Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, I. De provincie Limburg (Amby-Meer)

Horn.

a. In de heide werden gevonden een bijl en een mes van vuursteen (Roermond, verzameling Guillon), een bronzen bijl, thans in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, alwaar ook Romeinsch aardewerk, een bronzen speld met gouden knop; twee altaarsteenen (voor Mercurius en voor Mars), gevonden in den muur van de in 1838 afgebroken parochiekerk; Frankisch of vroeg-middeleeuwsch vaatwerk.

b. Het Kasteel van Horn, op omgracht, hoog gelegen terrein aangelegd in onregelmatigen, deels uitgebogen zeshoekigen vorm, bestaat uit: a. een zuidelijken rechthoekigen hoofdvleugel, opgetrokken van baksteen (XIV of XV), met, boven aan den zuidgevel, een mergelsteenen deel (XV?), weer verhoogd met baksteen (XVI of later); de veranderde en de toegevoegde vensters met hardsteen omraamd(XVIII); inwendig, met inbegrip van de vroegere ridderzaal (de schouw thans ombouwd), door nieuwe verdiepingen verdeeld en modern ingericht; b. een haaks bij den voornoemden aansluitenden baksteenen oostvleugel, eveneens veranderd (XVIII en XIX), bevattende den poortdoorgang (XV of XVI, hardsteenen front, valbrugsponning, inwendige valdeursleuf), waarboven kruisvensters (XVI, gerestaureerd, of XIX), wier tympans met traceeringen zijn versierd, de gevels overigens gemoderniseerd; c. om het slotplein aan de

[p. 140]

noord- en aan de westzijde, aanmerkelijke walmuren, onderaan van baksteen (XIV of XV) met binnenbogen, voorts verhoogd (XV?) met een mergelsteenen verdieping, eveneens met een weergang van bogen; zware buitenbeeren, waarvan twee met uitgekraagde waltorentjes; d. tusschen de walmuren een zwaren, baksteenen rond uitgebouwden toren (XIV?) met hooge spits (XVII), en e. een minder hoogen rond uitgebouwden mergelsteenen toren (XV?) met spits. De hoffronten der torens neo-gothisch gemoderniseerd; onder de benedenste bogen zijn de walmuren thans op een tiental plaatsen doorgeslagen voor uitzichten. Op den hof een steenen pomp Lodewijk XIV.

Het kasteel bevat een verzameling oudheden, porselein, meubelen en schilderijen, waaronder van J. Pijnas, J. de Momper en H. Pacx, een stilleven in den trant van W.C. Heda, familieportretten (XVIII en XIX A).

e. De r.k. kerk (H. Martinus) is een baksteenen Waterstaatskerk (1838), drieschepig, met enkelvoudig, halfrond afgesloten koor (marmeren koorplaveisel XVIII d) en vierkanten westtoren. De kerk bezit:

Twee houten altaartombes Lodewijk XV.

Zwartmarmeren doopvont (XIX A).

Eiken preekstoel Lodewijk XIV.

Twee heerenbanken (XIX a-b).

Een zestigtal banken (XIX A) met harpvormige zijkanten.

Afgesleten grafzerk.

Houten beelden: Kruisbeeld (XVII, het kruis belegd met schildpad); Madonna, H. Anna met Maria (± 1700); H. Rochus (XIX b); Calvarie (± 1700?); het Kruisbeeld gesneden, Maria en Johannes geschilderd en uitgezaagd.

Schilderijen: H. Dominicus en de vijftien mysteriën (XVII d); H. Rochus (XVIII d of XIX a, voormalig altaarstuk).

Zilverwerk: stralenmonstrans (voet en nodus 1619, boven-

[p. 141]

deel 1743); ciborie (1681); miskelk Lodewijk XV; dito (XIX A); wierookvat (XIX b) in stijl Lodewijk XVI.

Koperen Godslamp (XIX a). Koperen kandelaars: Twee paar gegoten geprofileerde drievoets (XVIII a); drie paar getorste drievoets (XVII B); een paar gedrevene (XIX A). Koperen carillon (midden-XVIII). Rood- en geelkoperen scheepje (XIX a).

Driestel, twee kazuifels, koorkap (XVIII en XIX A); drie knielkussens (XVIII d); kanten albe-boord (XVIII).

Missaal (1770) in (zeer beschadigden) band Lodewijk XVI, met zilveren medaillons.

Bidbankje (midden-XVIII). Sacristiekast (XVIII A).

Op het kerkhof: steenen grafkruisen van 1626, 1646 en 1669.

g 1. Van het kasteel Exaten (thans Jezuïetenklooster) bestaat nog: een met nieuwe vleugels aangesloten rechthoekige, twee verdiepingen hooge baksteenen vleugel (XVIII a) van zeven vensterbreedten, de rechthoekige vensters met hardsteenen bovendorpels; boven de deur een (verplaatste) wapensteen met het alliantiewapen-van Pollart-van Loon en het jaartal 1593; op elk der hoeken van den achtergevel een 3/4 vooruitspringend, vierkant, nog één verdieping hooger opgaand torentje met ingebogen mansardespits; op een der windvanen: 1714. Achthoekige vestibule, waarachter eenvoudige wenteltrap in ronde trapruimte; eenige deuren Lodewijk XV. In het klooster worden bewaard:

Beeldhouwwerken in hout: H. Annatrits (± 1500), drie basreliefs: Maria bezoekt Elisabeth, Simeon in den tempel, Jezus bij de Schriftgeleerden (± 1500); twee heiligenbeelden (XVIII).

Schilderijen: Visitatie, Bethlehem, twee H. Familie's, val onder het kruis, vier Ecce Homo's, twee beweeningen, Moeder van Smarten, Christus met het lam, Christus in Gethsemane, Madonna, vereering van de H. Maagd, David, acht-

[p. 142]

tien voorstellingen van Heiligen (waaronder H. Hieronymus door Lebrun), portret (door Joh. Jonas Michaël 1719), portret van een geestelijke, tezamen een veertigtal schilderijen van verschillende afmetingen (XVII, XVIII, XIX A), sommige in oude lijsten. Voorts geschilderde portretten der generaals van de Societeit, door verschillende kunstenaars. Serie kopergravures: Ets op zijde: Bethlehem (1723) en een reeks etsen van Piranesi.

Zilverwerk: ciborie (ten deele XVII); vergulden miskelk (XVI, veranderd); miskelk (XVII, met toevoegselen XIX); miskelk (ten deele Lodewijk XV, ten deele Lodewijk XVI) met medaillons.

Paramenten: driestel en koorkap, vijf kazuifels (XVIII en XIX A).

Voorts: staande klok Lodewijk XV; kast Lodewijk XV; dubbele kast (Duitsche Renaissance), met inlegwerk (± 1600, vele wapenschilden).

2-6. Nr. B 54, ankers 1841; B 55, dito 1749; B 59, dito 1829; B 62, dito 1793; B 63, dito 1755.

7. Windmolen ‘De Hoop’ (1814), houten bovenkruier.

h. De schutterij van St. Martinus bezit een zilveren ketting met vogel en gedagteekende platen van 1654, 1661, 1767, 1769 en 1829; voorts een kleinen ketting met vogel, waarbij een plaat van 1617.