Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IX. De provincie Friesland

Haskerland.

Haskerdijken.

e. De ned. herv. kerk, in 1818 gebouwd op de fundeeringen eener in 1505 vermelde parochiekerk, is een eenvoudig baksteenen gebouw, bestaande uit een driezijdig gesloten schip. Boven den ingang een steen met Latijnsch opschrift betreffende de verbouwing, en: 1818. De kerk bezit:

Zilveren Avondmaalsbeker, met opschrift en: 1687.

[p. 129]

Klok, in 1528 gegoten door Gerhardus van Wou en Jan ter Stege.

g. Ten Oosten van de kerk een boerenwoning (± 1750): stelp.

h. Een houten kuip (doopvont?) op vier pooten, gevonden op de Buitengreven in den Haskerveenpolder, is thans in het Friesch museum te Leeuwarden.

Haskerhorne.

e. De ned. herv. kerk, in 1913 herbouwd op oude fundeeringen, bezit:

Gebeeldhouwden eiken preekstoel (XVII A).

Doophek (XVII A).

Rijk gesneden orgel (XVIII c, vernieuwd in 1873).

Grafzerken: 1575, 1645, 1731, 1760 en 1770; een afgesleten zerk (XVII) in het voetpad voor de kerk.

g. Oud-Friesche greidboerderij (1644, later veel verbouwd).

Heerenveen.

Zie blz. 133.

Joure.

d. Het raadhuis der gemeente Haskerland, een eenvoudig gebouw (XIX a), heeft een gevel met rechte houten kroonlijst en driehoekig fronton, waarin het gemeente-wapen. In het gebouw wordt bewaard een bronzen sluitgewicht (1619), in den trant van die te Sloten en te IJlst.

e 1. De ned. herv. kerk is een van roode en gele baksteen, met toepassing van zandsteen opgetrokken gebouw, bestaande uit een schip (1644, of toen verbouwd?) van twee, door zuilen gescheiden, beuken, met een gemeenschappelijke driezijdige sluiting, doch afzonderlijke zadeldaken; en eenen in 1628 gebouwden vierkanten toren tegen den breederen noordelijken beuk. Langs de muren zware steunbeeren. Het zuidelijke schip heeft aan

[p. 130]

de westzijde een puntgevel met zandsteenen afdekkingen, aanzetkrullen en een segmentvormig fronton, en een westelijken ingang (: 1644), geflankeerd door pilasters, waarop een fronton met ‘Flekke Joure’; een dergelijken ingang aan de zuidzijde (: 1644); rondbogige vensters met zandsteenen neg- en boogblokken. De toren bestaat uit een vierkant gedeelte van drie door zandsteenen lijsten gescheiden geledingen, afgedekt door een omgang met balustrade en bekroond door een houten achtkant, waarop een open koepel met spits en windvaan. In de onderste geleding aan de westzijde een rondbogige ingang, met diep geprofileerde omlijsting en met een sluitsteen, waarin een opschrift betreffende het leggen van den eersten steen, en: 1628. In de overige geledingen rondbogige nissen met zandsteenen boogblokken.

Inwendig: tusschen de beide schepen een rij van vijf Dorische zuilen; houten tongewelven met geprofileerde schinkels en trekbalken op sleutelstukken; op een der trekbalken een opschrift, vermeldend het leggen van den eersten steen en: 1644, met het wapen-van Baerdt en dat van Joure. Op de verdieping van den toren de oude gerechtskamer, waarin een schouw (XVII b) met nog een van de oorspronkelijke twee consoles; beschilderde balkenzoldering; tribune met balustrade; geschonden eiken deurtjes, en een driedeelig venster met luiken, waarvan het middelste benedenwaarts openklapt (voormalige pui voor afkondigingen). De kerk bezit:

Preekstoel (XVII b, geverfd), met ruggeschot en klankbord, zonder snijwerk.

Eenvoudig doophek (XVII b).

Overhuifde heerenbank (1645) van de familie van Baerdt, met wapen-van Baerdt en kwartierwapens.

Twee overhuifde banken (± 1700).

Overhuifde heerenbank (XVIII c) van de familie Vegelin van Claerbergen.

[p. 131]

Verschillende zerken (XVII en XVIII).

Houten bord, waarop een schildering (1648), voorstellend Mozes met de wetstafelen.

Vier psalmbordjes (XVII B?), met kleplaadjes voor de cijfers.

Avondmaalszilver: twee gegraveerde bekers (1670); twee dergelijke bekers, in 1815 naar de vorige vervaardigd.

Drie klokken, waarvan een, in 1512 gegoten door Geert van Wou en Johan ter Stege, afkomstig uit Haskerhorne; een, in 1603 gegoten door Gregorius van Hall; een in 1636 door Jakob Noteman te Leeuwarden; en een in 1790 door L. Haverkamp te Hoorn.

Eiken uittrektafel (± 1650, in de consistoriekamer).

e 2. De doopsgezinde kerk (1824) bezit:

Gesneden eiken preekstoel (XVIII c, geverfd).

Orgel (XIX A) met galerij.

Banken (XIX A).

Psalmbordjes (XVIII c) met kleplaadjes.

e 3. De r.k. kerk bezit:

Godslamp (?)¹⁾.

g 1. Het severeinshuis (thans hotel) heeft tegen de zijgevels steunbeeren (XV d) met geprofileerde afzaten.

2. Midstraat, A 318. Van de voormalige N.H. pastorie zijn gebeeldhouwde gevelfragmenten (XVII a), nl. een alliantiewapen, een beeld der Justitia, festoenen en maskers van zandsteen, gemetseld in de muren van een berghok in den tuin.

3. Midstraat A 329. Gevelsteen: steigerend paard, roskam en: 1647.

4. Midstraat A 388. Gevelsteen (XVII A), afkomstig uit de voormalige herberg ‘Het Tolhuys’, met gemeentewapen en opschrift.

5. Midstraat A 151. Gevelsteen (XVII): zwarte haan.

1) Bezichtiging geweigerd.

[p. 132]

6. Midstraat A 445. Gevelsteen (XVII): Justitia, in den zijgevel aan de Boterstraat.

7. Midstraat A 381. Halsgevel (XVII c), met gevelsteen: lijnbaan.

8. Midstraat A 409. Halsgevel (XVIII c, in 1858 hersteld), met gebeeldhouwde bekroning.

9. Midstraat A 102. Puntgevel, waarin een steen met: 1780.

10. Midstraat A 605. Halsgevel (XVIII B) met aanzetkrullen en gebeeldhouwde bekroning.

11. Midstraat A 637. Halsgevel met aanzetkrullen, waaronder, op de draagstukken: 1837; gevelsteen: zeilend schip.

Nijehaske (thans aaneengebouwd met Heerenveen).

e. De ned. herv. kerk, waarvan de eerste steen, blijkens een opschrift, is gelegd in 1775, is een eenvoudig gebouwtje, op de grondslagen eener oudere kerk (H. Johannes) opgetrokken, bestaande uit een rechthoekig schip met 3/8-sluiting. In den voorgevel een steen met opschrift en wapen. Voor de kerk twee hekpijlers waarop liggende leeuwen (XVII c), en een ijzeren hek (XVIII d). Inwendig: houten tongewelf. De kerk bezit:

Eenvoudigen preekstoel (XVIII c, geverfd).

Doophek (XVIII d) met siervazen.

Orgel (XVIII c).

Kerkeraadsbank (XVIII d).

g. Tweede Heerewal 182. Eenvoudige halsgevel met aanzetkrullen en: 1659.

Oudehaske.

e. De ned. herv. kerk bezit:

Gesneden preekstoel (XVII, geverfd).

Doophek (XVII).

[p. 133]

Heerenbank (XVII) met overhuiving.

Klok, in 1776 gegoten door J. Borchhard te Enkhuizen.

Snikzwaag.

e. Op het kerkhof een overhuifde klokkenstoel, waarin een klok, in 1787 gegoten door L. Haverkamp te Hoorn.

Westermeer.

e. Van de XIX a gesloopte kerk staat nog de romaansche toren (XIII a), een baksteenen bouwwerk van drie geledingen, afgedekt met een korte spits, ter vervanging van een vroeger zadeldak. De muurvlakken zijn versierd met lisenen, verbonden door rondboogfriezen. In de onderste geleding is aan de westzijde in gothischen tijd een deur ingebroken, later gewijzigd tot venster. In den toren:

Klok, in 1512 gegoten door Gerardus van Wou en Joh. ter Stege.

Op het kerkhof een zerk (1717), afkomstig uit de verdwenen kerk.