dat door de kritiek goed werd ontvangen en een van de runners up werd voor de Pulitzer Prize. In 1982 volgde haar eerste roman, Nellie without Hugo, een mooi geschreven sociale komedie, waarin contemporaine zeden en gevoelens, vooral van vrouwen, met een geamuseerd-kritisch oog werden bezien.

Dancing in the Dark, van 1983, is een ernstiger boek, strenger in opbouw en ideeën. Het beschrijft een periode van een paar maanden in de levens van een groep Newyorkse vrienden, met als middelpunt het echtpaar Gabriella en Morgan - beiden tweeëndertig, kinderloos, hij een hardwerkende ‘young executive’, en zij een moderne versie van het kindvrouwtje, vrolijk, liberaal, lui en onverantwoordelijk. Tussen hen in heeft zich Claudio genesteld, een homofiele, artistieke, elegante kelner, die al lang circuleert onder de vrienden van het echtpaar. Claudio woont min of meer bij hen in, ook omdat zijn hoogst smaakvol ingerichte flat geen verwarming heeft. Hij slaapt op de bank in de zitkamer, omdat de logeerkamer wordt gebruikt door Kate, een vriendin wier echtgenoot is overgestapt naar een andere vrouw.

Op het punt waarop het boek begint is Gabriella alleen nog maar geïnteresseerd in het gay uitgaansleven in Manhattan. Bijna iedere avond van de week worden Morgan en zij door Claudio en zijn vrienden meegenomen naar de homobars; Gabriella lijkt betoverd door die wereld, door de façade van totaal bevrijde vrolijkheid - de implicaties van het woord gay worden in dit boek met bijtende vasthoudendheid nagetrokken - en raakt alleen maar licht van haar stuk als een van de vrienden haar een keer mee naar beneden neemt voor een kijkje in de donkere ‘fucking room’ van de disco.

Morgan is minder gelukkig met de nieuwe levensstijl die Gabriella zo onverbiddelijk nastreeft. Zijn werk, zijn portemonnee en zijn gezondheid lijden eronder, en hij vindt al dat uitgaan niet bij hen passen. Maar op Claudio, die de zorg voor het amusement en de opvoeding van Gabriella overneemt, is hij wel gesteld - Claudio vult inderdaad een ruimte in hun verhouding op.

Oesters

De viering van de vriendschap tussen de homo's en hetero's vindt zijn hoogtepunt met Kerstmis. In een buitenhuis in Connecticut wordt een uitgebreid feest aangericht, met Chinese koks, oesters, een gans, kastanjepuree en veel champagne. Men draagt zorgvuldig bij elkaar gescharrelde, chique tweedehands avondkleding en geeft elkaar met oneindige zorg uitgekozen, kleine, goedkope cadeaus. Bij het schaatsen op een bevroren vijver, de volgende dag (de associaties met Thoreaus Walden Pond kunnen niet toevallig zijn) breekt Morgan een enkel. Vanaf dat moment opereert Gabriella alleen. Ze heeft trouwens al een erotische relatie aangeknoopt met een van Claudio's gay vrienden. Haar verliefdheid wordt aanvankelijk nauwelijks gehavend door zijn openlijke verklaring dat er voor hem niet zo iets als liefde bestaat, maar dat de vrouwelijke organen wel beter in elkaar zitten voor het seksuele verkeer.

Na Kerstmis vertrekt Claudio wijselijk uit het appartement van Gabriella en Morgan, en Kate verhuist ook naar een heel ander deel van het land. De zich langzaam ontwikkelende crisis tussen Morgan en Gabriella komt tot een uitbarsting in Mexico City, waar ze een weekje doorbrengen voor ze zich bij Claudio, Kates vroegere echtgenoot en diens nieuwe vriendin zullen voegen in Acapulco. In Mexico raakt Gabriella in een toestand van langzaam doorwerkende paniek door een aardbeving, waardoor er elders in het land vele doden vallen, hoewel hun eigen hotel recht overeind blijft staan. Haar doodsangst ontlaadt zich in een roes van verliefdheid en seksualiteit, ditmaal toevallig, maar decent, gecentreerd op Morgan. In hun vernieuwde paradijselijke staat hebben de echtelieden geen oog meer voor de eenzame Claudio, die zich in stille, waardige wanhoop overgeeft aan suïcidale waterski-stunts, en maar net het leven behoudt.

Janet Hobhouse

Tact

Dancing in the Dark is een prachtige ambiguë titel voor deze bijtende schildering van het nieuw getijde: de duisternis van de titel is vooral de nieuwe, schuldige onwetendheid van het zogenaamd vrije leven, waarin geen verband meer lijkt te bestaan tussen seksualiteit en procreatie, en waarin men niet meer verantwoordelijk is voor wat in het Engels vroeger werd aangeduid als ‘the making of one's soul’, en dus ook niet voor anderen. In de ogen van Hobhouse treft de heteroseksuele, kinderloze echtparen meer blaam dan de in hun eigen nachtleven ronddansende homo's: de laatsten hebben aanmerkelijk minder illusies en meer tact en eerlijkheid. Als de toeristische duisternis van de Newyorkse bars omslaat in werkelijk gevaar - zoals bij de aardbeving - vinden Gabriella en Morgan razendsnel uitkomst in een zich terugtrekken op primitieve stellingen. Claudio wordt even ritueel en wreed opgeofferd aan het heteroseksuele paar-idee als de bloedoffers van de Azteken aan hun vruchtbaarheidsgoden - Morgan leest niet voor niets met een merkwaardig macho genoegen voor over de praktijken van de oude bewoners van Mexico. Zoals bekend lieten die ook de liefdesapostel D.H. Lawrence niet onberoerd.

Er zijn in dit boek een paar figuren die dienen als maatgevende en commentariërende schaduwen: de verlaten, rouwende Kate, die na jarenlang getob met kinderloosheid haar man ook nog is kwijtgeraakt maar zich zelf wel weer te zamen raapt, en Liza, de oudere schilderes die Kates echtgenoot heeft overgenomen, maar daar al snel spijt van heeft - tot Gabriella's verbijstering noemt ze de hele geschiedenis tenslotte ‘unjustifiable’. Het is ook Liza die Gabriella waarschuwt, en haar aanmaant om haar leven, en vooral haar werk, ernstiger te nemen dan ze tot nu toe heeft gedaan. Dancing in the Dark verdient even zorgvuldig gelezen te worden als het geschreven is. Het proza van Hobhouse doet denken aan dat van Henry James, slangachtig voortglijdend in patronen vol subtiele betekenis. Maar James plaatste het kwaad meestal in het oude Europa, in de duistere wereld van door schone façades opzettelijk verborgen corruptie, waartegen zijn Amerikaanse Adams en Eva's ongewapend zijn. Bij Janet Hobhouse is de duisternis doorgedrongen tot in het hart van het oude Indiaanse Manhattan zelf, en is kinderlijke naïveteit niet alleen tragisch maar ook onvergeeflijk geworden. Ze is een ongemakkelijk schrijfster, van wie nog veel valt te verwachten.

■