Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

Vucht.

a. In deze gemeente zijn een paar Romeinsche munten aangetroffen, thans in het museum van het Provinciaal Genootschap te 's-Hertogenbosch.

e 1. De ned. herv. kerk is een gedeelte van de voormalige St. Lambertus-kerk (XVI), oorspronkelijk gevormd door een schip met dwarspand en koor, benevens een westtoren (1560). De kerk, die, na reeds onder Maarten van Rossem te hebben geleden, in 1603 door de terugtrekkende Staatsche troepen in brand werd gestoken en in 1619 werd hersteld ‘te beginnen aan het choor’, kwam na 1629 aan de Hervormden en is 1819 in den tegenwoordigen toestand gebracht. Het schip is verdwenen, zoodat de kerk thans bestaat uit het oorspronkelijke (herstelde) koor van drie traveeën met driezijdige sluiting en het middelste gedeelte van het oorspronkelijke transept, terwijl de kruisarmen, die verlaagd werden (XVII), aan de noordzijde tot consistorie en aan de zuidzijde tot kosterswoning zijn ingericht. De kerk

[p. 354]

is opgetrokken van baksteen met banden van tufsteen tot aan de waterlijst der vensters. Onder deze waterlijst bevinden zich aan de koorwanden zeven reliëfs (XVI) in steen gekapt, die sterk geschonden, maar aan welke nog voorstellingen uit de Passie te herkennen zijn. Inwendig heeft de kerk thans een stuc-plafond (1822) ten behoeve waarvan de koorvensters zijn ingekort, zooals blijkt uit hetgeen aan de buitenzijde van de oorspronkelijke vensters zichtbaar is. Van het kruisingsgewelf zijn inwendig de vier schildbogen zichtbaar.

De baksteenen toren (1560, XVI B door bliksemslag gehavend, XVII hersteld, in 1822 in tegenwoordigen staat gebracht blijkens gedenksteen) is in drie geledingen opgetrokken op vierkant grondvlak en vertoont van buiten afwisselende lagen metselwerk en tufsteen. Op de hoeken steunbeeren en aan de noordzijde een uitgebouwde traptoren. In de onderste geleding bevindt zich aan de westzijde een geprofileerde spitsboognis, waarin een vlakgetoogde deuropening met een (dichtgemetseld) spitsboogvenster; de tweede geleding, afgesloten door een boogfries, vertoont aan elke zijde drie nissen (aan de noordzijde met bergsteenen bladversieringen), waarboven blinde bogen, in de middelste nis een rondvenster; de derde geleding heeft aan elke zijde drie diepe, geprofileerde nissen, waarin galmgaten met opengewerkte borstweringen en waarboven geprofileerde gekoppelde spaarnissen. Boven deze geleding een houten balustrade (vermoedelijk een gemetselde vervangende). De contreforten zijn zeer rijk versierd, onderaan met nissen, dan met uitgemetselde, overhoeksgestelde, ten deele door pilasters geflankeerde pijlers en eindelijk, in de bovenste geleding, met driehoekige, van hoekvullingen voorziene pijlers. De kerk bezit:

Eiken preekstoel (XVII A) op balustervoet, met koperen lezenaar.

[p. 355]

Grafzerk met wapen van Andries van Kessel en zijn vrouw († 1672); grafzerk (16...) van Henricus de Vassinhac.

Twee zilveren Avondmaalsbekers (XVIIa) met gegraveerd ornament en het wapen van Vucht op den eenen, op den anderen gegraveerd: de forten Isabella en Antony, benevens het wapen van Pieter Olikan; zilveren broodschaal met opschrift (172-8).

Bij de kerk een zerk voor P.A. van Wydenkeller († 1790).

Een uit deze kerk afkomstig wapenbord voor mr. Chr.P. van Beresteyn († 1758) is in het Rijksmuseum te Amsterdam.

2. De r.k. kerk (H. Petrus) is in 1884 door den architect C. Weber gebouwd ter plaatse van een middeleeuwsche (XV B), van 1648-1824 door de Hervormden gebezigde, in 1824 verbouwde kruiskerk, met een ouderen tufsteenen toren. Zij bezit:

Twee eiken biechtstoelen (XIXb).

Wit marmeren doopvont op balustervoet met koperen deksel, waarboven een palmhouten beeld: Johannes de Dooper (XVIIId).

Eiken beeld (XV A): H. Machutus in zittende houding, modern gepolychromeerd.

Zilveren wierookvat met scheepje (XVIIId); zilveren ampullen-blaadje (XVIIId, hersteld).

Eiken corpus (XVIb) op modern houten kruis.

Vier rood- en geelkoperen kandelaars (± 1800) op het hoofdaltaar.

In de kerk, bij den ingang, vier borden van paarse tegels (XVIIId), voorstellende tafereelen uit het leven van Christus.

g 1. Het kasteel maurik, oorspronkelijk het ‘Heymshuis’ genaamd, is een bouwwerk van baksteen, dat herhaaldelijk is veranderd en van bijgebouwen voorzien,

[p. 356]

terwijl andere gedeelten zijn verdwenen. Het werd van 1504-1509 gebouwd voor jhr. Jan Heym, later hoogschout van 's Hertogenbosch en de Meierij. Vermoedelijk was Jan Heijns de architect, een der bouwmeesters van de Bossche kathedraal. Uitwendig is het gebouw 1891-1892 gerestaureerd door den architect L.C. Hezenmans. Het kasteel heeft nog zijn grachten, waarover een ophaalbrug. De hoofdpoort is geflankeerd door twee, uit het water oprijzende ronde torens, die van onderen achtkantig zijn. Twee andere ronde torens aan den gevel rusten op gemetselde overkragingen. Op de binnenplaats tegen den achtergevel een hoogopgaande traptoren. Van de vroeger aanwezige kapel getuigt aan de buitenzijde nog een steunbeer, die met traceerwerk versierd is. In den muur, tusschen de torens gemetseld, is een uit de kerk afkomstige grafzerk met alliantiewapen en kwartieren voor Aert Heym († 1562) en zijn vrouw de Cock van Opijnen († 1555). Inwendig is van het oude niets meer over. In de uitgebreide nederhuizing zijn de plaatsen, waar zich de slachterij en de brouwerij bevonden, aan enkele overblijfsels herkenbaar.

2. Op het voormalig landgoed Ouwerkerk een graftombe (1813) met de wapens-Martin van Geffen en -van Hanswijk.