Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel XI. De provincie Groningen

[p. 212]

Veendam.

Borgercompagnie.

g. Hooge steenen korenmolen met stelling (1874).

Veendam.

d. In het raadhuis wordt een aantal plaatselijke oudheden bewaard, o.a. een schouw (XVIIId) met haardplaat (1681), haal, ketel en tegels, een klok (XVIIId), voorts een verzameling van producten der plaatselijke industrieën.

e 1. De ned. herv. kerk is een zaalgebouw, in 1663 gesticht blijkens jaartal op den steen met het provinciewapen in den ommantelden toren, vergroot in 1765. Uitwendig lichte pilasterverzwaringen en rondboogvensters. Over het inwendige een gestucadoorde tonvormige houten zoldering op halve-zullen, waartegen eiken korbeelen. De kerk bezit:

Gesneden preekstoel met het wapen van Veendam en overblijfsel van het doophek met voorlezerslezenaar (beide XVIIIc).

Orgel (1825, door Timpe, later uitgebreid).

Bank met gesneden opzetstuk in stijl-Lodewijk XIV.

Zerken van 1674 en 1691, in de torenruimte.

Koperen kroon (1785), driemaal zes-lichts.

Twee zilveren Avondmaalsbekers (1794).

Klok, in 1544 gegoten, naar het schijnt afkomstig uit Midwolde.

2. De synagoge (1892) bezit uit het voorgaande gebouw (1798):

Ark en hek bij de ark, almemmor, deuren; twee zilveren siertorens (1823) en twee (± 1840), brandewijnkom (XIX A) voor cederappel, gegraveerden zilveren

[p. 213]

beker (XVIII A) met, als bodem, een munt (1655) van Frederik III van Denemarken; een voorhangsel (1798) en een (1846); een koperen kroon, tweemaal zes-lichts, een reflector (beide ± 1800), een aantal kandelaars bij de ark en de almemmor; tinnen schotel en kan.

g 1-4. Molens. Achtkante korenmolen met stelling (1898, tevoren oliemolen in Raskwerd); ronde steenen watermolens in den polder ‘De Verbetering’ (1870) en den Boven-Oosterpolder (1870); Ommelanderwijk: ronde steenen korenmolen (spinnekop-korenmolen ± 1910 omgewaaid).