Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VI. De provincie Zeeland

Haamstede.

Haamstede.

b. Verdedigingswerken.

slot haamstede (XIV), verbrand 1525, herbouwd 1608 of 1609, uitgebreid 1679-1681, gerestaureerd 1888, ligt in eene gracht met steenen boogbrug. Van den ouden bouw staan nog de kelders met tongewelf en de onderstukken van de twee torens; de rest is grootendeels XVII a en XVII c vernieuwd.

Van de vierkante torens heeft de linksche eene vierkante en de rechtsche een achtkante spits.

Inwendig: twee schoorsteenbetimmeringen met Lod. XV spiegel en schoorsteenstukje (XVIII B).

Kamer met op doek geschilderd behang (XVIII).

Toegangspoort aan de brug van baksteen en zandsteen, met wapen van Haamstede (XVII c, ingezakt 1921). Hek met posten met wapens aan de straat.

In den slottuin twee looden vazen (XVIII a) op Lod. XV voetstukken en een muur van de achtergracht met duivengaten.

In het slot rouwborden van A.W. Hooft (1721), Iman Mogge (1737), Maria Jacoba Mogge (1756), Willem Ferdinand Mogge (1769), Maria Agatha van Collen (1784) en J.W.C. van Kretschmar (1788) uit de kerk, en verschillende gesneden houten familiewapens.

e. Kerkelijke gebouwen.

De ned. herv. kerk (Johannes de Dooper), afgebrand ± 1500

[p. 62]

en herbouwd XVI a is een baksteenen kruiskerk, zonder koor met open dakruiter op de kruising.

Westfront met steenen poortje met korfboog en groot gedicht spitsboogvenster. Schip en dwarspand van baksteen met zandsteenen hoekblokken in de beeren.

Schip van vijf traveeën (de vijfde smaller), van de zijbeuken gescheiden door spitsbogen op kolommen met dubbele bladrand-kapiteelen en achtkant basement; blinde nissen boven de bogen en spitsboogfries onder het dak. Het schip is overdekt door een houten tongewelf met de spanten in zicht en met geprofileerde ribben, in de zijbeuken zijn halve tongewelven. In de tweede travee twee poortjes, waarvan het noordelijke is gedicht en het zuidelijke eene deur heeft met gothische hangen.

Het schip is van het dwarspand gescheiden door een beschilderd schot (XIX a). Dwarspand met hooge gedichte vensters in de N. en O. zijde, bekapping als in het schip. De hoekpilasters aan het schip bestaan uit een vierkant met vier halve kolommen; die aan de koorzijde zijn niet afgewerkt.

Het dwarspand is aan de oostzijde door een muur afgesloten, waarin aan de buitenzijde een steentje met: 1605. In de basementen der muren aan de zuidzijde lijsten van tufsteen, afkomstig van de vroegere kerk.

Van het niet opgetrokken koor zijn in de als beeren geplaatste aanzetsels der koormuren aan de noordzijde een doorgang en aan de zuidzijde eene piscina. De kerk bezit:

Voetstuk van een doopvont (XVI A) als voetstuk van den preekstoel; een stuk van de kuip ligt bij de Brouwerij.

Preekstoel (XVII c) met koperen lezenaar (XVII B). Eenvoudig doophek (XVII d) met kaarsenhouder voor den voorlezer (XVIII a).

Heerenbank (XVIII c) met alliantie-wapen (Mogge en v.d. Lek), en twee banken (XVII c).

Oudste zerk: 1645.

[p. 63]

Drie koperen kronen (± 1700).

Rouwborden (1720 en z.j. in het dwarspand).

Vier gegraveerde zilveren bekers (XVII b).

Twee zilveren kannen (XIX a).

Twee klokken, een in 1532 gegoten door J. Waghevens, met medaillon (H. Maagd) en eene in 1532 (?) gegoten door Jan van den Ghein met twee medaillons (H. Avondmaalen H. Maagd).

Bolpoottafel in de consistoriekamer (XVII b).

f. Gebouwen van liefdadigheid.

Het nieuwe gasthuis (1755), thans ingericht tot particuliere woningen, heeft twee steenen met jaartal en jaarankers.

g. Particuliere gebouwen.

1. Het anker. Trapgevel met jaarankers (1617). Hierin worden bewaard een sleutelstuk uit Brouwershaven (XVI) en een kroontje uit Putten (XVII), en is herplaatst een houten tuinpoortje uit Zierikzee met twee wapens (midden-XVII).

2. Brink 110. Trapgevel (1658) met toppilaster in gele en roode baksteen; zijgevel met steen (leeuw) en kopje. Jaarankers. Inwendig: Beschilderd behang (XVIII A). In de schuur een leeuwtje met schild en een kopje (± 1675).

3. Weststraat 96 (de Brouwerij). Vroegere trapgevel (± 1675) van gele en roode steen met ankers en een jaaranker gewijzigd (XVIII A). Zoldering met kinderbalken. Schoorsteen en bedstede-betimmering (XVIII A). Deuromlijsting met gesneden deur en bovenlicht, dakvensters met zijstukken (XVIII B).

4. Brink 8. Eenvoudig deurkalf (XVIII B); voor de stoep twee kogels in bergsteen.

5. Weststraat 100. Twee beschilderde kamers (± 1800), waarvan eene met beschilderd zeildoek.

[p. 64]

h. In particulier bezit bij den Heer Bolle:

Zilveren kroes gegraveerd met voorstelling en opschrift betreffende het nemen van een Franschen kaper in 1709. Keuren: Zierikzee, hoefijzer N en Z.

Koukerke.

a. Eenige laat-gothische voorwerpen (± 1500) opgegraven bij den toren zijn in het bezit van den Heer Hubregtse te Haamstede.

e. Toren (z.g. Plompe toren XV b), van baksteen, drie geledingen, vierkant overgaand in achtkant, waaronder een boogfries. Ingangspoortje met bijna-rondboog, aan de oostzijde en inwendig steenen spiltrap en aanzet van een steenen gewelf. Dak en spits ontbreken.