Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel XI. De provincie Groningen

Ulrum.

a. Menneweer. Een aarden potje en een haarkam (terpentijd) uit de wierde bevinden zich in het Museum van Oudheden te Groningen.

Niekerk.

e. De ned. herv. kerk, een, blijkens een gedenksteen in 1629 (van oude steen) herbouwd en van een toren voorzien, gepleisterd, door pilasters versterkt gebouw met rondboogvensters, bezit:

Preekstoel (XVIIId) met koperen dubbelen kaarshouder (XVIIId).

[p. 208]

Bank (± 1700) met gesneden achter- en zijschotten, en de wapens-In- en Kniphuisen en -Lewe.

Verscheidene zerken, de oudste uit 1564.

Zilveren Avondmaalsbeker (1642, merken: Groningen, M).

Ulrum.

e. De ned. herv. kerk is een rechtgesloten gebouw van vier traveeën (XIIIb) en één westelijke travee, waaruit een latere toren (XV) opgaat; het gebouw is in 1916/7 onder leiding van den rijksbouwmeester C.H. Peters in den oorspronkelijken staat teruggebracht

Uitwendig: lisenen, in de beide westelijke traveëen enkele oorspronkelijke rondboogvensters en nissen met rondstaafprofiel en vlechtingen, (aan de zuidzijde) een gedichte rijkgeprofileerde rondbogige uitgang en twee latere spitsbogige ingangnissen met korfbogigen doorgang (die aan de noordzijde gedicht); in den sluitgevel klimmende rondbogig gesloten, door colonetten gescheiden langwerpige spaarvelden. In den noordmuur een kleine lage hagioscoop (?). De vrij hooge toren, van kleine steen, gedeeld door waterlijsten en met rondbogige galmgaten, wordt gedekt door een van vier- tot achtkam ingesnoerde naaldspits. Over het, bij de restauratie van de pleisterlagen ontdane, inwendige achtereenvolgens een koepelachtig gewelf zonder ribben, een met vier ribben, een met acht in een rozet samenkomend en een gewelf met vier ribben, gespannen tusschen spitsbogige gordel- en moraalbogen. De schildbogen der westelijke travee zijn behandeld als (rijk-geprofileerde) scheibogen; op den Z.O.hoek een (thans losse) baksteenen zuil. Het aanzien der torentravee is bij de restauratie geheel gewijzigd. De kerk bezit:

[p. 209]

Preekstoel (XVIII A) met koperen kaarshouder.

Orgel (in 1806 blijkens opschrift vergroot en vernieuwd) met de namen van J.C.E. ab In- en Kniphuizen en M.D. In- en Kniphuizen-Lewe.

Heerenbank (± 1660) met rijk achterschot, bekroning en zijschotten, met het wapen van In- en Kniphuisen.

Enkele zerken, de oudste met wapen (1678).

Drie koperen kroontjes (XVIII, twee wellicht later), waarvan de eerste tweemaal vijf-lichts en de andere zeslichts.

Zilveren Avondmaalsbeker (1685, merken: Groningen, IDB ineen).

Twee klokken, waarvan een groote laat-middeleeuwsche door Herman en een in 1698 door Petrus Overney gegoten.

Vierhuizen.

e. De ned. herv. kerk, een in 1845, ter vervanging eener kerk van 1644, gesticht, gepleisterd gebouw, waarin rondboogvensters, met een ingebouwden toren (1843, wegens slooping in 1839 van een vrijstaanden ouden toren), bezit:

Preekstoel (XVIIb, 1928/9 hersteld) met, door karyatiden gescheiden, boogpaneelen.

Koperen doopbekken (1824).

Twee stel eenvoudige banken (XVIII B).

Verscheidene zerken op het kerkhof, de oudste uit 1669.

Klok, in 1630 gegoten door mrs. Nicolas Rovier en André Aubertin met wapen gekwartileerd-Lewe-Mulertde Mepsche-Scherpenzeel van Anna Lewe erfvrouw tho Asinga tot Pansert.

[p. 210]

g. Achtkante korenmolen met stelling (1858, ter vervanging van een grondmolen).

Vliedorp.

e. Op het kerkhof liggen enkele zerken, de oudste van 1685.

Zoutkamp.

g. Achtkante korenmolen met stelling (1852), gebouwd als pelmolen.