Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

Waalre.

Aalst.

e. De moderne r.k. kerk (Maria Presentatie) bezit:

Monstrans (XVIII B, Antwerpsche keur) van gedreven zilver, met vergulden stralenkrans; kelk (XIX A) van gedreven zilver; twee ampullen met blad (XVIII B, Antwerpsche keur) van gedreven zilver.

g. Nr. 10. Jaarsteenen: 1729.

h. De schutterij van St. Antonius en St. Catharina

[p. 357]

bezit een zilveren vogel, verbonden aan een plaatje, waarop: ‘Bartel Willems 1605’, en achttien platen, o.a. uit 1628, 1820 en 1850.

Waalre.

e 1. De voormalige r.k. kerk¹⁾ is een éénschepig gebouw, bestaande uit een schip (in oorsprong XII, vergroot XVc naar liet W. en verhoogd), een dwarspand en koor (1851, ter vervanging van een koor XVa) en een toren (XV B, spits vernieuwd in 1703). Het benedendeel der muren van het thans bijna geheel gepleisterde schip - met uitzondering der westelijkste travee - bestaat uit groot formaat tufsteen; het bovendeel der muren bevat hier en daar banden van tuf. De baksteenen toren heeft drie boven waterlijsten eenigszins terugspringende geledingen, met overhoeksche, rijk gedetailleerde steunbeeren en een veelhoekigen, ten deele uitgemetselden traptoren aan de zuidwestzijde. In de eerste geleding aan de westzijde een met een ellips overtoogden, in een spits boognis gevatten ingang; in de tweede aan iedere zijde twee langwerpige, met twee rondboogjes gedekte spaarvelden; in de derde, welke door een spitsboogfries wordt afgesloten, spitsbogige spaarnissen, waarin gekoppelde spitsbogige galmgaten.

In den toren drie klokken, waarvan één gegoten in 1698 door Alexis Julien, één in 1739 door Georgius du Mery op last van Gregorius Schouppe, ‘abbas et dominus Echternacensis’, en één in 1815 door Henricus Petit.

2. De moderne r.k. kerk (H. Willibrordus) bezit Modernen preekstoel met snijwerk (XVII) van den ouden aan de leuning.

Schilderij (XVIII, doek): wonder der H. Wilgefortis.

Koperen bolkroon (XVII), twaalf-lichts.

1) Dwarspand en koor zullen afgebroken, het schip en de toren gerestaureerd worden.

[p. 358]

Monstrans (1750) van verguld gedreven zilver.

Kandelaars: twee gegoten geelkoperen (XVI) met drie knoopen en vetvanger met gekanteelden open rand, twee gegotene (XVII) met balustervormigen stam, twee zeer groote geslagen drievoetkandelaars (XVIII), twee kleine geslagene (± 1800), acht groote (XIX A) en vier wandarmen (XIX A) van rood- en geelkoper.

Koperen collectebus en twee eenvoudige collecteschalen in stoofvorm (XVIII).

g 1. Het voormalige kasteel der heeren van waalre, in de buurtschap Loon, is in 1867 bijna geheel afgebroken. Binnen de grachten staan thans twee boerderijen, waarvan één met een brok oud muurwerk, twee zijgevels met rollaag en uitmetselingen. Inwendig: kelders met gemetselde tongewelven en eenige gesneden sleutelstukken.

2. Nr. 253. boerenhuis met jaarsteenen en versierde jaarankers: 1663.

3-4. Twee waterradmolens: de Loondermolen in de buurtschap Loon op den Dommel, en de Volmolen, even voorbij de samenvloeiing van Dommel en Keersop, beide met nieuwe ijzeren slagraderen.

h. De schutterij van het H. Willibrordus bezit een zilveren vogel (1653, wapen-van der Clusen) en vier en dertig platen, o.a. uit 1763, 1774, 1802, 1804, 1806, 1810, 1815, 1816, 1819, 1821, 1823, 1825, 1827, 1829, 1838, 1840, 1842 en 1847. Enkele oude platen bevinden zich in het Museum ‘Het Steen’ te Antwerpen en in het Rijksmuseum te Amsterdam.