Vormen. Jaargang 4

[p. 187]

[Vervolg Critisch cahier]

Jammer dat daardoor de gevoelsmensch, die hij in het ‘Gebed bij de harde dood’ en vooral in zijn weinig gelezen en ten onrechte misprezen ‘Land van Herkomst’ liet kennen, zoo gebreideld wordt, dat amper de fluisteringen van zijn hart nog een uitweg weten. Wordt de zekerheid waarmee hij met de menschen en de omwereld afrekent niet de kwaal, waarvoor latere generaties en zijn vrienden zullen moeten ekskuseeren?

Paul DE VREE.

G. Duribreux, Bruun, Brussel, Onze Tijd, Amsterdam, Wereldbibliotheek, 1939, ing. 30, geb. 40 fr.

Het zeeleven had, tot nog toe, de Vlaamsche literatuur maar weinig kans gegeven, om zich, ook op dit gebied, te doen gelden. Het Vlaamsche volk is geen visschersvolk. Buiten de smalle strook aan de kust die daarvoor in aanmerking komt, is de Vlaming een man van te lande, in voortdurend kontakt met aarde en lucht en die de zee slechts van-hooren-vertellen kent en zich dan soms inbeeldt een zeeman te zijn. De Vlaming heeft voorzeker een snel aanpassingsvermogen, doch dat neemt niet weg, dat polder en klei, zand en hei voor hem werkelijkheden zijn, waar hij niet buiten kan.

Zonder nu te spreken van een verrassing, mag dan ook Bruun, van G. Duribreux een aangename verschijning worden genoemd. Niet slechts als verschijning, maar evenzeer wat de kwaliteit van het boek betreft. De uiterlijke en innerlijke perikelen van Bruun worden hierin verteld in een taal die zuiver en ook wel hard het harde leven van de visschers, in casu de Oostendsche visschers, weergeeft. Er zit een kracht in dit boek, zooals er een kracht zit in alles wat, van ver of nabij, het visschersleven raakt. Dat leven is hard op zee, in den Winter bij guur vriesweer, doch niet minder hard in het gemoed van Bruun zelf, die door een andere kracht, die van de liefde, wordt voortgestuwd. Is het de liefde die hem drijft, of moet het gevoel anders heeten, daar het een geheimzinnige en koppige drift nabijkomt? Het leven op zee en het leven op aarde hebben in dezen man kontaktpunten, die de twee gebieden onafscheidbaar aan elkander verbindt, zelfs één maakt. De zee en Marina, de zee en de vrouw hooren hier samen, gehuld in een waas van onbegrensdheid en in een ijlte, waarin elke handeling en zelfs elk woord even vluchtig in het niet verdwijnt als ontstaat.

Bruun is daarbij een goed geschreven boek. Geen overvloed of buitensporigheid wat taal en stijl betreft. Het heeft stijl, het heeft zelfs op bepaalde bladzijden veel stijl, wanneer men daaronder de kunst verstaat een rijk gevoelsleven te kunnen weergeven in een minimum van woordplastiek. Waar het soms hapert is in het dialooggedeelte. Daar had het soberder gekund, strenger saamgeraapt, minder los en stijlvoller. Het is niet omdat men een dialoog aanpast bij het werkelijk leven, dat men daardoor meer de werkelijkheid benadert: dit is een foutieve berekening, vooral waar het een kunstwerk als dit geldt.

Hoe het ook zij, Bruun begroeten we als een flink stuk werk, omdat het boek datgene benadert wat we op dit oogenblik als goede documentatiekunst beschouwen, niet zonder de noodige en waarlijk doorleefde gevoelsstoffeering.

M. RUTTEN.

Carla Simons, Ik wil leven, Amsterdam, Em. Querido, Antwerpen, De Nederlandsche Boekhandel, 1939.

Wanneer vrouwen over vrouwen schrijven, ontdekt men doorgaans in hun werk een accent van waarachtigheid, dat niet zelden treft en dan ook van dat werk de voornaamste eigenschap is. En daarmee blijft het veelal. Niet dat de vrouw geen goede en zelfs groote romanschrijfster is, doch over het algemeen ontbreekt haar die nuchterheid, die dagelijksche kijk op menschen en dingen, die bij een romancier een niet te onderschatten hoedanigheid is. Voor- of nadeel? We laten dat buiten bespreking en constateeren dat die scheidingslijn tusschen schrijver en schrijfster kan en moet worden getrokken.

[p. 188]

‘Ik wil leven’ van Carla Simons lijkt me, in dien geest, een typische uiting van, laten we het noemen, vrouwelijke literatuur. Het boekje mag er zijn. Deze vrouw die over een vrouw schrijft en dan nog over het huwelijksleven van een gezellin, geeft hierin blijk van psychologie en levensinzicht, ze weet niet zelden de juiste noot te treffen en de gevoelige plek in het hart van een vrouw zeker te ontdekken, - doch een roman heeft ze niet geschreven. Ze wil het boekje als dusdanig doen doorgaan, het blijft echter eerlijk werk, waaraan verhaal en lijn ontbreekt. Wellicht heeft de schrijfster ons niets anders willen geven, het spreekt van zelf dat men schrijft zooals men het het best meent te moeten of te kunnen doen, - er is evenwel nog altijd de lezer, die ook vrij is op een boek te reageeren, zooals hij dat normaal, van zijn persoonlijkheid uit, gewoon is te doen. En dan komt daar nog bij, dat de lezer en ook de criticus zich, door jarenlange vertrouwdheid met verschillende genres en manieren van schrijven, gemakkelijk aanpast bij een boek of het kordaat van zich afstoot. Noch het eene noch het andere is de juiste wijze om te worden ingenomen door een geschrift: de lezer moet een boek of wel geestdriftig ontdekken of wel moet hij het overwinnen, zoo rijk en volmaakt is het van levensinhoud.

‘Ik wil leven’ van Carla Simons is voor mij geen ontdekking noch een overwinning geweest, echter een aangename kennismaking met een vrouw en een schrijfster, die het leven momenteel aan den lijve voelt en die ervaring niet zelden sober en vrouwelijk eerlijk weet mede te deelen.

M. RUTTEN.

Eug. de Seyn: Geschied- en Aardrijkskundig Woordenboek der Belgische Gemeenten. - Uitg. Bieleveld, te Brussel.

De 16e aflevering van dit prachtwerk moet geenszins onderdoen voor de voorgaande.

Tekst en illustraties zijn weerom overvloedig. Gemeentewapens, kasteelen en kerken, plattegronden, kunstwerken, landschappen en dies meer: in één woord: 'n schat van inlichtingen allerhande, voor oud en jong, uit alle standen.

Wij vermelden terloops: Neerijsche, Neerpelt, Neerwinden, Nethen, Neufchâteau, Neufvilles, Nevele, Niel, Nieuwerkerken, Nieuwkerke, Nieuwkerken (Waas), Nieuwpoort, Nijlen, Nijvel, Niny, Ninove, Nismes, Noorderwijk, Nossegem, Nukerke, Obourg, Oedelen, Oelegem, Oeselgem, Oevel, Ohain, Olmen, Olne, Olsene, Onkerzele, Onze-Lieve-Vrouw-Lombeek, Onze-Lieve-Vrouw Waver, Ooigen, Oolen, Oordegem, Oostakker, Oostduinkerke, Oosteekloo en Oostende.

Het Geschied- en Aardrijkskundig Woordenboek der Belgische Gemeenten zal 25 afleveringen omvatten en twee prachtige deelen vormen, elk van ongeveer 800 bladzijden.

Men teekent in voor het volledig werk aan den prijs van 18 fr. per aflevering; 450 fr. ingenaaid of 490 fr. ingebonden met lederen rug.