Vormen. Jaargang 2

Roman

Emile Buysse: Miele keert terug. Bosch & Keunig, Baarn, 1937.

Een boek als dit is teekenend voor de wisselwerking die er bestaat tusschen leven, tijd en het kunst. Bijna twintig jaar na den oorlog geeft ons hier iemand de psyche van een soldaat, die van het Westerfront terugkeert. (Bij mijn weten is het het eerste Vlaamsche werk dat over zoo'n geval authentieke gebeurtenissen en ervaringen geeft. ‘Nu begint het leven’ van Zielens komt er nog bleeker tegenover te staan,) Men kan zich nu afvragen waarom de auteur zoo lang gewacht heeft zijn getuigenis af te leggen en de nieuwsgierigheid heeft laten voorbijgaan. Maar de vraag moet zich anders stellen: Heeft de schrijver niet naar een gunstige gelegenheid uitgezien om zich uit te spreken? De geschiedenis van zijn Miele, is deze van een flamingant, van een mensch 100 o/o Vlaamsch-voelend en op Vlaanderen en zijn geschiedenis ‘verliefd’, doordrongen, in zijn hoedanigheid van ‘kleinen man’ en van ‘onderwijzer’, der nooden van ons volk en der vernede-

[p. 152]

ringen die het moest lijden, en last not least door den oorlog de miskenning van den Vlaming en zijn ideologie nog scherper en pijnlijker wetend dan het ooit tevoren gebeurde. Ik geloof niet dat het dcor gebrek aan durf is dat E. Buysse zoolang zijn gevoelens heeft verdrongen. Nu nog moet men bekennen dat het hem aan moed niet ontbroken heeft. Maar mijn indruk is dat zijn geschiedenis door de politieke conjunctuur, die hem de mogelijkheid bood zijn opzet uit te voeren, iets van de belangloosheid van het ‘document humain’ heeft ingeboet en over het kunstwerk de schaduw van een al te duidelijke tendenz geworpen wordt.

Ik kan aannemen dat hij misschien lak heeft aan deze beschouwing, dat het werk voor hem een daad moet zijn en des te beter moet voorhouden waaraan de Vlaming tekort komt als hij aan zijn verleden en aan zijn vaderlandsliefde ve zaakt. Het is nochtans spijtig dat reeds zooveel idealisme door fanatisme ondeugdelijk is geworden, dat door bedreigingen van Dietsch-conservatistischen aard, door zinnebeelden en complexen die hun tijd hebben gekend, de persoonlijkheid van het Vlaamscha volk aan studentikoze bevliegingen verstart. Reinart, Tijl, Brueghel, Vondel, Rodenbach, Gezelle en De Clercq zijn prachtig cultuurgoed, maar laat ons, asjeblief, een beetje meer uit onze begrenzing groeien, van God's stedehouder geen ‘arrondissementleider’ maken, van onze dieren, bloemen en vogels niet langer heidensche of politieke symbolen, van onze boeren geen uitverkorenen, (omdat wij het meest katholieke land van de wereld zijn?) en van ons land geen ‘land van Kanaan’.

E. Buysse hoeft deze keerzijde niet geheel voor zijn rekening te nemen. Van zijn boek gaat een zeer menschelijke en warme stroom uit. Het neemt mee. Het ontroert. De verteltoon is ongedwongen, de draad der gebeurtenissen aannelijk, enkele details, op den man af, bijzonder treffend. Stylitisch valt het werk evenwel niet op en het einde is banaal. Het happy-ending, als bekroning van een goedwillend streven is al niet erg nieuw en reëel meer. Het neemt nochtans niet weg dat Buysse een schoon talent mag genoemd worden.

P.D.V.