Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel XI. De provincie Groningen

Wedde.

Blijham.

a. Een alhier gevonden steenen hamer (jongere steenen tijdperk) is in het Museum van Oudheden te Groningen.

e. De ned. herv. kerk, een blijkens een gedenksteen in 1783 gesticht, eenvoudig rechtgesloten pilastergebouwtje met toren (1872), bezit:

Geverfden preekstoel (XVIIId), de kuippaneelen met bijbelsche symbolen; doophek (XVIII).

Zwaren koperen doopbekkenhouder (XVIII).

Orgel (XIX A, door Van Oekelen te Haren).

Twee zilveren Avondmaalsbekers, waarvan een (1697, merken: Groningen v G) en een (1823).

g 1-3. Molens. Achtkante korenmolen met stelling (1823 als grondmolen, in 1857 herbouwd met stelling), riet op steenen onderbouw en een ‘De Werkman’ (1904 het achtkant, enz. van watermolen onder Beerta); Molenhorn: achtkant zaagmolentje met stelling op schuur, hout zonder kleedhout.

Wedde.

a. Vier halvemaanvormige vuursteenen sikkels (steenen tijdperk), een onvoltooide strijdhamer (neolithicum)

[p. 224]

en een bronzen beitel (bronstijd), alhier gevonden, zijn in het Museum van Oudheden te Groningen.

e. De ned. herv. kerk is een in oorsprong middeleeuwsch, doch na verwoesting in 1666 herbouwd en in 1841 hersteld, gepleisterd driezijdig gesloten gebouw met een eenvoudigen toren (1860). De koortravee met de sluiting is eenigszins breeder dan het schip; in den noordmuur van het laatste zijn de gedichte vroegere vensters te onderkennen. Inwendig een moderne vlakke houten zoldering. De kerk bezit:

Eiken preekstoel (1679, door Frederick Alberts, kistemaker tot Leer, blijkens cartouche), de kuip met getorste zuiltjes en eenig snijwerk.

Drostenbank (XVIII), met het wapen van Groningen.

Verscheidene zerken, waaronder een van Bremersteen voor Haye Addinghe († 1492) met St. Joris en de Evangelisten en wapens, voor de ‘borggraven’ Derck Haselhof († 1650) met zijn vrouw († 1679), en Evert Haselhof († 1690) met zijn vrouw († 1680), Petrus Rustebij († 1693), zijn vrouw Truidt Haselhof, den predikant Wijbrandus Cranenborg († 1713), Magdelena Engelbarts-Haselhof († 1729), voor de drosten Petrus Muntinghe († 1777) in stijl Lodewijk XVI en mr. Albert Hendrik van Swinderen († 1805) met zijn tweede vrouw Edzardina Sparringa.

Zilveren Avondmaalsbeker (1735, merken Groningen, P K) als bodem een munt (1618).

g 1. Het huis of de borg te wedde, dat, na geheele verwoesting in 1482, XVd zou zijn herbouwd, is in den tachtigjarigen oorlog opnieuw geteisterd, in 1653 voor een gedeelte in goeden staat gebracht, later opnieuw gewijzigd, en bestaat thans uit twee gerestaureerde paviljoens onder zadeldaken, met een bijgebouw, waarvan het eene paviljoen geblokte segmentboogjes boven de vensters heeft en in den zijgevel zandsteenen lijsten, omgaand om

[p. 225]

den achtkanten traptoren bij de aansluiting met het andere paviljoen. In den traptoren, eveneens met ontlastingsboogjes, een fraai gebeeldhouwde steen met het wapen-Schenck van Toutenburg in vroeg-Renaissance omlijsting (tusschen 1536 en 1560). In het huis: een bedstede-betimmering, een eenvoudige schoorsteen en deuren (± 1750), in den traptoren een houten spiltrap.

2-6. Molens. Dorp Wz.: achtkante korenmolen met stelling (1903, was zaagmolen ‘De Vriendschap’ van Groningen, tevoren standerd); Weddetbergen: achtkante watermolen (nà 1849?) in den polder Weddermarke; Wedderveer: ronde steenen watermolen (1901) in den gelijknamigen polder en achtkante korenmolen met lage stelling, in verwaarloosden toestand.