Vrij Nederland. Boekenbijlage 1984

The Paper Men
Vervolg van pagina 20

tures of Fidelman en Dubin's Lives in mijn ogen oneindig subtielere en belangwekkender exploraties zijn van de thema's die Golding hier hanteert - een vergelijking is helaas moeilijk te vermijden. Daar komt bij dat The Paper Men om een leegte heen lijkt te zijn geconcipieerd: het hart van het verhaal is afwezig, in weerwil van Goldings pogingen om daar de twee elkaar aanvullende visioenen te plaatsen. Op verscheidene plaatsen gebruikt Barclay voor zich zelf het beeld van een dier met een uitwendig skelet, en dat lijkt wel een onbewuste verwijzing naar de structuur van deze roman. Het skelet van het boek ligt er inderdaad buiten, want dat is het verhaal van het opbreken van Barclay's huwelijk, en het mislukken van de verhouding met zijn dochter Emmy. De crisis, die lijkt te worden teweeggebracht door de achtervolging door de would-be biograaf, is in wezen een gevolg van de schuldgevoelens van Barclay over deze zaken. Maar de oorzaken van de mislukkingen worden niet duidelijk, of liever, hoewel ik ze wel met pijn en moeite kan reconstrueren, word ik er niet door overtuigd. Er is een gebrek aan gegevens en inzichten - een absentie waar tegenwoordigheid zou moeten zijn, een zwart gat dat niet absorbeert maar afstoot.

Over Elizabeth, Barclay's vrouw, kom je weinig of niets te weten - met verklaringen van Barclay dat de relatie met haar ook na de scheiding en zelfs na haar dood blijft bestaan, kom ik als lezer niet ver. De liefdeloze, onaantrekkelijke Emmy blijft een marginale schaduw, en Barclay's gevoelens ten opzichte van haar blijven vaag en eendimensionaal. Alweer vergelijkend, moest ik denken aan Bellows Mr Sammler's Planet, waarin een moeizame relatie van een oudere vader met zijn lelijke dochter schitterend wordt uitgebeeld.

Tot Malamuds passie en verbeeldingskracht en Bellows nauwgezette eerlijkheid heeft Golding het nog niet gebracht, maar de ambitie heeft hij kennelijk wel, anders begaf hij zich niet zo nadrukkelijk op hun terreinen. Geen wonder dat The Paper Men toch een geforceerde indruk maakt, zelfs als je de omstandigheden waarin het moet zijn ontstaan in aanmerking neemt. Maar Golding is een kameleon die voortdurend van huid en stem verandert - ik hoop dat de overgang van het terrein van ideeën, waarbinnen hij tot nu toe voornamelijk heeft gewerkt, naar dat van de menselijke verhoudingen doorzet.

■