|
| |
| |
| |
Idaarderadeel.
Egum.
e. Van de in 1856 gesloopte kerk, die een in 1777 ter plaatse eener oudere (H. Nicolaas?) gebouwde verving, bestaat nog slechts de baksteenen toren (XVI a, gepleisterd) met zadeldak. In den westmuur een steen met wapen-van Scheltinga en: 1717. Inwendig: in de benedenruimte en in de verdieping hierboven aanzetten van kruisgewelven.
Twee klokken, waarvan eene (XIII?) zonder opschrift of jaartal, en eene in 1326 gegoten door Stephanus.
| |
Friens.
e. De ned. herv. kerk, in 1795 gebouwd, in 1906 gedeeltelijk verbouwd, heeft een driezijdig gesloten schip en een vernieuwden westgevel met op de hoeken oude aanzetkrullen, waaronder draagsteenen met: 1795. Zij bezit:
Gesneden bekroning (XVIII c) van een heerenbank, met wapens-Sytzama, op de orgelgalerij.
Zes groote gebeeldhouwde zerken (1607, 1637, 1721, 1732, 1759), met wapens-Sytzama en kwartieren, rechtgezet tegen de muren der koorsluiting; op het kerkhof zeven zerken (XIX A) van de familie van Haersma.
Dertien rouwborden (1637, 1678, 1721, 1726, 1727, 1728, 1732, 1755, 1759, 1764, 1765, 1781, 1843) van de familie Sytzama.
Avondmaalszilver: beker met opschrift en: 1690; twee broodschalen met gegraveerd ornament en: 1747 en 1750; kan (XVIII c) van aardewerk met zilveren deksel; offerbakje (XVIII c).
Klok (XIII?) zonder opschrift of jaartal.
| |
Grouw.
d. Het raadhuis van Idaarderadeel heeft een gevel
| |
| |
(XIX b) met rechte kroonlijst op klossen; dakvenster met halfronde afdekking; ingang geflankeerd door twee gegroefde Ionische pilasters.
e. De ned. herv. kerk (H. Petrus), oorspronkelijk een seendstoel, XII A gebouwd, XVI a gewijzigd, XVII inwendig verbouwd, XIX c andermaal ingrijpend gewijzigd, in 1908 gedeeltelijk hersteld, is een deels tuf-, deels baksteenen gebouw, bestaande uit een rechthoekig schip, een versmald rechthoekig koor met halfronde sluiting en eenen vierkanten toren (XIV-XV) met zadeldak. Op het koor een achtkant koepeltorentje (XVIII). Tegen de noordzijde van het koor is in 1908 een kosterswoning aangebouwd. De tufsteenen noordmuur (XII A) van het schip heeft in het benedengedeelte een reeks van zes rondbogige siervelden, waarboven zes kleine spitsbogige vensters; hierboven een verhooging (XVI a) van groote baksteen met een rondboogfries (XVI a); de zuidmuur is geheel met kleine baksteen bekleed en met groote spitsbogige vensters doorbroken; hierboven de oude verhooging met rondboogfries (XVI a). Het sterk verminkte koor heeft in de halfronde sluiting nog een gedeelte (XII A) van het oorspronkelijke tufsteenen werk bewaard, bestaande uit twee door een rondboogfries gescheiden geledingen; in de onderste geleding siernissen, gedekt door klimmende rondboogfriezen; in de bovenste sporen van kleine rondbogige vensters, waarboven fragmenten van een romaansche daklijst op een rondboogfries; overigens zijn in de koorsluiting groote rechthoekige vensteropeningen gebroken en is zij grootendeels met kleine baksteen ommetseld.
De toren bestaat uit twee door een waterlijst gescheiden geledingen, met hoekblokken van Bremersteen. Zuid- en westzijde zijn geheel vernieuwd van kleine baksteen, de noord- en oostzijde bestaan uit groote moppen; aan de
| |
| |
westzijde een spitsbogige ingang, in welks boogveld een steen met wapens-Burmania en - Aylva (afgehakt), opschrift (betr. aankomst van eikenboomen in 1672) en: 1673; in de bovenste geleding aan elke zijde twee korfbogige nissen, waarin gekoppelde spitsbogige galmgaten met gemetselden middenstijl; hierboven aan de oostzijde een versiering van klimmende spitsbogige nissen.
Inwendig (in 1908 verbouwd): houten tongewelf met trekbalken, korbeelen en muurstijlen. Het koor is door een muur van het schip gescheiden, in twee verdiepingen verdeeld en ingericht o.a. tot consistoriekamer en portaal. De kerk bezit:
Eiken preekstoel (XVII a), in 1908 zeer verbouwd (trap, klankbord en ruggeschot nieuw).
Orgelkast (gedeeltelijk XVIII).
Eiken paneelwerk (1656) onder de westelijke galerij, met trapleuning met gedraaide balusters; gesneden bordje met: 1656 en 1908.
Heerenbank (1660) met overhuiving, waarop gesneden bekroning, waarin wapens-Haitsma, -Camstra en -Juckama; dito bank (XVII c), met op de overhuiving het wapen-Hania; twee overhuifde familiebanken (XVII c) met gesneden siervazen op de hoeken.
Drie koperen kronen (± 1700).
Tekstbord met opschrift en: 1654.
Avondmaalszilver: gegraveerden beker (1821); broodschaal met gegraveerd opschrift, wapen-Roorda-Heloma en, aan de onderzijde: 1681 (merken: H, zwaard tusschen twee eikels of vlammen? in schildje en versprongen meesterteeken HH); twee broodschaaltjes met opschrift en 1826; doopbekken, waarin gegraveerd het wapen-Camstra, opschrift en: 1709 (merken: O = 1708, HS. = Hessel Sinnema, en onleesbaar).
Bijbel met zilveren beslag, waarin opschrift en: 1778.
Klok, in 1786 gegoten door Chr. en Jan Seest.
| |
| |
Zonnewijzer (1642) tegen den zuidelijken buitenmuur.
Een klok, in 1653 gegoten door Jurjen Balthasar te Leeuwarden, is thans in het Friesch museum te Leeuwarden.
Aan den ingang van het voormalige kerkhof een houten poort (XVIII d) met Latijnsch opschrift.
g 1. Poortgebouw (1663) van een vroegere state, bestaande uit twee eenvoudige, langgestrekt-rechthoekige vleugels van baksteen, en een hooger middengedeelte van bak- en zandsteen met ingang, geflankeerd door Dorische pilasters. Vensters met ellipsvormige ontlastingsbogen. In den geveltop: 1663. Aan de achterzijde van het complex een oude gevel, waarin een steen met opschrift en: 1755.
2. G 312. Huis, vroeger bewoond door den uurweekmaker Joh. Anders en zijn vrouw Anderske Klases. Dakvenster in ingezwenkt halsgeveltje met aanzetkrullen, waaronder: 1764, gebogen bekroning met kuif, waarin: IA. AK.
3. G 462. Ingezwenkt halsgeveltje om het dakvenster; aanzetkrullen, waaronder: 1769; in den top een steen: zeilschip.
4. G 318. Puntgeveltje met segmentvormig bekroonden top; steen met opschrift en: 1784.
5. G 317. Huis, thans postkantoor, met rechte kroonlijst (± 1800) op klossen. Gesneden deur. In den gevel twee nieuwe gedenksteenen voor de gebroeders Halbertsma.
6. Op den hoek der hoofdstraat, bij de kerk, een eenvoudig huisje (XVIII B) met vooruitgebouwd middengedeelte der verdieping, rustend op twee houten zuilen.
7. G 282. Gevel (XIX a) met rechte kroonlijst op klossen.
8. Oud-Friesche greidboerderij ‘Ekema’ (1668, in 1870 verbouwd).
| |
| |
9. Oud-Friesche greidboerderij ‘Groot-Jetsma’ (± 1700, in 1828 verbouwd). In een der schuurstijlen het jaartal 1828.
| |
Idaard.
e. De ned. herv. kerk, in 1774 gebouwd op de grondslagen eener oudere (H. Gertrudis), waarvan de toren (XV) behouden bleef, is een baksteenen gebouw, bestaande uit een schip, een driezijdig-gesloten koor en een vierkanten toren met zadeldak. In de gevels van den toren zeer eenvoudige nisversieringen. Boven den ingang in den noordmuur van het schip een steen met wapen-van Scheltinga en: 1774. Inwendig: over de benedenruimte van den toren een koepelgewelf. De kerk bezit:
Drie geschilderde fragmenten van een orgelbekroning (XVIII A).
Driedeelige familiebank (XVIII d).
Gesneden bekroning (XVIII c) van eene familiebank.
Twee gebeeldhouwde zerken, van Karel van Roorda (± 1652) en Arent Corn. van Scheltinga (± 1762), rechtopgezet tegen den koormuur; in de voorkerk een zerk met het wapen-Scheltinga en -Jelgersma.
Zes gebrandschilderde glazen, in 1774 vervaardigd door Ype Staak te Sneek, met wapens en opschrifiten.
Twee rouwborden van Karel van Roorda, en Lisck van Wissema (± 1680).
Twee gesneden rouwborden (XVIII c), waarvan een met wapen-van Scheltinga en een met wapen-van Viersen.
Avondmaalszilver: beker met opschrift en: 1690 (merken: Leeuwarden, S, en E.A., waaronder een ster = Eise Andeles); doopbekken met opschrift op de achterzijde en: 1747 (merken: Leeuwarden, Friesland M, en AA, waartusschen een bloem = Andele Andeles).
Twee klokken, waarvan een (XIII?) zonder opschrift of jaartal, en een in 1658 gegoten door Jurjen Balthasar.
| |
| |
g. Eenige bouwfragmenten en beeldhouwwerk, poortbekroning met cartouche (1652), afkomstig van de in 1882 gesloopte state Friesma, zijn in 1909 tegen den noordmuur van den kerktoren geplaatst.
Goudleeren behang (XVII c), uit dit huis afkomstig, is thans in het Princessehof te Leeuwarden.
| |
Roordahuizen.
e. De ned. herv. kerk (H. Vincentius), XV gebouwd, in 1726 gedeeltelijk vernieuwd, is een baksteenen gebouw, bestaande uit een rechthoekig schip, een 4/10-gesloten koor, met een sluitingshoek in de lengteas, en eenen toren (1885). De noordmuur, nog geheel van groote moppen, heeft moeten van twee dichtgemetselde ingangen. Tegen de hoeken van de nog gedeeltelijk uit groote moppen bestaande koorsluiting zijn lisenen van kleine baksteen gemetseld. Aan de zuidzijde een rondbogige ingang, geflankeerd door Ionische pilasters, waarop een gebogen fronton met wapens-Camstra (geverfd) en: 1726. De kerk bezit:
Eenvoudigen eiken preekstoel (XVII b).
Orgel (XVIII d).
Twee klokken, waarvan een in 1628 vergoten door Andreas Obertiin en zijn broeder Nicolaas Rogier uit Lotharingen, en een in 1792 gegoten door Chr. en J. Seest te Amsterdam.
| |
Warga.
a. Een vóór-Karolingisch Friesch één-oorpotje en een vischnetverzwaring van gebakken aarde, hier in een terp aan den Meeneweg gevonden, zijn in het Friesch museum.
e 1. De ned. herv. kerk (1874) bezit:
Avondmaalszilver: beker met opschrift en: 1729, (merken: Leeuwarden, Friesland, jaarletter O, en meestertee- | |
| |
ken A.S., waartusschen een stuk gereedschap = Ate Scheversteyn); achthoekige broodschaal met opschrift, wapens en: 1728 (merken: Leeuwarden, Friesland, N, en D.V. = Joh. de Valk); collecteschaal met rand, waarop opschrift en: 1761 (merken: Leeuwarden, Friesland, I = 1761 en R.E. = R. Elgersma).
2. De r.k. kerk (1862) van den H. Martinus, bezit:
Klok, in 1694 gegoten door Petrus Overney te Leeuwarden, en in 1862 gekocht van van Bergen te Heiligerlee.
g. W 69-71. Dubbel huis (± 1700), met weinig vooruitspringende middenpartij, waarop een groot dakvenster in den vorm van een halsgevel. Ingang met zijlichten en hooge stoep. In een aangebouwden vleugel fragmenten (XVII d) van een vroeger gebouw. Inwendig: eenvoudige betimmeringen (± 1700).
| |
Warstiens.
e. De ned. herv. kerk, in 1892 gebouwd ter vervanging eener vroegere (H. Jacobus of H. Cecilia?), bezit:
Klok, in 1607 gegoten door Gregorius van Hall.
Een uit de vroegere kerk afkomstige klok (XIII, blijkens het opschrift wellicht 1252), is in 1885 verkocht en bevindt zich thans in het Rijksmuseum te Amsterdam.
| |
Wartena.
e. De ned. herv. kerk, in 1780 gebouwd ter vervanging eener oudere, is een eenvoudig baksteenen gebouw met een vierkanten toren. Langs de zijgevels pilasters. Boven den noordelijken ingang een steen met wapens-Camstra en -Haersma en een steen met opschrift en: 1780. Boven den westelijken ingang, in den toren, een steen met wapen-Bergsma. De kerk bezit:
Zeven gebrandschilderde glazen in 1780 vervaardigd door Jurjen en Ype Staak, te Sneek, met wapens en opschriften; in 1925 hersteld (Het venster van Willem V,
| |
| |
in 1795 vernield, is in 1925 naar het voorbeeld der andere bijgewerkt).
Twee gegoten en gepolychromeerde omlijstingen (XVIII d) van psalmborden.
Twee klokken, waarvan eene in 1657 gegoten door Jurjen Balthasar, en een in 1680 door Petrus Overney te Leeuwarden.
g. Oud-Friesche greidboerderij zonder schuur. In den voorgevel jaartalankers: 1711.
|
|
Auteursrecht onbekend