Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IX. De provincie Friesland

Hindeloopen.

c. Tolgebouwen.

Het havengebouw (XVII d, later gewijzigd), zeer eenvoudig op rechthoekig grondplan van baksteen opgetrokken, heeft aan de straatzijde een afdak op houten stijlen, waarboven, in den geveltop, een steen (XVII d, geverfd), een visschersschuit voorstellend. Op het zadeldak een open klokkenstoel met gesloten bovendeel, bekroond door een ingesnoerd achtkant spitsje. Inwendig: balken zolderingen (XVII d).

d. Wereldlijke openbare gebouwen.

1. Het oude raadhuis (XVII c, thans museum) is een

[p. 151]

dubbel gebouw, bestaande uit twee aaneengebouwde rechthoekige panden, gedekt door twee zadeldaken tusschen vier topgevels en gescheiden door een zakgoot. Voor den hoofdingang aan de zuidelijke lange zijde een hooge stoep van tien treden met een bordes, waaronder rondbogige toegang naar den begane-grond. De hoofdingang hierboven wordt omlijst door een houten portiek met gebogen fronton, waarop een beeld der Gerechtigheid. Aan de straatzijde twee puntgevels met rechthoekige topjes, waarop driehoekige frontons; eenvoudige ingang met driehoekig fronton en rondbogige deuropening, waarboven in de zwikken snijwerk, een figuurtje in oude Hindelooper kleedij voorstellend; hierboven een steen: cartouche met gemeentewapen gedekt door een kroon. Voor de stoep een paal, waarop een schildleeuw (XVII d, geverfd), het wapen der gemeente houdend.

Inwendig: zie h 1.

2. Het raadhuis, een voormalig woonhuis (XVIII d, later gewijzigd), heeft een gevel met rechte kroonlijst, waarboven een eenvoudig gebeeldhouwd fronton.

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De ned. herv. kerk, in 1658 gebouwd ter plaatse van een oudere (H. Odulphus), in 1892 gerestaureerd, is van gele baksteen opgetrokken en bestaat uit een schip, verbouwd uit een oorspronkelijk tweebeukig (doch de zuidbeuk afgebroken), een 5/10-gesloten koor, en eenen vierkanten westtoren (ten deele 1615, spits gewijzigd in 1701 en 1754). Spitsbogige vensters (ten deele veranderd in rondbogige), waartusschen eensversneden steunbeeren. Noordelijke ingang geflankeerd door pilasters, waarop een gebroken fronton met het stedelijke wapen; aan de zuidzijde een dergelijke ingang (afkomstig van den gesloopten beuk) met: 1658, en in het fries een berijmd opschrift. De toren bestaat uit twee vlakke geledingen,

[p. 152]

in de bovenste waarvan rondbogige galmgaten; onder de gootlijst een rondboogfries op zandsteenen kraagsteentjes; hierboven een houten achtkant van drie geledingen met een koepeltje, bekroond door een peer, waarop een windvaan (schip). Inwendig: tusschen schip en toren een rondbogige doorgang in omlijsting van profielsteen; in den noord-oostelijken hoek van den toren een gemetselde trap, gedeeltelijk in den muur uitgespaard. De kerk bezit:

Preekstoel (XVII a) met gegroefde Korinthische zuiltjes op de hoeken der kuip.

Eenige eenvoudige zerken (XVI, XVII en XVIII).

Zes koperen kronen (XVII d).

Twee klokken, in 1683 en 1685 gegoten door Petrus Overney te Leeuwarden.

2. De doopsgezinde kerk, XVII d gebouwd, heeft een gepleisterden voorgevel en een achtergevel met vlechtingen. Zij bezit:

Koperen zandlooper (± 1700) met wandarm.

Acht koperen kroontjes (± 1700).

g. Particuliere gebouwen.

Puntgevels (alle XVII d), meerendeels met een top van twee geledingen, gescheiden door baksteenen friezen met vlechtingen:

1.	A 32. Puntgevel.
2.	A 35. Achtergevel.
3.	A 37. Achtergevel, toppilaster met versierden gemetselden schoorsteen. Sierankers. Inwendig: eiken bedschotbetimmering (XVIII).
4.	A 39. Achtergevel, met gedenksteen, waaropzwaan met jongen afgebeeld; inwendig: eiken betimmering (XVIII) met snijwerk.

[p. 153]

5.	A 40. Aan de voor- en de achterzijde een topgevel; inwendig: betimmering als voren.
6.	A 42. Voormalig tuinhuis, later tot woning ingericht, toppilaster en schoorsteen met vlechtingen.
7.	A 46. Woonhuis met verbouwden voorgevel; achtergevel. Inwendig: betimmering met snijwerk, particuliere verzameling van Hindelooper kunst.
8.	A 66. Pakhuisgevel met houten top; ingang, waarboven op geprofileerde stijlen een gesneden dorpel met: 1696.
9.	B 44. Sierankers.
10.	C 54. Huis uit het water opgetrokken, voorgevel verbouwd, aan de achterzijde een puntgevel met lijsten en vlechtingen; ontlastingsbogen en sierankers. Zijgevel met overkraging van profielsteen.
11.	C 74. Met gevelsteentje met cherubijnenkopje, waaronder een hond.
12.	A 89. Gevel met sierankers (XVIII d).

Halsgevels, meerendeels met aanzetkrullen en driehoekig of gebogen fronton:

13.	A 50. Halsgevel (1764). Op den zijgevel een versierd dakvenster. Deur met snijwerk, koperen klopper en gesneden bovenlicht.
14.	C 63. Woonhuis (XVIII c) met gesneden deur en bovenlicht.
15.	A 85. Woonhuis (1794).
16.	A 60. Woonhuis (XVIII d), met gesneden deur en dito bovenlicht.

Details:

1.	B 25. Deurkozijn (XVII d).
2.	C 43. Deurkozijn (XVII d).
3.	C 99. Kozijn met bovendorpel (XVII d).

[p. 154]

h. Musea, varia.

1. De Hidde Nijland-stichting, plaatselijke oudheidkamer, ondergebracht in het voormalig stadhuis, bevat naast een aantal voorwerpen van locaalhistorisch belang (afbeeldingen, documenten, lijkbaar van het bakkersgilde uit 1666 enz.) en Hindelooper kleederdrachten (waaronder verscheidene sitsen en Oost-Indische bonten), een vrij groote verzameling goede stalen van Hindelooper huisvlijt, vooral bont beschilderd houtwerk en een gemeubileerde en gestoffeerde Hindelooper kamer; een beugeltasch (XVIII c) met gegoten zilveren haak (keur: Amsterdam), gouden rijgpennen (XVIII), om het Hindelooper keurslijf te rijgen, gouden hoofdnaalden en andere sieraden (XVII-XVIII); aardewerk en kinderspeelgoed (XVIII). Voorts schilderijen in olie- en waterverf, voorstellend gezichten in Hindelooper kamers, kleederdrachten, volksvermaken, van schepen, die op Hindeloopen voeren, portretten, gezichten van de dijkbreuk in 1825, en een schilderij door of naar Joachim Beuckelaer, voorstellend de vier Evangelisten met hunne symbolen.

2. Twee Hindelooper kamers met o.a. een beschilderde bedschotbetimmering (1763), een beddebankje (1720), verdere meubelen (XVII en XVIII), eene verzameling Hindelooper stoffen, poppen in Hindelooper kostuums (XVIII), miniatuur huisraad (XVIII d, als kinderspeelgoed), teekeningen van Hindelooper huizen en kamers, in 1847 vervaardigd door H. Lap te Hindeloopen, en een gouden voorhoofdplaat, hier gedragen in de plaats van oorijzers, zijn in het Friesch museum te Leeuwarden.

3. Een van hier afkomstige kamer (XVII) is in 1898 verkocht aan het ‘Märkische museum’ te Berlijn; dergelijke vertrekken zijn ook ingericht in het museum te Dusseldorp en in het ‘Germanische museum’ te Neurenberg.

4. Zie bij g 7 op blz. 153.