Vormen. Jaargang 3

[p. 169]

Romans

A.A.L. Graumans: ‘Dré III’. - Uitg. De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen. 1938. - 220 blz. - Ing. 1,25 f.; Geb. 1,75 f.

Wij mogen dit boek geen uitzonderlijke kwaliteiten toekennen die het ook niet bezit. Na Prutske, Bartje en De Witte is de kinderfiguur van Dré III geen verrassing en ook de stijl van het werk is niet zoo goed dat men er voor in bewondering staat. Alleen het slothoofdstuk gaat boven het gewone uit.

Overigens biedt het naar het woord van den uitgever dat bewaarheid is, veel gezonden humor en dat is ook een verdienste, die in dezen donkeren tijd den bijval van een boek kan verzekeren zelfs als zijn aesthetische waarde zoo bijster groot niet is.

André DEMEDTS.

Multatuli: ‘De Geschiedenis van Woutertje Pieterse’ opnieuw uit de ‘Ideën verzameld door Prof. Dr. N.A. Donkersloot. Uitg. De Arbeiderspers, Amsterdam 1938. 645 blz. Geb. 1.90 f.

Prof. Donkersloot heeft een nieuwe uitgave van Multatuli's ‘Woutertje Pieterse’ bezorgd, de geschiedenis die zooals men weet in de ‘Ideën’ vervlochten is en door den schrijver jammerlijk onvoltooid werd gelaten. Uit dit meesterlijke proza blijkt eens te meer welk een uitzonderlijk kunstenaar Multatuli is geweest. Men moet om het groote van zijn verschijning volledig te beseffen hem inschakelen in zijn tijd en zien hoe hij door zijn geest en zijn scherpzinnigheid, door zij persoonlijken stijl en zijn levendige taal torenhoog uitstak boven zijn voorgangers en onder zijn tijdgenooten nauwelijks zijns gelijke vond. De Multatulistudie heeft ons de figuur van dezen mensch tamelijk duidelijk uitgelijnd en ook een ontleding kunnen bezorgen van de factoren die hem gedreven hebben om zijn leven te leiden zooals hij het heeft gedaan. Veel is klaar geworden en in dat licht ontluisterd omdat het niet zuiver en edel was, maar niettegenstaande alles wat men op den schrijver van ‘Max Havelaar’ moge aan te merken hebben, kan het niet geloochend worden dat hij in al zijn buitennissigheid geen slecht mensch is geweest. De ‘Geschiedenis van Woutertje Pieterse’ is er een bewijs voor.

André DEMEDTS.

Jean Guirec: L'Enchantement de la Nuit, Albin Michel, Paris, 1938.

Guirec, die met ‘La maison au bord du monde’ de psychologische roman op nieuwe banen leidt, heeft ook nu getracht de dagelijksche dramatische levensgebeurtenissen een dieper beteekenis te geven. Hoewel zijn boek minder verrassingen biedt dan men er van verwachten kon, blijft de poging toch ongewoon en interessant.

In een levensziek burgerlijk milieu leeft een zuivere ziel, het jonge meisje Marie-Paule, door devote, doch niet kwezelachtige gewoonten van de omgeving geïsoleerd. Dit persoonlijk geluk, voor haar een ‘enchantement de la nuit’, wekt én nieuwsgierigheid en ontgoocheling bij de huisgenooten op, én vijandschap en kletspraat in de fabriek waar zij als secretaresse van den directeur zich niet gedraagt naar hetgeen men

[p. 170]

in zulke positie van een beeldschoone en niet gefortuneerde vrouw doorgaans meent. Niet minder is zij voor den directeur een raadsel.

De aanvallen op Marie-Paule, op haar innerlijke rust, op haar sereniteit, blijven niet uit. Haar broer, door haar schoonheid en geheimzinnigheid reeds naar het sleutelgat gedreven, verwijt haar haar koelheid, haar afwezig-zijn, haar niet-deelnemen aan het leven en voorspelt haar dat zij daarvoor zal gestraft worden. Ook van haar vader moet zij haar afzijdigheid hooren becritiseeren. Terwijl op het bureel M. Martingny Desroches, met een ziekelijke vrouw geplaagd, haar als voorbeeld van troost- en geluksverlangend mensch voorkomt, waaraan zij voorbijgaat.

Het mystieke ‘enchantement’ is gestoord. Ondanks de raadpleging van haar biechtvader die haar voor de tijdelijke en onbelangrijke ontevredenheid over haar isolement waarschuwt, waagt Marie-Paule den stap: het geluk van anderen vermeerderen door aan hun wenschen te voldoen en hen haar goedheid niet te onthouden.

Het is een dwaalspoor, een vergissing. Want, wie heeft zij geholpen? Heeft zij het geluk geschonken? Is niet M. Martigny-Desroches even hulpe- en hopeloos nadat zij hem ter goeden wil is geweest? En wat, voor haar zelf, anders dan wroeging en verder nog boetedoening? Gelukkig zal een terugkeer tot haar zelf de lijn voorttrekken die de verzoeking onderbrak.

Ware 't niet dat de bijfiguren ietwat simpel van voorstelling zijn, waardoor wij aan hun geschiedenis geen belang hechten en hun psychologische spanning veel te zwak tegenover die van Maria-Paule staat, we hadden hier een meesterwerkje gehad van litteraire grisaille-kunst. Want Guirec bereikt op sommige momenten een sterke eenheid van gedraging, gevoel en gedachte waarbij alles als in een somnambuleske atmosfeer ademt.

Paul DE VREE