Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, II. De provincie Limburg (Meerloo-Zwalmen)

Weerd.

a. Groote Gallo-Germaansche urnenvelden te Boschhoven, Eind en Tungelrooi. Hieruit afkomstige urnen, bijpotjes, steenen, ijzeren en bronzen voorwerpen zijn in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, enkele urnen in het museum van het Geschied- en Oudheidkundig Genootschap te Maastricht.

Altweerd.

e. De kapel van den H. Antonius abt, volgens gedenksteen gebouwd in 1723, is een baksteenen 3/8-gesloten éénbeukig kerkje met een hardsteenen ingang; in het topgevelfront segmentboogvenstertjes; zeshoekig klokkespitsje; balkzoldering. Zij bevat:

Houten altaar (XVIII).

Houten beelden: H. Barbara (? XVI), H. Antonius abt (XVIII), H. Antonius abt (XVIII), H. Rochus (XVIII), Blijde Boodschap (XVIII, beschadigd); gekleed Mariapopje (XVIII).

Schilderijen: Christus tusschen H. Antonius en H. Franciscus (altaarstuk), Blijde Boodschap, Madonna, H. Franciscus (alle XVIII, doek).

[p. 537]

Houten reliekhouder Lodewijk XVI.

Koperwerk: vierarmig hangkroontje (XVII), vier paar gegoten drievoetkandelaars (XVII c), acht eenvoudige wandarmen (XVIII), eenvoudig wandfonteintje (XVIII).

g. Boerderij H 35, gevelsteen: 1769.

De Biest.

e. Het omgrachte franciscanenklooster, gesticht in 1461 ter plaatse van het slot Aldenborch der graven van Horne, herbouwd 1700-1710 en vergroot XIX B, is een twee verdiepingen hoog baksteenen gebouw om een vierkante binnenplaats. Inwendig: eetzaal met wit-bruine tegellambriseering (waarbij een tafereel: H. Avondmaal), en een moerbalkzoldering met stucpaneelen Lodewijk XIV; in de vensters van het pand vier-en-veertig gebrandschilderde glasruitjes (1611-1669); twee stel gangschei-deurtjes (XVIII) met snijwerk, waarvan één gedagteekend 1762; zonnewijzer (1810). Een losse eenvoudige baksteenen bijvleugel van werklokalen bevat gedeelten van 1747 (brouwerij) en 1781 (ziekenkamer) en een aangebouwd vertrek (z.g. gravenkamertje) met herbruikte natuursteenen deur- en vensteromraming (XVII); de kloosterpoort (± 1700) met sectorengevel, waarin een nis met beeld van den H. Franciscus en een herplaatsten (gedenk-)steen met het jaartal 1461, staat tusschen twee eenvoudige gevelhuisjes, waarvan een, volgens gevelsteen, van 1647.

De bijbehoorende kloosterkerk (H. Hiëronymus), in 1526 gewijd, denkelijk XVI ten deele verwoest, vermoedelijk kort daarna hersteld, is, met het koor gericht naar het Noorden, opgetrokken van baksteen, en bestaat uit: a. een met kruisribgewelven overspannen tweebeukig schip, de hoofdbeuk van zes traveeën, door ronde hardsteenen zuilen met Maaskapiteelen gescheiden van den (westelijken) zijbeuk (balkzoldering in 1854 door gestucadoorde gewelven

[p. 538]

vervangen); b. een onregelmatige dwarsschipverbreeding, met een stergewelf over de kruising; c. een met ruitgewelven overkluisd koor van vier traveeën en een 3/8-gesloten polygoon. Eenvoudige steunbeeren; de spitsboogvensters met vernieuwde traceeringen. In de vensters opgenomen: eenige gebrandschilderde ruitjes (XVIII b). In den zuidgevel een hardsteenen ingang met rijk geprofileerde hollijst (XVI a); een dergelijke ingang aan de eerste travee oostzijde. Het dwarsschip, niet onwaarschijnlijk overblijfsel der kerk van 1461¹⁾, is aan de oostzijde alleen door een kleinen voorsprong, aan de westzijde door een smal topgeveltje uitwendig gekenmerkt. Zeshoekig klokkespitsje. Aangebouwd tegen het koor: de eenvoudige rechthoekige Portiunculakapel (in 1652 gesticht door het echtpaar Gerardi - van Roye, in 1848 verbouwd met gestucadoord tongewelf). Het klooster bezit:

Hoogaltaar (XVII B; veranderd), het composiet retabel met topstuk, waarin een basrelief: H. Hiëronymus, zijpoortjes waarop (toegevoegde?) beelden; verplaatst klein altaar (XVII c), composiet, met alliantiewapen-Gerardi - van Roye (oorspronkelijk in de Portiuncula-kapel); rest van een altaar (XVII) van Korinthische orde.

Eiken oxaalfront (XVII B), de poort bekroond door een orgel, en met aan weerszijden een altaar van composiete orde (bekroningen veranderd).

Twee stel van een-en-twintig koorzetels (XVII ad XVIII) met eenig snijwerk.

Zes eiken dubbele biechtstoelen (1694-1697), met gebeeldhouwde fronten, sommige met wapenschilden.

Gesneden en gebeeldhouwden preekstoel met trap en klankbord (XVIII a?), afkomstig van de Franciscanenkerk te Delft.

Hardsteenen grafzerk (XVI of XVII, Horne?, zeer afge-

1) Zie handschrift van Pater Martinianus Briels O.F.M., te Heerlen

[p. 539]

sleten); in de Portiuncula-kapel een hardsteenen grafzerk (XVII B) der stichters van de kapel, Joan Gerardi († 1658) en Maria de Roye († 1664).

Drie albasten paneeltjes (XVI of XVII), met tafereelen. Houten beelden (XVII en XVIII): twee Kruisbeelden, twee Madonna's, twee van den H. Franciscus, twee van den H. Jozef, H. Antonius van Padua, H. Rochus. Twee Kruisen van ebbenhout en schildpad (XVII B, één zeer geschonden); een Kruis (XVIII) met snijwerk. Twee gesneden eiken beeld-consoles (XVIII). Een zestal gesneden wapenschilden (XVII en XVIII, enkele met alliantiewapen).

Fragment van een exposietroon (midden-XVIII); twee reliekhouders in tropee-takvorm (± 1700, zeer beschadigd).

Schilderijen: Tegen den oostwand van het oxaal: aanbidding der Wijzen (1666, doek, door J. Weenix?) Op hout: Pietà. In de gastenkamer van het klooster: Madonna op den maansikkel (1742), uitgezaagd en beschilderd; Christus aan het Kruis, memorietafel (1605) voor Beatrix, huisvrouw van Florens Cadarts; martelaren van Gorkum (XVII B, doek); portretten van een graaf van Horne en zijn vrouw (XVII c, doek); Pietà (paneel, toegeschreven aan Quinten Matsys); op een koperen plaat gedreven en daarna geschilderd relief (XVII B, Italiaansch werk?) voorstellend den H. Bonaventura; Pietà (XVI A, op koper, Vlaamsche school), geeseling en bespotting van Christus (XVII B, op koper). In de sacristie: borstbeelden van H. Petrus en H. Paulus (XVII B, doek); Christus aan het Kruis (XVIII, doek); portret van den Gorkumschen martelaar Antonius van Nederweerd (XVIII a, doek). In het portaal vóór de ziekenkamers: Pietà (± 1700). In de bibliotheek: Madonna met Johannes den Dooper (XVII d, Antwerpsche school); bespotting van Christus (door Dirk van Babueren); een aantal (beschadigde) gebrandschilderde ruitjes (XVII-XVIII).

Zilverwerk: twee monstransen: een (XVIII c, met alliantiewapen-Gerardi - van Roye; veranderd) en een (XVII; ver-

[p. 540]

anderd); twee ciboriën; een (midden-XVII) en een Lodewijk XVI (?); pyxis (1713); drie miskelken: een (± 1700; veranderd), een (± 1700) en een Lodewijk XVI; processiestafplaat (1723).

Koperen kandelaars: gegoten: vijf diverse geprofileerde (XVII a); een geprofileerden op bollen-voet (XVII a), een paar dergelijke (midden-XVII), zes stuks getorste drievoets (XVII c); gedreven: een paar geprofileerde (XVIII A), twaalf paar drievoets (XVII en XVIII).

Geborduurden kazuifel met tafereelen (XV d, volgens overlevering van Jacob I van Horne, gerestaureerd); albe met rand van Venetiaansche kant (XVIII); albe met rand van Vlaamsche kant; velum met borduurwerk (XVII).

Antiphonarium (XVI?) met miniaturen; twee boeken met miniaturen (XV d en XVI A). Kleine verzameling boekbandversieringen (XV-XVIII); oude banden (XVI-XVIII).

Staande klok (XVIII d?); wandklokje op consolevoet (XVIII A, door Johannes van Ceulen, den Haag). Eiken kastje (XVII); klein commodekastje (midden-XVIII), waarop geschilderd de Blijde Boodschap. IJzeren haatdplaat (XVII) met wapen, gebroken.

Klok, gegoten in 1668; twee bellen: een gegoten in 1559 en een door Peter de Clerck in 1641.

g 1-3. C 133, ankerjaartal 1781; C 161, huis (XVIII?) met gefatsoeneerden topgevel; C 164, gevelsteen: 1797.

Boschhoven.

e. De kapel van de H. Oda is een baksteenen, vrij nauwkeurig georiënteerd kerkje (± 1700), eenbeukig en met 3/8-sluiting; eenvoudige topgevel, segmentboogvenstertjes; zeshoekige dakruiter; balkzoldering; het bevat:

Houten altaar (± 1700) met altaarstuk.

Houten beelden: twee van de H. Oda, een (XVI a) en een (XVIII); twee van de H. Apollonia (XVIII); altaarkruis (XVIII).

[p. 541]

Twee paar gedreven koperen drievoetkandelaars (XVIII).

g 1-4. Hoeve met gevelsteen: 1824; hoeve met ankerjaartal: 1806; K 94, hoeve met gevelsteen: 1844; Verakkerstraat, hoeve met ankerjaartal: 1758.

Hushoven.

e. De moderne kapel van den H. Donatus bevat de houten beelden van H. Donatus (?), H. Antonius abt, H. Andreas (alle XVI A), een terra-cotta Madonna (XVII B); vier grove, gedreven koperen drievoetkandelaars (XVIII A).

Laar.

e. De kapel van den H. Sebastiaan, is een baksteenen, éénbeukig en 3/8-gesloten gebouwtje (XVII of XVIII) met (thans ten deele gecementen) topgevel, rondboogvenstertjes, zeshoekig dakruitertje, balkzoldering. Zij bevat:

Houten altaar (± 1700) met altaarstuk.

Houten beelden (XVII en XVIII): H. Fabianus, H. Marcoen, H. Cornelius, H. Gertrudis (deze vier op oude consoles), O.L. Vrouw, H. Sebastiaan; voorts, zeer klein: H. Rochus en H. Sebastiaan.

Schilderijen: H. Gertrudis (XVIII A, doek), H. Sebastiaan (± 1700, doek).

Twee paar gegoten koperen drievoetkandelaars (XVIIB), één grove gedrevene (XVIII); twee gesmeedijzeren kaarsenarmpjes (XVII).

g. M 119. Boerenwoning met ankerjaartal 1738.

Leuken.

e. De kapel van den H. Job, opgetrokken van baksteen (XVII?; zeer gemoderniseerd en deels gecement), langwerpig vierkant met 3/8-sluiting, zeshoekig dakruitertje en balkzoldering, bevat:

Houten Korinthisch altaar (XVII d).

[p. 542]

Houten beelden: H. Annatrits (± 1500), H. Barbara, H. Lucia (beide XVI, met latere toevoegselen), H. Rochus (XVI), H. Franciscus (XVII B, klein en beschadigd); van terracotta: H. Job (XVII d, in de altaarnis); altaarkruisje.

Schilderijen op hout: beweening van Christus (XVII a, in oude lijst), afneming van het Kruis (XVII d, doek).

Een paar gegoten koperen drievoetkandelaars (XVII A), een paar (XVII B).

Kazuifel (XVIII), twee vela (XVIII), de op perkament geschreven woorden der consecratie (XV B) op den bodem van een doosje (XVIII).

Veertien eiken zit- en knielbanken met harpvormige zijkanten (XIX A).

Tungelrooi.

c. Houten wegkruis (oud?) nabij Slapershof.

e 1. De r.k. rectoraatskerk (H. Barbara), opgetrokken van baksteen, is een, door vergrooting (XX a) ontstane, kruiskerk, waarvan de geheel vierkante portaaltoren, met aan de eene zijde een vierkante doopkapel en aan de andere zijde een dito bergplaats, alsook het aansluitende éénbeukige schip oud zijn (XVIII d); met hardsteen omraamde rondboogdeur; rondboogvensters; rechthoekige galmgaten. De kerk bezit:

Uiteengenomen houten altaar Lodewijk XVI.

Houten beelden: O.L. Vrouw, H. Barbara (XVII-XVIII). Schilderijen: H. Barbara (XVIII, doek), Christus aan het Kruis (XVII d, voormalig altaarstuk), Blijde Boodschap (XVIII); nog een zestal religieuse schilderingen (XVIII A).

Twee zilveren miskelken (XVIII), reliekhoudertje (XVIII).

Koorkap (XVIII); kazuifel (± 1800).

Klok, in 1812 gegoten door Henricus Petit.

2. De rectorij heeft het ankerjaartal 1784.

[p. 543]

Weerd.

d 1. In het raadhuis worden bewaard: een schilderij: Hannibal's eed (XIX A?); twee koperen nacht-wachthoorns (1788), twee kleppen, een ratel; vier tinnen kannen (XVII of XVIII); drie koperen maatvaatjes; een koperen drukplaat met wapens.

2. De munt (XVI en XVII) heeft een drie vensters breeden, drie verdiepingen hoogen, baksteenen voorgevel (XVII) met hardsteenen, ten deele veranderde, kruisvensters; geveltop (XVIII) met ronde en holle kanten; achtergevel (XVII) met onveranderden vlechtingtop; een lagere baksteenen aanbouw (XVI) is denkelijk de oude werkplaats.

e. 1. De r.k. parochiekerk (H. Martinus) is een met 13° zuidelijke afwijking georiënteerde, driebeukige, baksteenen overwelfde hallenkerk onder drieledig zakgotendak en bestaande uit:

a. een schip van negen traveeën op ronde hardsteenen pijlers, de arcaden in spitsboogvorm, de gordelribben eveneens; de drie oostelijke traveeën (XV B) met kruisribgewelven, de pijlers met achthoekige basementen en achthoekige geprofileerde kapiteelen; de muurschalken met geprofileerde kapiteelen; spitsboogvensters met meerendeels hernieuwde traceeringen; eenvoudige drie maal versneden uitwendige steunbeeren; uitwendig aan de zevende travee noordzijde, een uitgebouwd traptorentje met hoog gelegen vertrekje, van een vroeger orgeloxaal; de zes westelijke traveeën (1500) met stergewelven over den middenbeuk, ruitgewelven, onderscheidenlijk netgewelven over den noord- en den zuidbeuk; de pijlers met achthoekige basementen en Maaskapiteelen, de muurschalken met gebeeldhouwde kapiteelen; spitsboogvensters als voren; door versierde gewelfjes verbonden inwendige steunbeeren, van buiten slechts door een overhoeksche uitmetseling aangeduid; dichtgemetselde hardsteenen zijingangen; beide westelijke zijbeukgevels hebben een zwa-

[p. 544]

ren overhoekschen steunbeer op den buitenhoek en, in het midden, een uitgekraagd siertorentje (XVI en XIX d); aan de binnenzijde blinde nissen met maaswerk;

b. ten O. van eiken beuk een koor (XV B) van 7/12-grondvorm en met straalgewelf, het middenkoor met nog een smalle voortravee en derhalve iets meer oostelijk uitgeschoven; de steunbeeren overeenkomstig die van het oostelijk schipgedeelte; de spitsboogvensters smal; in het middenkoor een grootscheepsche stuc-bekleeding Lodewijk XVI (1790, door Moretti en Spinetti), bestaande uit een op een hoog postament geplaatste Korinthische pilaster-orde met groote beeld-nissen. Op het noordelijk koor-einde een dakspitsje;

c. een vierkanten, baksteenen westtoren (XVI A en XIX d) van vier gemetselde geledingen, tevens portaal, opgetrokken van baksteen met mergelsteenen sierbanden, en op elken hoek een tweevoudigen haakschen hoekbeer met sierlijke versnijdingen; rondboogdeur met geprofileerde hardsteenen omlijsting, waarboven rijke baldakijn-nis met St. Maartengroep (midden-XVI); de tweede geleding met, vóór, een (veranderd) spitsboogvenster; de derde met drieledige lisenen-nisverdeeling (in 1884 voltooid); de hooge vierde geleding en de zeer hooge houten spits modern (1884 en v.v. door den architect J. Kayser); aan de noordzijde een uitgebouwd traptorentje; de houten kerkdeur (XVI) met gesneden paneelen;

d. aan de negende travee, zuidzijde, uitgebouwd: het vierkante ‘Gravenkapelletje’ (XVI) met ruitgewelf;

e. in den noorder koorinhoek een oude sacristieruimte (XV B) met kruisgewelf op rijke (beschadigde) kraagsteenen en met doorhangenden sluitsteen. De kerk bezit:

Hoogaltaar (1790) van stuc en marmer, de Ionische troonnis bekroond met een beeldengroep; overgebleven onderbouw, met het tabernakel, waarop een groot Kruisbeeld, en met twee beelden (Melchisedech en Aäron) van een altaar (XVIII b, door W.J. Kerrixs te Antwerpen); overgebleven

[p. 545]

onderbouw met twee beelden (H. Anna en H. Joachim) van een Maria-altaar (XVIII); rest van een eiken altaar Lodewijk XV en Lodewijk XVI; altaar-troonkastje (XVIII c), waarin een aangekleed (XVIII) Madonnabeeldje (XVI) op zilveren voestuk.

Twee stel eiken koorzetels (tegen 1600, waarbij twee zijschotten Lodewijk XVI en twee ± 1800); eiken communiebank, samengesteld met gedeelten Lodewijk XIV, XV en XVI; eiken biechtstoel Lodewijk XV; twee eiken biechtstoelen in barokstijl (XIX b).

Hardsteenen achthoekige doopvont (XV d; beschadigd) met vier koppen, Evangelisten-symbolen en passie-tropeeën, Let koperen deksel (vroeger met beeldje van den H. Martinus) hangende aan een gesmede ijzeren kraan; uitgekraagd hardsteenen wijwatervat (XVI).

Eiken preekstoel (ten deele XVII B, veranderd), het rugstuk met bisschoppelijk wapen.

Eiken composiete doop-kapelafsluiting (1662) met wapen van den schenker Jan van den Croon; eiken zij-portaalafsluiting (1682); eiken hoofdportaalafsluiting Lodewijk XVI.

Orgel (XVIII), met galerij Lodewijk XVI.

Hardsteenen, met marmer ingelegde, grafzerk (1841) van Philippe de Montmorency, graaf van Horne, door Adolphe Balat; resten van grafzerken (van 1618 tot 1783); groote hardsteenen zerk met wapen (zeer versleten), thans stoepsteen der sacristie.

Beelden: Marmeren Madonna (XIV). Koperen St. Maarten (XIX), nagietsel van het verdwenen origineel (XV B) van de doopvont. Houten beelden: zittende Madonna (± 1400, beschadigd); Madonna (in vermeld troonkastje), H. Joris met den draak, H. Cornelius? (alle XVI); palmhouten Madonnabeeldje (XVII B); H. Sebastiaan (± 1700); H. Martinus, H. Cecilia (beide XVIII); acht beelden (1790) in de nissen der stucbekleeding van het koor; twaalf Apostelbeelden (1846, door de Cuijper te Antwerpen). Gesneden

[p. 546]

paneel: optocht met de H. Ark (XVII B). Gehakt aan den noordwestelijken pijler: engel (XVI a) met wapenschilden. In de nis boven de kerkdeur: St. Maarten te paard en de arme (XVI b). Kruisbeelden op voetstukken: een (1700, van ebbenhout en schildpad), een Lodewijk XIV, groot en rijk gesneden, drie Lodewijk XVI, ten deele beschadigd. Houten processie-kruis (XVIII A).

Schilderijen: drieluik: verrijzenis tusschen graflegging en Christus als hovenier (± 1600, paneel, Vlaamsche school); St. Maarten (XVII a, paneel, Vlaamsche school); krijgsman knielend voor O.L. Vrouw op maansikkel (XVII b); verrijzenis (XVII a, paneel, Vlaamsche school); opwekking van Lazarus (XVII a, paneel, Zuid-Nederlandsch). Op doek: Pietà (XVII c), H.H. Crispinus en Crispianus (XVII c), aanbidding der Wijzen (XVII c), H. Familie (XVIII a), H. Catharina v.A., H. Avondmaal (XVII d), Kruisbeeld, H. Rochus (XVII d, Zuid-Nederlandsch); aanbidding der herders (XVII d, oud altaarstuk) in een lijst met: 1751.

Zilverwerk: ciborie Lodewijk XV (XIX b-c?); miskelk (1601); miskelk (1744); miskelk (1772); plaat (XVIII) van een broederschapsstaf; een paar kandelaars (XVIII a?); een paar Lodewijk XIV.

Koperwerk: nagegoten ijkkan (XIX) naar een verdwenen zilveren (XVI B) met wapen-de Montmorency; lavaboketel (XV); wijwaterbakje (± 1700); wijwateremmer (XIX A). Bedienings-lantaarn (XVII B). Kandelaars: gegoten: een paar nagietsels (1885) naar (verdwenen) XVe eeuwsche, zeven paar drievoets (XVII c, getorst), drie paar drievoets (± 1700, geprofileerd), een paar (XVIII), en een paar (XVIII a); gedreven: twee paar drievoets (XVII); zes paar drievoets (XVIII A); een paar geprofileerde (XVIII); een paar groote Lodewijk XVI.

Geborduurd kazuifelkruis (± 1600) op nieuw kazuifel; zes kcorkappen, waarvan vier met driestellen, een kazuifel

[p. 547]

(XVIII ad XIX b); twee rochetten met kanten boorden (XVIII), een kanten boord (XVIII).

Drie credenstafels Lodewijk XVI. Naambord met bekroning Lodewijk XV. Houten koorlezenaar Lodewijk XVI. Eenvoudigen armstoel met zes stoelen (± 1800).

2. De r.k. kerk (H. Jozef) bezit een eiken preekstoel (XVII B), afkomstig van de kerk van het Franciscanenklooster.

3. De ned. herv. kerk (1912) bezit een tinnen broodschaal Lodewijk XV, een tinnen kannetje, drie bekers en twee schaaltjes; een Bijbel (1702) met koperbeslag.

4. De kapel van den H. Rumoldus is een eenbeukig baksteenen 3/8-gesloten kerkje (XVIII c-d), met hol- en rondkantigen topgevel; met hardsteen omraamde rondboogdeur; zeshoekig nokspitsje; kleine eenvoudige galerij Lodewijk XV. Zij bevat:

Houten beelden: H. Rumoldus; O.L. Vrouw met adoranten op troonvoetstuk Lodewijk XV. Buiten tegen het koor groot houten kruis (XVII a) met beeld (XVI?) en op de uiteinden medaillons met de Evangelisten in vlak relief.

5. Het vernieuwde kapelletje van den H. Mathias bevat een uitgezaagd geschilderd Kruisbeeld (XVIII) en twee paar gegoten koperen drievoetskandelaars (XVII B).

6. Het birgittinessenklooster, ter plaatse van een oud Augustinessenklooster, waarvan oppervlakkig niets meer te onderkennen is, bezit:

Houten beelden: twee van de H. Birgitta, H. Catharina van Zweden, H. Annatrits (alle XVI); kleine Madonna (XVIII A); Mariagroepje (XVIII, in een glazen kastje).

Schilderijen: H. Birgitta (XVII b, paneel, Hollandsche school); Onbevlekte Ontvangenis; beweening van Christus (XVIII a, doek); H. Augustinus (± 1700, doek).

Gedreven zilveren Madonnabuste (Russisch, ten deele gepolychromeerd).

Kleinen zilveren reliekhouder (1786).

[p. 548]

Een paar gegoten koperen kandelaars (XV), een paar (XVI); eenvoudig koperen wandbakje (XVIII).

Vier latafels (XVIII), twee kastjes (XVII en XVIII), ladenkast (XVIII d), hoekkast (XVII), drie kisten (XVI en XVII). Een boekband (XVII).

7. Het moderne ursulinenklooster bezit:

Houten beelden (XVII en XVIII): Madonna, H. Jozef, H. Augustinus (drie), H. Ursula, H. Franciscus Xaverius, H. Carolus Borromaeus.

8. Van het voormalige klooster der penitentenrecollecten (1664) staat nog een stuk baksteenen muur, met Renaissance hardsteenen nis (van een eronder weggebroken ingangspoortje), waarin een houten heiligenbeeldje.

f 1. Het (voormalige) armenhuis (XVII, stichting van Berdinus Ververs) bestaat uit een, aan een vierkant plaatsje gelegen, complex van een viertal zeer eenvoudige baksteenen huisjes, aan de straatzijde met een laag, rechthoekig geveltje (twee deurtjes, vier vensters), waarin twee gevelsteenen met het stichtingsjaar 1615, en een met het jaartal (eener uitbreiding?) 1667.

2. Het pensionaat saint louis bezit: Houten beelden: O.L. Vrouw met het Kind (XVII), Madonnabeeldje, en H. Jozef (beide XVIII).

3. Het bisschoppelijk college st. jozef bezit twee schilderijen op doek, aan weerszijden beschilderd: Christus aan het Kruis en H. Martinus, H. Familie en H. Franciscus.

g 1. Van het door een gracht omgeven kasteel van Weert (midden-XV, -XVI) zijn slechts overblijfselen zichtbaar van de vierkante ommuring, van twee ronde hoekbastions en van één vierkant bastion (ter plaatse van het andere vierkante bastion staat thans een woonhuis), een gering deel van den contrescarpemuur, alles van baksteen (hier en daar met mergelblokken); hardsteenen details. In het vierkante bastion een gewelf op twee gordelbogen, in een der ronde

[p. 549]

torens een tongewelf eindigend in halve koepels. Zwervend nog enkele hardsteenen details: schildhoudende leeuw, kapiteelen, basement, boogsteenen. In den kasteelhof een hardsteenen putrand.

Van den voorburcht staat alleen nog de bouwval van de baksteenen poort met hardsteenen rondboog en twee half afgebroken uitgekraagde hoekarkels.

2-6. Beekstraat A 46, gevelsteen: A 1765; A 48-49, ankerjaartal 17. 7; A 74, voordeur met bovenlicht: 1829; A 75, hoekhuis met gevelsteen: 1776; A 131, gevelsteen: 1783.

7-8. Grooteweg I 214, baksteenen gevel (XVII?) met vlechtingen; A 300, baksteenen topgevel met kwartronden en gevelsteen: Ao. 1755.

9-11. Hegstraat A 139, gevelsteentje: 1793; A 141, steen: 1768; A 189, topgevel met kwartronden (XVIII).

12-13. Hooge Steenweg C 61, gevelsteen: 1768; C 62, steen: 1770 (?).

14-15. Hoogstraat A 208, gevelsteen: 1786; A 247, jaartal 1754, gevormd door lelie-ankers.

16-17. Korenmarkt A 257, gevelsteen met Agnus Dei in een afgebeelden huisgevel, en 1792; A 262, sterk naar boven versmalde baksteenen gevel met pilasterorde (XVII), van vier traveeën, beneden Dorisch, boven Toscaansch, de details van natuursteen, nieuw balkon op leeuwconsoles (XVII) van een schouw (sterk veranderd).

18-21. Langestraat A 393, gecemente gevel (XIX A) met deur en bovenlicht Lodewijk XVI; A 420, tympanongevel (XIX a) met fries Lodewijk XVI (XIX a); A 421, eenvoudige deur Lodewijk XVI met bovenlicht; A 425, gevelsteen met zwaan en het opschrift ‘In den Swaen’ (XVII), windvaan met versierde stang, zijgevel met overgekraagde verdieping van vakwerk.

22-23. Maasstraat A 299, zonnewijzer: 1781; A 313, topgevel (gecement) met fraaie ankers.

24-26. Molenstraat A 7, achtertopgevel met kwartronden,

[p. 550]

op gevelsteenen: A. 1649, de voorgevel gecement; A 34, gezwenkte topgevel (gecement) met ankerjaartal 1638; A 38, gevelsteen: 1794.

27. Morregat A 84, geveltje met vlechtingen en ankerjaartal 1689.

28-32. Oliemarkt A 215, baksteenen topgevel (gecement) met kwartronden; A 219, baksteenen topgevel met kwartronden en gezwenkte kanten, gesmeed ijzeren piron; A 229, baksteenen gevel met segmentboogvensters en ankerjaartal 1775; A 231, topgevel met kwartronde en gezwenkte kanten en gevelsteen: 1735; A 232, topgevel met kwartronden.

33-36. Schoolstraat A 282-283, klein dubbel huis met gevelsteentje: 1763; A 286, fraai nokanker; A 292, jaartal 1774, gevormd door lelieankers; A 293, ankerjaartal 1772.

37. Weg naar het Weerter Veld C 10, gevelsteen: 1781; C 11, steen: 1766.

38. Aldaar ook een standaardmolen op gemetselden kruisvoet (de wieken vernieuwd).

39. Aan den Wal, de boerderij ‘O.L. Vrouwehof’, eenvoudig baksteenen complex, denkelijk ten deele nog XVII.

h. De jonge of St. Catharina-schutterij bezit een koperen trommel (± 1700) en een ketting met vogel, schildje (XVI?, alliantiewapen-van Horne - Meurs), platen (1793-1840) en penningen (XVII).

Zwartbroek.

e 1. De r.k. rectoraatskerk (H. Cornelius), met 34° noordelijke afwijking georiënteerd, opgetrokken van baksteen, bestaat uit een eenbeukige, 3/8-gesloten ruimte (XVIII A?); rondboogvensters; lateren (XIX), meer naar voren gebouwden, voorgevel met hol- en rondkantigen top: met hardsteen omraamde deur; zeshoekig nokspitsje; (thans) gestucadoord tongewelf. De kerk bezit:

Houten hoogaltaar (XVIII); biechtstoel (XVII a); preekstoel (XVII).

[p. 551]

Kalksteenen beeld van den H. Cornelius (± 1400).

Houten beelden: Madonna, H. Jozef (beide ° 1700 en op cherub-console), H. Barbara (XVI?, copie). H. Philomena (XIX a?, op console XVIII A); klein Kruisbeeld (XVII).

Schilderijen: Golgotha (XVII d of XVIII a, doek, onder Antwerpschen invloed) aan het hoogaltaar.

Zilverwerk: stralenmonstrans (midden-XVIII); twee miskelken: een (XVII?) en een (XVIII); twee reliekhoudertjes: een (XVIII) en een (± 1800).

Koperen kandelaars: twee paar (XVII a), twee paar drievoets (XVII c), een paar en twee eenlingen (XVIII d). Koperen ziekenlantaarn (XVIII).

Zes eenvoudige kerkbanken (XVIII B).

Staande klok Lodewijk XVI.

Klokje, in 1713 gegoten door A. Jullien.

2. De rectorij dagteekent volgens ankers van 1782. Hier bevindt zich een schilderij: O.L. Vrouw met Jezus en den H. Johannes den Dooper (XVIII A, doek, onder Italiaanschen invloed).

g. Houten windmolen ‘De Hoop’, bovenkruier (1849).