[p. 61]

Adolescenten

De opvoeding en opleiding van de wat oudere kinderen vroeg van zeventiende-eeuwse vaders en moeders evenzeer de aandacht als van moderne ouders, al was de keuze voor school en beroep in beginsel minder open dan tegenwoordig. Van zoons werd verwacht dat ze zich zouden laten opleiden tot een beroep dat voor hun stand passend was; meisjes moesten zich voorbereiden op het bestaan van huisvrouw en moeder. Dat het resultaat niet altijd spoorde met de wensen laat zich denken. Pedagogische verhandelingen uit die tijd zijn er legio, maar persoonlijke getuigenissen over de opvoeding en scholing van eigen kinderen zijn zeldzaam. Het was geen onderwerp voor poëzie. We moeten ons tot overgeleverde briefwisselingen wenden om er een wat nauwkeuriger beeld van te krijgen.

De brieven van maria van reygersbergh laten zien dat het niet steeds van een leien dakje ging. Zij had dan ook haar kinderen (Cornelia, Cornelis, Pieter, Maria en Dirk, achter elkaar geboren in de periode 1611-1618) onder veel ongunstiger omstandigheden moeten opvoeden dan Huygens' moeder, Susanna Hoefnagel (zie hierna, onder Volwassen kinderen en hun familie). Van een harmonieus gezinsleven was geen sprake meer geweest sinds De Groot in de politieke troebelen om Oldenbarnevelt (in 1618) tot levenslange gevangenschap in het slot Loevestein was veroordeeld. Nadat hij in 1621 met behulp van zijn vrouw was ontvlucht, leefde het echtpaar in ballingschap in Parijs, van waaruit Maria regelmatig reizen naar Holland ondernam om hun zaken te behartigen. De jongens werden na hun elfde jaar voor hun opvoeding naar Holland gestuurd, onder de hoede van familieleden en vrienden, maar zonder ouderlijk toezicht. Weliswaar aanvaardde De Groot in 1634 het ambt van Zweeds ambassadeur, maar dit betekende voor Maria nau-

[p. 62]

welijks een verlichting van haar zorgen: naast de extra financiële lasten van een deftig huishouden gaven het eigenzinnige gedrag en de voorshands niet erg vlottende carrière van haar zoons haar weinig hoop op het naar behoren kunnen hooghouden van de familie-eer. Uit deze brieven aan Pieter en Cornelis blijkt hoe de moeder een strenge en dwingende greep probeert te houden op de koers van het leven van haar zoons, die van haar zijn vervreemd.

De twintigjarige Pieter, die in huis woont bij de Leidse rechtsgeleerde Johannes Arnoldi Corvinus, baart Maria onder andere zorgen omdat hij zich in zijn beroepskeuze niet wil voegen naar de wensen van zijn ouders. Pieter zou overigens toch zijn eigen zin doen, zonder zijn ouders nog heel lang tot last te zijn: in 1637 vestigde hij zich als advocaat in Den Haag.

Aan Pieter de Grootaant.

Zoon Pieter!
Je vader had aan je oom geschreven dat hij met je zou spreken om te horen of je, als een grote reis niet in aanmerking komt, niet zin zou hebben om een kleine reis naar Genua te willen ondernemen, om daardoor met de zee bekend te raken naast hetgeen je daarover hebt geleerd. Je vader meende dat je daardoor het beste vooruit zou kunnen komen, daar het duidelijk is dat je het beste en veel vooruit zou kunnen komen in de zeevaart. Als je daar goed verstand van hebt, kun je jezelf overal redden. Je oom De Groot schrijft dat je in 't geheel niet tot reizen gezind bent. Wij denken dat dit komt doordat je je inbeeldt dat men jou dat aanraadt om je kwijt te zijn. Degenen die je dat hebben wijsgemaakt, hebben je niet geholpen. Je oom De Groot schrijft dat je meer zin hebt om rechten te studeren; ik denk dat je van plan bent net als veel anderen te doen: de status te hebben van advocaat en mooi opgepronkt door de straten te gaan wandelen en

[p. 63]

soms de dames te bezoeken. Geloof gerust: dat is niet de bedoeling van je vader. Zijn bedoeling is dat jullie je alle drie zult inzetten om geld te verdienen en jezelf vooruit te helpen.
Je vader had je oudste broer bestemd voor de rechten; hij zegt dat hij wel wilde dat men hem had opgeleid voor de zee. Zie eens wat een meningen! Wat denk je: zouden de kinderen niet het best het oordeel en de zin van hun vader volgen? Onze bedoeling is niet om je daartoe te dwingen: je hebt de leeftijd waarop je verstand behoort te hebben. Denk je dat je wijzer bent dan je vader, doe je zin, maar regel het zo dat je ons niet lang tot last behoeft te zijn, en dat wij wat voor jou en de anderen kunnen sparen om [jullie] een behoorlijk huwelijk te laten sluiten als de tijd daar is. Als je een reis van een jaar of een half jaar ondernam, zou dat zoiets bezwaarlijks zijn, en is er niet menig man van eer die dat doet? Als het reizen je dan bevalt, kun je daardoor carrière maken. Intussen kun je onderweg net zoveel studeren in de rechten als je aan land zou doen; je zou dan nog alles doen wat anders mogelijk zou zijn.
Je broer denkt dat het voor een ambassadeurszoon niet eervol genoeg is om advocaat te zijn en jij denkt dat het niet eervol genoeg is om zeereizen te maken. Me dunkt dat de ouders maar nauwelijks meer wijs genoeg zijn om hun kinderen op te voeden. Bedenk je terdege en schrijf een brief aan je vader die goed is beargumenteerd, maar weet vooral dat je het zo moet regelen dat je weet dat je jezelf hiermee vooruit zult kunnen helpen. Grootvader De Groot zal je wel zeggen op welke leeftijd je vader voor zichzelf heeft gezorgd. Bid God om wijsheid en wees inschikkelijk.
Men schrijft mij dat Johannes Arnoldi je niet langer wil hebben. Hij zegt dat het hem niet uitkomt. Ik denk dat je karakter hem niet bevalt; het schijnt dat je je overal zo gedraagt dat je nergens kunt blijven. Wat hebben de ouders

[p. 64]

toch een ellende en last, die hun bespaard zou blijven als de kinderen waren zoals men ze zou wensen. De ouders kunnen alleen maar hun best doen, de rest moet men aan God overlaten, die ik bidden zal om je wijsheid te geven, opdat je kiezen mag wat het beste is. Dit schrijf ik uit naam van je vader, die me dat gevraagd heeft. Hij spreekt van een reis naar Genua of naar Brazilië, of waar het je het beste zou aanstaan. Je zuster en je broer laten je groeten.
Je moeder, Maria van Reygersbergh
Parijs, 7 oktober 1635.

Cornelis, nu vijfentwintig jaar oud, heeft tegen de wil van zijn ouders gekozen voor een militaire loopbaan. Hij dient evenals zijn jongste broer Dirk in het leger van de hertog van Saksen-Weimar, tijdens de oorlog in de Duitse gebieden. Deze oudste, weinig gemakkelijke zoon, steekt zich voortdurend in schulden, waarvoor hij tot schande en financiële schade van de familie zelfs zijn linnengoed heeft moeten verpanden. Dat is een doorn in het oog van zijn moeder, die hem dan ook flink de waarheid zegt. De helpende ‘heer De Wicquefort’ is waar-schijnlijk Joachim de Wicquefort, agent van Saksen-Weimar in de Republiek.

Aan Cornelis de Groot

Zoon!
Ik heb je acht dagen geleden geschreven; ik hoop dat je die brief goed zult hebben ontvangen. Sindsdien heb ik met de heer De Wicquefort gesproken, die mij gezegd heeft dat hij je dertig pistoletten^o heeft gegeven. Ik hoop vooral dat je je linnengoed zult hebben ingelost. Ik vraag je toch niet meer in zulke fouten te vervallen. Bedenk dat je van mensen van eer afkomstig bent, en wil ons toch geen schande aandoen.
Mijnheer De Wicquefort heeft me gezegd van de hertog

[p. 65]

begrepen te hebben dat hij, als hij ziet dat je je goed gedraagt, zorg voor je zal dragen en je spoedig het bevel over een vendel zal geven, zodra hij ziet dat je moedig bent. Doe je best om het te tonen. Wat is een man zonder moed? Je hoeft niet te zeggen dat de hertog dit gezegd heeft. Men moet niet alles zeggen wat men weet; veel doen en weinig zeggen, niet lui noch kieskeurig noch hoogmoedig zijn, inschikkelijk zijn tegenover iedereen.
Naar ik hoor kunnen jullie beiden [jij en je broer Dirk] niet goed met elkaar overweg; het is toch een schande dat vreemde mensen dat weten. Toen je met je broer Pieter hier was, ging het ook zo. Je bent erg trots en neemt geen blad voor de mond; je zegt alles wat je als eerste voor de mond komt, en dat ben je dan wel snel vergeten, maar anderen, die zich hun woorden wat langer herinneren, vergeten zo snel niet. Het is verwonderlijk dat jij, aan wie God een behoorlijk verstand heeft gegeven, als je daar maar goed op wilde letten, zo weinig denkt bij wat je doet. Ik vraag je: gedraag je heel anders en doe je best, zodat wij, in plaats van dat wij nu alleen maar ellende met je hebben, plezier van je mogen beleven. Je bent de oudste, je behoorde de anderen het goede voorbeeld te geven, maar dat is bij lange na niet het geval. Maar ik hoop en bid God dat het zal verbeteren.
Schrijf ons vaak, het lijkt dat je van je ouders vervreemdt. Je broer houdt contact met zijn vader door brieven, doe dat ook. Denk je dat de ouders er alleen maar zijn om voor geld voor de kinderen te zorgen? Ik heb dank zij jou nog vijftienhonderd gulden^o schuld, God weet waar ik die bij elkaar zal halen om betalingen te doen. Wij hebben nog geen cent van de Zweedse kroon ontvangen sinds je weg bent. We lopen anderhalf jaar achter en hebben een groot huishouden tot onze last. Bedenk dit eens, dan zul je wel vinden dat ik reden heb om je tot sparen te manen. Maar houd je netjes in linnengoed en kleren, duur gekleed hoeft men niet te zijn. En

[p. 66]

wil toch geen dwaasheden meer begaan, want ik verzeker je dat mijn beurs het niet zou kunnen verdragen.
Hiermee geef ik je over aan Gods hoede en ik bid Hem dat Hij je wijsheid geeft. Je zuster laat je groeten.
Je moeder, Maria van Reygersbergh.
Parijs, 28 december 1638.

Was p.c. hooft in de hierboven geciteerde brief nog vooral trots op de zesjarige Arnout, als die tien jaar later in Leiden studeert, treedt hij vooral op als een betuttelende vader. Voor verbetering van Arnouts Nederlands verwijst hij naar de Nederlandse Historiën, Hoofts grote geschiedwerk, dat gold als een toonbeeld van verzorgd taalgebruik.

Aan Arnout Hooft

Lieve zoon,

Je schrijven van eergisteren kreeg ik pas vandaag in handen. De broer van je hospita bracht het. Waar hij zich verder hier in de stad ophouden zal, is ons onbekend. En indien we het al wisten, dan was het voor ons een hele kunst om te ramen hoeveel tijd hij met jou besteed heeft aan het lezen van Galatheus (ik denk in het Frans). Bovendien kunnen wij de waarde van zijn tijd niet inschatten. Daarom moet je informeren wat hij van anderen voor dergelijk onderwijs heeft ontvangen, en daaruit afmeten wat hem redelijkerwijs van je toekomt. Maar handel het fatsoenlijk af.
Je zult, dunkt me, er goed aan doen om met de heer Leeuwen samen tekenles te nemen, zodat het goedkoper is. Het vinden van een gemeenschappelijk lesuur, zal, meen ik, niet zwaar vallen en ik denk dat je, tezamen lerend eerder meer dan minder zult vorderen. Want in gezelschap geeft men zich meer rekenschap van dingen, en is er meer te vragen

[p. 67]

naar argumenten en tegenargumenten. De wedijver of emulatie prikkelt ook tot vlijt.
De boeken die de heer professor voor je nuttig of nodig acht, mag je wel kopen. Dat je de lessen van de heer Golius gaat volgen, bevalt me wel en als je om die beter te begrijpen enige boeken mist, zie die dan te verwerven. Het geld dat je moet besteden aan dansen en schermen, om volmaakter in die activiteiten te worden, sta ik je graag toe, mits je alle zuinigheid betracht, zoveel als de eer verdraagt.
Je dwaalt dikwijls in het spellen van je Nederlands. Let op het mijne en volg het na. Het Latijnse Nunc is in onze taal Nu en niet Nuij zoals jij spelt. Ik, daarbij is een c overbodig; nochtans spel jij Ick. Esse schrijf jij in het Nederlands als sijn; het moet zijn met een z wezen. Als je ondertekent in de nominatief, zoals ik verblijf Uw zoon, dan moet het zijn Onderdanigste zoon, niet Onderdanigsten. Want men declineert dus als volgt: in de nominatief Uw onderdanigste zoon; in de genitief Uws onderdanigsten zoons; in de datief Uwen onderdanigsten zoone; in de accusatief Uwen onderdanigsten zoon; in de ablatief Van uwen onderdanigsten zoone. Dit vermaan ik je opdat je ook je best doet je moedertaal goed te schrijven en te spreken. Daarbij zal het dienstig zijn van tijd tot tijd wat in mijn Nederlandse Historiën te lezen.
Mijn eerdere gezondheid heb ik nog niet terug, bij lange na niet. Doch de koorts ben ik kwijt. Maar ik loos veel niersteen, en kleine steentjes. Ik heb geen zin in eten, en ik nuttig slechts zo veel als nodig is om in leven te blijven. Je kunt je voorstellen hoe zwak ik ben. God verlene mij het zaligste, en jou ook. Dat bid ik Hem van ganser harte. Hartelijke groeten van mij en van je moeder, die je maandag denkt te antwoorden.
Je zeer toegenegen vader P.C. Hooft.
Amsterdam, 27 oktober 1646.

[p. 68]

Deze brief is bestemd om morgen met de eerste schuit mee te gaan.
Als je je naam in het Nederlands schrijft, zet dan niet Arnoldus, maar Arnout.

aant.In zijn grote gedicht Hofwijck (1653), over zijn buitenplaats bij Voorburg, staat constantijn huygens even stil bij wat er van zijn kinderen, inmiddels van zestien tot vijfentwintig jaar oud, geworden is. Hij kan tevreden op de jeugd van zijn zoons terugkijken en goede verwachtingen koesteren voor hun volwassen bestaan. Hen te leiden moge voortaan in Gods hand liggen. Dat geldt ook voor hun (jongere) zuster. En hij laat zijn rust op Hofwijck graag door hen verstoren.

Vier zonen heeft mij God, ik 't vaderland geschonken,
en, zo 't een vader voegt, ik durf er wat mee pronken;
mijn zorgen hebben hen door wetenschap en deugd^o
voorspoediglijk geleid tot door de tweede jeugd,^o
en 't zullen mannen zijn als ik er niet zal wezen.
Zo zijn mijn plichten uit; God, Vader van de wezen,
beveel ik hun bestuur, met ene zus daartoe:
daar bid ik allen voor, zoals 'k voor allen doe.^o

Huisdieven van mijn kas^o en mijn genegenheden,^o
vijf zielen, wel gehuisd in onverzwakte leden,
vijf halers op een kerf die nooit van ijzer wordt^o
zolang ik niet en vast en kom geen hemd tekort;
vijf erven^o van mijn erf, vijf ikken, vijf kopijen
van 't slechte origineel, dat zij, God lof, voorbij, en
oneindelijk voorbij in waarde zijn geraakt.
Vier knechtjes,^o die mijn zorg tot mannen heeft gemaakt,
een meisje, tussen mooi en lijdelijk^o van aanzien,
waarin zich moeders deugd ontwijfelbaar laat aanzien:
vijf gasten ongenood en altijd wellekom,

[p. 69]

20

die mij doen wensen dat de dag van morgen kom.

 

Dat vriendelijk gezin onthaal ik, zonder pruilen

 

dat zij de eenzaamheid waarin ik zoek te schuilen,

 

verstoren met hun jeugd, en roeren Hofwijck om

 

en maken 't nauwer dan de straat van 't Achterom.^o

Later in de eeuw hadden de ouders van Constantinus (‘Tien’) Huygens (1674-1704), kleinzoon van de dichter, heel wat meer te stellen met hun in Leiden studerende zoon dan P.C. Hooft met zijn Arnout. In zijn dagboek schrijft de vader (constantijn huygens junior) geregeld over diens wangedrag.

Journaal
21 december 1691aant.

Schreef een reprimande aan Tien, over zijn onverstandig leven met betrekking tot zijn gezondheid etc., en zijn geringe toewijding aan de studiën. Verbood hem in de koffiehuizen en op de schermscholen te verkeren en met de sjezen te vliegen.^o

8 mei 1692

Bekeef Tien scherp over hetgeen men mij gezegd had van zijn dronken drinken en los leven te Leiden. Keyser^o had mij gezegd dat hij bij Rivet^o geweest was en dat hij, toen het gesprek op Van der Staal^o kwam, gezegd had dat Van der Staal een boef was. Dat Rivet hem had tegengesproken en dat Tien hem opgeroepen had naar buiten te komen, maar dat deze, omdat hij niet dronken was [zoals Tien wel], dat geweigerd had. Hij ontkende dat en zei dat Rivet hem eerst uitgedaagd had, maar dat was niet waar. Toen ik aandrong, begon hij elke keer te huilen en mij om vergiffenis te vragen en beterschap te beloven.

[p. 70]

19 oktober 1692

Tien, die de dag daarvoor met Guiran^o gekomen was, ging met hem weer naar Leiden, nadat ik hem weer uitgefoeterd had en Guiran eveneens, omdat die zelf met Tien en ander volk tabak had gedronken,^o wat hij hiermee wilde excuseren dat hij gemeend had hem daarin te moeten volgen om zijn vriendschap te winnen en hem vervolgens van zijn fouten af te brengen. Ik zei dat ik dat niet kon goedkeuren.

21 oktober 1692

Kreeg een brief van Guiran, die wegens het verwijt dat ik hem de 19de had gedaan, om ontslag verzocht. Hij meende dat hij Tien niet op het goede pad zou kunnen brengen, iets wat hij tevoren nooit gezegd had.

23 oktober 1692

Schreef een brief met grote reprimandes aan Tien, waarin ik hem dreigde met een verbeterhuis, en een andere aan Guiran met de toezegging hem te laten gaan zodra hij ander werk had.
[...] Er werd gezegd dat Tien de gedebaucheerdste^o student van Leiden was en alle dagen gevaar liep om twisten en ongelukken te hebben; dat hij op een ochtend drie of vier verschillende degens aandeed en de mensen op straat op een impertinente manier aankeek.

10 november 1695

De avond tevoren kwam mijn vrouw over twaalven te bed, doordat ze zo lang met Tien in conferentie was geweest, zoals ze al vele dagen daarvoor had gedaan, telkens nadat ik naar bed was. Liet haar blijken dat het mij niet beviel dat zij met Tien gesprekken had die ik niet mocht horen en zei dat de dag lang genoeg was voor zulk gepraat en dat ze mij, als ze in bed kwam, wakker maakte en dat ik liever in een ander

[p. 71]

bed alleen zou slapen. Ze antwoordde me dat ze liever dan met mij daarover woorden te hebben, vroeg in bed zou komen.

Een ongedateerde brief van jan luyken aan zijn zoon Caspar toont eveneens een bezorgde vader die ziet dat zijn kind het verkeerde pad opgaat. Vader Luyken had na zijn bekering tot een intens piëtistisch getint geloofsleven getracht Caspar in die geest op te voeden, maar dat leek nu tevergeefs. Hij roept hem in een taal vol beeldspraak op zich te distantiëren van slecht gezelschap en het pad van de deugd terug te vinden.

Blijkens een later lied van Luyken is Caspar inderdaad tot inkeer gekomen. Luyken werkt dit thema uit aan de hand van het beeld van een lam dat in gevaar belandt, maar uiteindelijk gered wordt. In het erop volgende Besluit wordt, zoals vaker in devotionele literatuur van die tijd, Caspars voorbeeldig sterfbed beschreven.

Beminde zoon,

Indien het wijsheid is goede raad te volgen, ik ben genegen je die te geven. Dat je nog een trouwer vriend op deze aarde zou hebben dan mij, zoiets is niet te geloven. Ik verzoek je, herlees de brief, al een geruime tijd geleden door mij aan jou geschreven, ter bespiegeling van hoe je ervoor staat, en denk aan de belofte, in jouw brief aan mij gedaan, om je levenswijze te verbeteren, want ik merk dat je als een dolend schaap nog verward zit in een krom en verdraaid type slecht gezelschap, als in het warnet van de duivel verstrikt op gevaarlijke wegen, zodat de hoop die ik op grond van jouw zo-even aangeduide toezegging mocht koesteren op een geregelder burgerlijk leven, mij wordt ontnomen en deze hoop vervliegt.
Laat toch de heilzame mest van al de goedertierenheden van de Here niet tevergeefs aan de wortel van je levensboom

[p. 72]

gelegd zijn, maar opdat die vruchten mag geven, vruchten van godvruchtigheid, in de aangename tijd van de zomer der genade, eer de winter komt als een overval, de nare winter van de dood. Gelijk ik hierboven gezegd heb, ben ik genegen om goede raad te geven. Bedenk dat die komt van je trouwste en beste vriend ter wereld. Maak je los uit het warnet van alle kwaad gezelschap en ontwijk zo het kwaad, volgens het oude spreekwoord ‘kwaad gezelschap doet dolen’ en zoek goed gezelschap, en wees voor degene met wie je omgaat een aansporing tot deugd. Dit raad ik je, dit vermaan ik je, dit bid ik je, opdat je het mag doen en van nu af met een edele moed de je nablaffende hondjes van de oude slechte gewoonte veracht, en niet blijft hangen in het weefsel of spinnenweb van geveinsde vriendschap of gezelschap. Laat ze varen, want de vruchten van de getrouwheid aan hen zijn lege halmen. Laat alles varen wat welbeschouwd allengs verrot en een afschuwelijke stank nalaat. Houd je voortaan fatsoenlijk, opdat mijn hoop aangaande jou vervuld wordt. Ik wens je dus van harte het welvaren van ziel en lichaam. Ik heb je tot zover opgevoed, laat mij toch de vruchten proeven van deze boom, terwijl ik leef. Hiermee, beminde zoon, vaarwel, het is van harte gemeend, dus neem het ook ter harte.
Je toegenegen en liefhebbende Vader.

Op het overlijden van Casparus Luyken, geboren 1672 en gestorven 1708
Wijs: Uit liefde komt groot lijdenaant.

Ik had een Lam verloren,
in 't wilde werelds woud,
dat bij mij was geboren
en mij was toevertrouwd,
een pand veel edeler dan goud,

[p. 73]

 

zeer lief en uitverkoren

 

door veel en menigvoud.

 

 

 

Dat dwaalde menig jaren

 

(dat ik het niet en vand^o)

10

in perikel en gevaren

 

van deze en gene kant,

 

door wrede klauw en felle tand

 

die geen onnooz'le^o sparen

 

in 't wilde woeste land.

 

 

15

Dat baarde mij veel duchten^o

 

en (door meedogendheid)

 

veel klachten en veel zuchten,

 

veel rouw en hartenlijd,^o

 

op berg en dal, door 't land der tijd,

20

belust naar goê geruchten

 

waardoor zich 't leed verblijdt.

 

 

 

Nog wou de teed're hope

 

(die altijd mede ging)

 

mij niet geheel ontlopen,

25

de zaak was niet gering.

 

Men laat niet licht een waardig ding,^o

 

al moet men 't zuur bekopen,

 

wijl dat er veel aan hing.^o

 

 

 

Doch eind'lijk kwam 't mij tegen

30

op 't spoor van ware deugd,

 

naar 't veld des heils gelegen,

 

dies^o was ik zeer verheugd;

 

zo krijgt verdordheid weder jeugd,

 

door dauw en verse regen,

35

die blijdschap maakt en heugt.

 

 

[p. 74]

 

Zo werd weleer gevonden

 

die lieve jongeling,

 

van 't wilde beest verslonden

 

naar waan die 't hart beving.

40

Maar toen het snoer ten einde ging,

 

werd deze knoop ontbonden,^o

 

dat vreugd voor droefheid sting.^o

 

 

 

Ik nam mijn schaapje mede,

 

het ging aan mijne zij,

45

op weg ten hemel treden.

 

Wij waren beiden blij

 

en gingen voort in Gods gelei^o

 

naar 't land van vreugde en vrede,

 

het doel van hem en mij.

 

 

50

Maar d'allertrouwste Herder^o

 

die eiste 't van mijn hand

 

en bracht het zoveel verder

 

in 't eeuwig vaderland.

 

Daar graast het aan de waterkant

55

en ligt in 't kruid gedoken,

 

bevrijd voor klauw en tand.

 

 

 

Als 't nu ging op een scheiden,

 

eer Hij het van mij nam,

 

(opdat ik mij verblijde)

60

zo blaatte 't als een lam,

 

dat toevlucht tot zijn oorsprong nam:

 

dat's God, voor alle tijden

 

en Mens uit Davids stam.^o

 

 

 

O schaapje, mijn beminde,

65

rust dan in vrede en vreugd.

[p. 75]

 

Ik hoop u weer te vinden

 

waar vriendschap zich verjeugt^o

 

bij 't smaken van de vrucht der deugd,

 

met alle oude vrinden

70

waarvan 't gedenken heugt.

 

 

 

Gij zijt wel uit mijn ogen,

 

doch als een waarde schat

 

besloten bij de Hoge,

 

Wiens hand u heeft omvat

75

in d'allervaste en schoonste stad,^o

 

Wie nooit iets werd onttogen

 

van alles wat hij had.

 

 

 

Een schat kan 't hart verblijden,

 

schoon^o 't oog hem niet en ziet,

80

al ligt hij aan een zijde,

 

hij is daarom niet teniet,

 

maar meer^o bewaard dan bloot en bried^o

 

voor ogen die 't benijden,

 

waar elk zijn pijl op schiet.^o

 

 

85

Ter rechter tijd en stede^o

 

dan werd zij wel ontbloot^o

 

en deelt haar vruchten mede

 

aan hem die haar besloot.^o

 

De schat in God is overgroot

90

en duurt in eeuwigheden

 

voor zijne deelgenoot.

 

 

 

Wie dan in Godes handen

 

hun schatten hebben staan,

 

die hebben waarde panden,

95

het zal hun nooit ontgaan,

[p. 76]

 

maar hunne waardigheid wast aan

 

en niemand werd te schande

 

die 't Gode^o heeft gedaan.

Gelijk de zwaan, die stom was van tevoren,
omtrent zijn dood een zoet gezang laat horen,
zo zong mijn vriend eer zich zijn einde sloot,
als met gejuich voor d'ingang van de dood,
meer als voorheen, op hoger toon verheven.
En 't was aldus: eeuwig met God te leven,
herhalende dit schoon, tot driemaal toe
en werd in lang zijn blij gezang niet moe,
noch anderszins het welgemoedigd spreken
van God, en 't goede, opdat zijn welstand bleke.
Betuigende hoe dat zijn hart bezat
een goed gemoed, die kostelijkste schat.
God geve ons, dat wij die hem beminden,
in 't hemelrijk hem weder mogen vinden,
langs 't smalle pad van vromigheid en deugd,
en met hem zijn in eeuwigheid verheugd.