Vormen. Jaargang 2

Documenten

Egon Erwin Kisch: Reportages, vertaald door Nico Rost. (Uitgave ‘De Garve’, Brugge).

Egon Erwin Kisch - wie weet het niet? - is een van de zeldzame reporters, die de fraaie letteren met fierheid mogen inlijven. Hij kan schrijven met een nuchtere zakelijkheid, die snijdt als een mes, en met een passie die meesleept, zelfs wanneer de lezer zich liever op zijn hoede zou stellen tegen een al te opvallende partijdigheid.

Op het stukje ‘Op 1 Mei vóór de klokken’, dat onnatuurlijk aandoet, na, is alles in dit boek leven en bezieling, tot in de ‘notities over het Parijssche ‘Ghetto’ toe, waar de zakelijke gegevens gehuld worden in een zeer direct-treffende atmosfeerschildering. We kunnen dit bundeltje reportages echter niet ter lezing aanbevelen zonder den lezer deze vraag mee te geven: hoe kan schrijver

[p. 153]

de wijsheid, die hij in de inleiding doceert, verzoenen met zijn artikel ‘Zwart Australië en zijn reportage over Chodschent, en vooral met de tegenstelling in den toon en de strekking van beide stukken?

V.D.B.

Nele Klauwaerdinne en A. Rannah: De Kleine Almanak van Brabant. (Bij de Boekengilde ‘Die Poorte’, Oude-God).

Teirlinck heeft, in de inleiding tot dit boek, zooveel goeds gezegd over A. Rannah, dat de recensent, die kort moet zijn, niet naar verderen lof hoeft te zoeken.

Maar al geniet hij werkelijk veel in dit boek, toch brengt zoo'n onverdeeld lovend woord vooraf hem er toe, na te gaan, of de lof wel volledig verdiend is. En dan moet hij wel vaststellen dat de boekvorm verraderlijk kan blijken voor journalistiek werk.

Herhalingen - zooals de telkens weerkeerende treinen en zieken in de beschrijving der uren - moeten ten laatste gaan vervelen, opmerkingen en gevoelens, die ons een poos stil maken van ontroering wanneer we die aantreffen in een blad, tusschen al het teleurstellende en angstwekkende nieuws van den vorigen dag, lijken bijna banaal in een boek, waaraan men hoogere eischen stelt dan aan een kroniek in de krant.

En wellicht is dit A. Rannah's grootste verdienste: dat men bij het doorlezen van dit boek vaststellen mag, dat zijn journalistiek werk slechts zelden door den boekvorm verraden wordt en dat zijn talent sterk en rijk genoeg is geweest om de meeste van deze almanak-blaadjes buiten banaliteit en eentonigheid te houden en om sommige ervan te doordrenken met waarachtige poëzie.

V.D.B.

Pierre Geyraud: Parmi les sectes et les rites, les petites églises de Paris. (Paris, Emile-Paul Frères, 15 fr.)

Schrijver, een gewezen geestelijke, geeft in de inleiding onomwonden het standpunt aan van waaruit hij het kerkelijk leven zal bekijken, waar hij zegt: ‘De ces doctrines et de ces rites. quelques-uns souriront. C'est leur droit. Mais, pour ma part, il ne m'est pas permis d'oublier que j'ai jadis ajouté foi, ce qui s'appelle foi, à des dogmes comme la Résurrection de la chair ou l'Unité substantielle de Dieu en trois personnes dont chacune est Dieu: j'en suis à jamais disqualifié pour me moquer des croyances d'autrui, quelles qu'elles soient’.

De lezer is derhalve tijdig gewaarschuwd. Hij leert nog duidelijker inzien, hoe voor schrijver de godsdienst afgescheiden is van het leven, wanneer hij op bladzijde 32 dit slot leest van een verslag over het bezoek aan een zieken inlander uit de buurt van Carthago, waarbij schrijver de fraters der Witte Paters van Afrika verzegelt.

‘De sa gibecière, qui ressemble à une sacoche de plombier, l'un des Scolastiques a tiré de la teinture d'iode et je ne sais quels produits pharmaceutiques.

[p. 154]

Il interroge il malade, dans sa langue. Mais cet intérieur sent trop la chèvre et la ba sse-cour, Je sors. ‘Et vous irez, comme ça, dans le Congo, vous frotter à ces sauvages? ai-je demandé au troisième Séminariste, resté sur le seuil, faute de place.’

Met het geloof aan het dogma heeft Geyraud blijkbaar ook het inzicht in veel andere dingen verloren en in ruil daarvoor een smalende hooghartigheid gekregen die geheel noodeloos kwetst.

Wanneer we nog even aanstippen, dat schrijver zich met genoegen hulde laat brengen als godsdienst-deskundige door de personen die hij laat optreden in zijn werk of dat hij zich zelf die hulde brengt, dan is over den schrijver alles gezegd wat over hem uit de lectuur van zijn boek te vernemen is en dat, gezien het zeer bizondere onderwerp dat hij behandelt, niet zonder belang is.

Wat nu den inhoud van het boek betreft: iedereen weet dat de onuitroeibare hang naar geloof en eeredienst en anderzijds hoogmoed, zwakheid of dwaling, tot afwijkingen van den katholieken godsdienst hebben geleid. Dat dit ook in onzen tijd gebeurt is niet meer dan normaal, en het is interessant via het boek van Pierre Geyraud te vernemen welke de vormen en het voorwerp zijn van die godsdiensten en langs welke wegen de afgedwaalde geloofshonger zijn voedsel zoekt. Terwille van de belangrijkheid van het boek zelf kan men het alleen maar betreuren, dat schrijven ook reportages over zeer bekende onderwerpen - zooals o.m. het leven van Trappisten, Witte Paters en Benediktijnen - heeft gemeend te moeten inlasschen.

Het ware alleszins interessanter geweest meer bijzonderheden te vernemen over enkele van de godsdiensten die hij in het inleidend hoofdstuk vernoemt, doch waarop verder in het boek niet meer wordt teruggekomen.

Tenslotte zij er nog op gewezen, dat het boek niets meer is dan een verzameling, overigens door den band zeer leesbare, reportages en intervieuws, zoodat het als objectieve documentatie zoo goed als onbruikbaar mag heeten.

V.D.B.