Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel XI. De provincie Groningen

Hoogkerk.

Dorkwerd

a. Een aarden pot en andere terpenoudheden (laat-Merovingsch en Karolingsch) uit de wierde en een hier gevonden denarius (781-800, geslagen te Arles), bevinden zich in het Museum van Oudheden te Groningen.

e. De op een wierde gelegen ned. herv. kerk, een in oorsprong wellicht oud, doch nu geheel gemoderniseerd en gepleisterd driezijdig gesloten gebouw, waarin spitsboogvensters, en met een toren, bezit:

Uiterst eenvoudigen preekstoel (± 1650) op gewijzigden voet.

Gemoderniseerde bank (XVII) met het provinciewapen.

Avondmaalszilver: twee bekers (1813, een voor Wierum gemaakt) en twee schotels, waarvan een onversierde

[p. 116]

(1764; merken: Groningen, L.v. Giffen) en een (XVIII?, gemerkt H P) met gedreven rand en in het midden een gegraveerd wapen.

Klok, in 1682 door Gerhard Schimmel gegoten.

Hoogkerk.

e. De ned. herv. kerk is een in oorsprong zeer oud, doch volkomen gewijzigd (in het bijzonder omstreeks 1910) gebouw, bestaande uit een gepleisterd schip met een dakruiter (1835) op den gevel, en een wat smaller en lager, over de rechte sluiting gepleisterd en overigens grootendeels met klimop begroeid koor (XIII?). Het laatste, inwendig met weggebroken triomfboog en tot woning ingericht, heeft nog enkele kleine rondboogvensters en, aan de noordzijde, een door een rondboogfries afgedekt doorgaand spaarveld. De kerk bezit:

Preekstoel (± 1800; gewijzigd).

Eenige zerken, de oudste (1619), twee met wapens (1637 en XVII) en een versierde (1772).

Avondmaalsvaatwerk: zilveren beker (1679, gemerkt C B ineen) en schotel (1802, merken: Groningen, tweemaal M); oud tinnen bord.

Klok, in 1451 gegoten.

g. 1-2. Achtkante watermolens: kleine houten molen (na 1862) in den polder der Gebr. Bos en Zuidwendiger molen (vóór 1837): riet op veldmuren en rieten kap, te Vierverlaten.

Leegkerk.

e. De ned. herv. kerk is een middeleeuwsch (in oorsprong XIII of XIVa), doch door het inbreken van groote vensters, eenige verlaging der muren, het aanbrengen van beeren aan den zuidkant, enz., zeer gewijzigd, 5/8-gesloten gebouw. Aan de noordwestzijde nog een

[p. 117]

gedicht spitsboogvenstertje met rondstaaf en sporen van andere oorspronkelijke vensters; de, vermoedelijk wat jongere, sluiting schijnt nog in hoofdzaak de oude spitsboogvensters te hebben en een holle baksteenen waterlijst, hier en daar met natuursteenen stukken. Houten klokketop op den gepleisterden westgevel met twee kleine geprofileerde gedichte vensters en twee grootere en minder diepe rondboognissen. Inwendig rondbogige triomfboog; op een der balken van de schipzoldering: 1830. In het koor een vloer van oude plavuizen en twee spitsboognisjes, waarin muurkastjes, het zuidelijke met schilderwerk in het boogveld, het noordelijke met rondstaaf en twee geschilderde wijdingskruisen. In den westwand twee rondboognissen. De kerk bezit:

Geverfden preekstoel (Dec. 1647 door I.A. Blickman) met gesneden boogpaneelen tusschen Ionische gegroefde zuiltjes.

Koperen doopbekken (1675) op ouden ijzeren standaard.

Verscheidene zerken, de oudste uit 1616.

Tien Geboden-bord (1653).

Twee zilveren gedreven of gegraveerde Avondmaalsbekers, waarvan een (merken: Groningen 1641, D of P) en een (1659; merken: Groningen, Henrick Muntinck?).

Klok, in 1554 door Jacop Waghevens te Mechelen gegoten.

g. Slaperstil. Achtkante watermolen ‘De jonge Held’ in den gelijknamigen polder (1829?): riet op veldmuren, houten kap.