Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, II. De provincie Limburg (Meerloo-Zwalmen)

[p. 554]

Wijlre.

a. Overblijfselen van een Romeinsch gebouw werden gevonden ten Noordwesten van Schuller. Een Romeinsche haarnaald van brons, afkomstig uit Wijlre, wordt bewaard in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.

Ellenrade.

g. Hoek-hoeve met ankerjaartal 1766.

Schuller.

e. De r.k. kerk (H. Barbara), een neo-gothisch gebouw (1850) met gestucadoord tongewelf, bezit:

Hoofdaltaar, twee zijaltaren, communiebank, biechtstoel (midden-XIX).

Preekstoel (XVII, met nieuw trapje).

Uitgekraagd marmeren wijwatervat (1788) en een van hardsteen (XVI?).

Houten beelden: H. Barbara (XVI A; één hand bijgemaakt); Kruisbeeldje (XVIII); klein Kruis op voet (± 1700).

Verguld koperen cylindermonstrans (midden-XVII; veranderd); zilveren miskelk (XVIII); zilveren ampullenstel (XIX a-b); zilveren wierookvat (XIX a-b); zilveren scepter en twee kroontjes (XVIII?) van een Madonnabeeld.

Koperen kandelaars: vijf paar gegotene (XVII, XVIII) en twee eenlingen; twee paar drievoets (XVIII).

Koperen bedieningslantaarn (XVIII d). Tinnen collecteschaal (XVIII).

Klok, in 1829 gegoten door Andreas van den Gheyn te Leuven.

g. Nr. C 79. Baksteenen hoeve met gevelsteen: 1806.

Wijlre.

c. Aan den weg naar Wittem, een op een bord geschilderde voorstelling der aanbidding van het H. Sacrament.

[p. 555]

e. De r.k. kerk (H. Gertrudis), gebouwd (1835) door den architect Aloys Klausner te Aken, in Dorischen stijl, van baksteen met mergelsteenen pilasters, hoofdgestel en frontongevel, bestaat uit: a. een eenbeukig, met gestucadoord tongewelf overspannen schip, door schuine vlakken verbonden aan: b. een smaller rechthoekig en halfrond gesloten koor, waarachter: c. een vierkante sacristie, waarop: d. een later gebouwde, geheel vierkante toren staat met achthoekig ingesnoerde spits. De kerk bezit:

Hoogaltaar, preekstoel en orgel uit den tijd van den bouw, alle Lodewijk XVI; twee zijaltaren Lodewijk XVI (XIX A), het houten retabel op (vernieuwden) marmeren onderbouw.

Communiebank (1845) Lodewijk XVI.

Houten beelden: Madonna (XV); H. Gertrudis (XVII B); H. Petrus (1835); klein Mariabeeld (XVII B) in een troonkastje (1740).

Vier schilderijen (doek), voorstellende de Evangelisten (XVIII) en één den H. Maternus (XVIII b).

Houten gedenktafel in triptiekvorm (1770).

Zilverwerk: vergulde monstrans (1675, hersteld in 1842); vergulde ciborie (1817); gedreven miskelk (midden-XVIII); miskelk (midden-XVIII); H. Olie-stel (XIX a-b); ampullenstel (XIX a); wierookvat en scheepje (XIX b).

Koperwerk: monstrans (XVII B, met voet Lodewijk XV); gedreven reliekhouder (XVIII c); vier gedreven processiekruisen (± 1700); Godslamp (XIX A); drie paar grootere en drie paar kleinere gegoten kandelaars (XVII B); gedreven ziekenlantaarn (XVII d).

Houten reliekhouder (midden-XVIII); houten fonteintje Lodewijk XVI.

Twee driestellen (XVIII); kazuifel (± 1800?); albe met kanten boord (XVIII).

Twee klokken, een kleine in 1666 gegoten door P. Michelin en een in 1827 door Gebr. J.B.N. en F.A. Gaulard.

[p. 556]

Op het kerkhof: steenen grafkruisen van 1650 (?), 1656, 1680, 1690 en 1702.

g 1. Het kasteel van wijlre, ten deele nog omgracht, van baksteen met mergelbanden opgetrokken, is een rechthoekig gebouw (XVII), twee verdiepingen hoog, tien vensters breed, twee diep, onder schilddak; de hardsteenen tusschendorpelkozijnen gemoderniseerd; midden op het leien dak een noktorentje en op de twee nokeinden een windvaan met wapen. Inwendig een ten deele oorspronkelijke oude schouw.

De tegenover het kasteel gelegen, van baksteen en mergelsteen opgetrokken dienstgebouwen (XVIII), waarvan deuren en vensters met hardsteen zijn omraamd, slechts één verdieping hoog, vormen drie even hooge aaneengesloten vleugels onder mansarde-bedaking om een vierkanten hof.

In het moderne poortfront, de wapensteen van de vroegere poort.

Ten kasteele worden bewaard: twee obiits (1684 en 1786).

2. Het kasteel cartiels, een rechthoekig, twee verdiepingen hoog, van harde mergellagen opgetrokken, in 1883 geheel gemoderniseerd gebouw, heeft vóór, op den rechterhoek: een arkel (± 1500) op fraaie uitkraging (wapenschilden, fratskop), en, aan de achterzijde, links, een ronden toren, waarvan het benedendeel oud is (XV of XVI A); in het keldergedeelte: een geribt bolsegmentgewelf, en een aansluitende vierkante ruimte, die met een kruisribgewelf is overkluisd. De overgebleven vleugel (XVII) van de vroegere hofgebouwen sluit aan tegen een fraaie, van baksteen en natuursteen opgetrokken, twee verdiepingen hooge vierkante kasteelpoort (XVII A, hersteld in 1721 en in 1853), waaraan ter eerste verdieping vóór en achter een tweedeelig venster onder fronton; de halfrond overtoogde doorgang vóór met leeuwenkopsluitsteen; op het klokvormig vierkante dak met spitsje een koperen windvaan.

[p. 557]

3-4. Woning A 10, gevelsteentje met 1846; B 108, hoeve met het jaartal 1718 in den gevel.

5. watermolen met twee onderslagraderen; ankerjaartal 1776. Bijbehoorend hardsteenen stuwsluisje.

Wolfhuis.

c. Steenen moordkruis (1417; verplaatst).