Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel X. De provincie Noord-Brabant

Almkerk.

Almkerk.

e. De ned. herv. kerk, hersteld in 1645, bestaat uit een dwarspand (XV B), een driezijdig gesloten koor (XV A) en een grootendeels tufsteenen toren (± 1300, later, XV d, verhoogd; spits modern). Van het verdwenen driebeukig schip (XVB), waarvan het terrein thans als kerkhof dient, staat nog slechts een gedeelte der muren, voornamelijk aan de westzijde. Aan de noordzijde van het koor sporen van een verdwenen uitbouw. Het in baksteen met tufsteenen banden opgetrokken dwarspand met gedichte intercolumniën aan de westzijde heeft rijkversneden dagkanten; het koor eenvoudige beeren en spitsboog-

[p. 6]

vensters met tufsteenen neggen en waterslagen. De drie onderste geledingen van den vlakopgaanden toren zijn van tufsteen opgetrokken; de derde, gedeeltelijk van baksteen, heeft een gedicht segmentvormig gesloten galmgat aan iedere zijde en wordt door een rondboogfries op kraagsteentjes afgesloten; de vierde, geheel baksteenen, geleding wordt door lisenen in, met twee rondboogjes afgedekte, spaarvelden verdeeld, in de middelste waarvan halfrond gedekte galmnissen zijn aangebracht. Aan de oostzijde van den toren zijn de moeten van twee achtereen volgende kerkdaken zichtbaar. Inwendig heeft de kerk een houten tongewelf met trekbalken. In den toren een gedeeltelijk in den muur uitgespaarde, uitwendig niet zichtbare traptoren; in de bovenste geleding overblijfselen eener overwelving. De kerk bezit:

Eiken preekstoel en doophek met koperen spijlen en eenig snijwerk (± 1800).

Koperwerk: twee lezenaars, zandlooperhouder, doopboog en twee kaarsenhouders (alle ± 1800).

Eenvoudige eiken heerenbank (XVIII).

Vier wapenborden (gerestaureerd in 1879): voor Albert Fabritius († 1736) en zijn vrouw Henrietta Christina de Witt († 1724) en voor Willem Fabritius († 1749) en zijn vrouw Wilhelma Henrietta Huygens († 1747).

Tinnen Avondmaalsbeker (XIXa).

g 1. E 3. Gebeeldhouwd wapen van Almkerk.

2-5. Molens. De oude Doornsche watermolen is de dorpskorenmolen. Twee wipmolens o.s. in de polders Gantelwijk en Duil.

Uitwijk.

e. De ned. herv. kerk is een gepleisterd gebouw (XIV?), bestaande uit een schip, een wat smaller en hooger driezijdig gesloten koor, en een zwaren toren (± 1300).

[p. 7]

Spitsboogvensters, tegen het koor steunbeeren. De vlakopgaande, onversierde toren bestaat uit drie door gekartelde waterlijsten gescheiden geledingen en draagt een van vier- tot achtkant ingesnoerde spits. In de tweede geleding aan de noord- en de westzijde een klein rondboogvenster, in de derde, lage, geleding aan iedere zijde twee gekoppelde rondbogige galmgaten in met een segmentboog gesloten nissen. Inwendig heeft de kerk een tongewelf met trekbalken. De toren heeft beneden een koepelgewelf, waarin een gat gebroken is naar de verdieping; aan de oost- en de westzijde spaarbogen, aan de noord- en de zuidzijde nissen. De kerk bezit:

Zerk (1639).

Twee zilveren Avondmaalsbekers (1708).

Tinnen schotel en kan (XIX A).