Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IX. De provincie Friesland

Hemelumer-Oldefaart en Noordwolde.

Galamadammen.

d. Het tolhuis (XVIII a), bij de keersluis tusschen de Morra en het Fluessenmeer, is een eenvoudig classicistisch gebouw met weinig vooruitspringende middenpartij, waarop een driehoekig fronton. In den voorgevel een steen met wapen-Galama.

Hemelum.

e. De ned. herv. kerk, in 1668 opgetrokken, waarschijnlijk op de fundeeringen eener oudere, aan den H. Odulphus gewijd, in 1816 hersteld, is een baksteenen gebouw, bestaande uit een schip, een 3/8-gesloten koor en eenen toren (1896), ter vervanging van een vroeger houten spitsje. Zij bezit:

Orgel, in 1843 geschonken door Jhr.G.R.G. van Swinderen en vrouwe C.J. Rengers.

Gebeeldhouwde zerk (XVII).

Een zilveren Avondmaalsbeker (XVII a, merken: roos? D en L.H.) met gedreven deksel, van Hemelum en Mirns, is thans in particulier bezit te Leeuwarden.

g. Huis H 61. Eenvoudige topgevel met jaartalankers: 1722.

[p. 138]

Koudum.

e. De ned. herv. kerk, in 1857 gebouwd ter vervanging eener oudere aan den H. Martinus gewijde, bezit:

Gesneden eiken preekstoel (midden-XVII), welks kuip rust op een voet bestaande uit een hardsteenen plint, waarop zeven marmeren Donische zuiltjes, met een hoofdgestel, waartegen aan de voorzijde een witmarmeren plaat met de wapens-Aylva en -Walta; koperen trapleuning met een baluster, op welks voet EEV en: 16(4?)6.

Doophek (midden-XVII) met zware gedraaide balusters, boogfries, en kroonlijst en gesneden deur en koperen doopboog.

Koperen doopbekkenhouder (midden-XVII), waarop: EEV.

Eiken kerkeraadsbanken (midden-XVII), in paneel gewerkt.

Eenvoudige eiken banken (midden-XVII) met gesneden eindstukken.

Fraaie dubbele eiken deur (midden-XVII), onder het orgel, met kwartronde bovenpaneelen, waarin engelenkopjes.

Koperen lezenaar (midden-XVII, op den preekstoel).

Twee gesneden tekstbordjes (midden-XVII).

Geschilderd gedenkbord (1612) met vers betreffende de verwoesting van het dorp door de Spanjaarden in 1580, waarbij een onderschrift in 1652 geschilderd door B. Hoffman.

Avondmaalszilver: beker met drie cartouches, opschriften: 1656 (merken: Sneek, jaasletter E en VI); dergelijken beker met opschrift en: 1687 (merken: Leeuwarden, jaarletter P en zwaan = Nic. Mensma); twee collecteschalen (XVIII, merken: 's-Gravenhage, Holland,

[p. 139]

Z, meesterteeken: vogel?); ovale broodschaal (XVIII, merken: 's-Gravenhage, Holland, A en vrouwekop?); kan op voet (merken: Bolsward?, W en meesterteeken).

Drie klokken, in 1832 gegoten door Petit en Fritsen.

Mirns.

e. Avondmaalsbeker. Zie bij Hemelum blz. 137.

Molkwerum.

d. Voormalig dorpshuis, in welks voorgevel baksteenen vlechtingen en gemetseld het jaartal: 1597; gesneden deurkozijn met geprofileerde stijlen.

e. De ned. herv. kerk, in 1850 gebouwd ter vervanging eener oudere (1799), waarvan de toren met zadeldak nog over is, bezit:

Koperen doopbekkenhouder (± 1700).

Drie koperen kronen, waarvan een (XVI d, twee armen ontbreken) blijkens opschrift geschonken door Saelyngh Reyns en Claes Pyters; een (1648) met drie schildjes, op een waarvan het jaartal en op de beide andere een man en vrouw in oude kleederdracht; een (XVIII, twee armen ontbreken).

Zilveren Avondmaalsbeker (1678) op gedreven voet; zilveren schenkkan (± 1800).

Twee klokken, in 1649 gegoten door Jakob Noteman te Leeuwarden.

g. A 17. Gevelsteen (1597): zwaan.

Nijega.

e. De ned. herv. kerk, in 1864 gebouwd, bezit:

Zilveren Avondmaalsbeker (XVIII d).

Tinnen kan en drie tinnen borden (XVIII d).

Klok, in 1320 gegoten door Stephanus.

[p. 140]

Oudega.

e. De ned. herv. kerk, in 1846 gebouwd, bezit:

Klok, in 1692 gegoten.

Scharl.

e. Op het kerkhof een overhuifde klokkenstoel, waarin:

Klok, in 1597 gegoten door Hendrik Wegewaert te Kampen.

Warns.

e. De ned. herv. kerk (H. Johannes de Dooper), XII A gebouwd, in 1682 verbouwd, bestaat uit een schip en een driezijdig-gesloten koor (1682) van kleine baksteen en eenen vierkanten tufsteenen toren (XII A, in 1682 gewijzigd) met een ingesnoerde achtkante spits. Rondbogige vensters in schip en koor. In den zuidmuur van het schip een rondbogige ingang van bak- en zandsteen met Dorische pilasters, gedekt door een hoofdgestel met een segmentvormig fronton; in het fries een opschrift en: 1682; oude deur met gesmeden ijzeren ring in den vorm van een geknoopt koord. Boven dezen ingang een ovaal licht in gebeeldhouwde zandsteenen omlijsting. Aan de noordzijde een steen met opschrift betreffende de steenlegging en: 1682. De toren bestaat uit twee een weinig versnijdende geledingen: de onderste is geheel vlak behandeld (geen ingang), de bovenste heeft hoeklisenen, waartusschen twee door rondboogfriezen gedekte spaarvelden; in het onderste dezer beide velden oorspronkelijke romaansche lichtopeningen, de overige vensters en de galmgaten in 1682 deels dichtgemetseld, deels gewijzigd. Inwendig: houten tongewelf met korbeelen, muurstijlen en geprofileerde sleutelstukken. In den toren, op de eerste verdieping sporen van een vroeger gewelf en in den oostmuur een

[p. 141]

rondbogige doorgang met verhoogde boogbuitenlijn; in de wanden rondbogige nissen. De kerk bezit:

Preekstoel (XVII d) van blank eikenhout, met gesneden paneelen, klankbord, ruggeschot en trap.

Doophek (XVII d) met balusters.

Koperen doopbekkenhouder (XVIId) met doopbekken.

Drie eiken heerenbanken (XVII d), waarvan een (tegen den zuidmuur) met het wapen van Stavoren en een met familiewapen.

Zerk (1660, afgesleten); dergelijke zerk (XVII c).

Avondmaalszilver: gegraveerden beker (XVIII B); gedreven broodschaal, met opschrift en: 1776.

Twee klokken, waarvan een in 1528 gegoten en een in 1710 door J.A. de Grave.

g. A 16. Woonhuis (XVII c) met twee groote en twee kleine topgevels, waarin friezen en ontlastingsbogen van roode en gele baksteen. Deurkozijn met gesneden en geprofileerden bovendorpel. Sierankers.