Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, I. De provincie Limburg (Amby-Meer)

Heer.

a. Romeinsche tumulus ten O. van het gehucht Scharn, rechts van den weg naar Bemelen. Een Romeinsche villa werd te Backerbosch opgegraven (1879-80); de voorwerpen hieruit worden in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden en in het museum van het Geschied- en Oudheidkundig Genootschap te Maastricht bewaard.

Romeinsche begraafplaats aan den weg naar Kadier en Keer.

b. De burcht is een omgracht rechthoekig gebouw van zwaar muurwerk, beneden van kolenzandsteen, boven van mergel, misschien overblijfsel van den bergvrede van den vroegeren burcht (XIII) van Heer; thans verbouwd tot een drie verdiepingen hoog heerenhuis met gebroken kap met vier hoektorentjes; de onderverdieping met oud tongewelf en acht schietsleufnissen.

[p. 117]

e 1. De vroegere r.k. kerk (H. Petrus' banden), in 1788 van baksteen gebouwd door den architect M. Soiron, en bestaande uit een rechthoekig schip met vier hoeknissen, een vierkant koor met halfronde absis, waarachter een sacristie, is thans tot een openbare school verbouwd. Van den hiertegen staanden vierkanten romaanschen westtoren der vroegere kerk is alleen het benedendeel, bestaande uit zwaar muurwerk van zandsteen en keien, tot een hoogte van ± 4 M. in zeer beschadigden toestand behouden.

2. De nieuwe kerk (1909) bevat:

Twee driecellige biechtstoelen (XIX b).

Preekstoel (XIX b).

Orgelkast (XIX b).

Houten Kruisbeeld (XVIII of XIX A); H. Rochus (XVII).

Koperen lichtkroon (XIX b); twaalf eenvoudige koperen wandarmpjes (XIX b).

Twee zilveren stralenmonstransen, waarvan de een XVIII b, de ander ten deele XVII, ten deele XVIII; miskelk (1613) met alliantiewapen. Kruis van ebbenhout en schildpad (XVIII A); zilveren Maria-kruisje (XVIII?). Koperen Godslamp (1839); drie paar gegoten drievoetkandelaars (± 1700); drie paar gedrevene (XIX A).

Houten lezenaar (XIX a). Eiken kast (XVIII A). Zestien eenvoudige kerkbanken met vier voorbanken (1790, deels XIX b).

Klok, in 1841 gegoten door F.A. Gaulard.

Nabij de vroegere kerk en de pastorie een tiental steenen grafkruisen (± 1600-1836), een veertiental gedagteekende zerken en gedenksteenen (1764-1847).

Aan de westgrens der gemeente, op een weiland, een brokstuk van een grafzerk met chronogram (1675).

De pastorie, waarvan de keuken wel het oudste deel uitmaakt (XVII, muurwerk versierd met mergellagen) is overigens ten deele XVIII d, ten deele XIX.

[p. 118]

g 1. Van het voormalige heerenhuis van Eijll, werd het vroegere baksteenen woonhuis (XVII) later voorzien van een voorgevelversiering (midden-XVIII), bestaande uit een door pilasters met topconsoles afgebakende middenpartij, bekroond door een fronton; inwendig kleine vestibule met (bedorven) wandschilderingen (± 1800, dieren voorstellende), een zaal met rijke wandversiering in stuc (1789, door Gagini), de houten schoorsteenmantel met bovenboezem en stucversiering als voren; een kamer met eenvoudigen marmeren schoorsteenmantel (XVIII); eiken trap Lodewijk XV. In den eindgevel der vroegere hoeve, later brouwerij ‘de Kroon’, een gevelsteen met kroon en het jaartal 1738; in een kamer een eenvoudige marmeren schoorsteenmantel (XVIII).

2-8. A 16, ankerjaartal 1830, ter zijde een hardsteenen poortje (XVIII); B 7, ankerjaartal 1635; C 4, sluitsteen met 1789, een deel der hoeve met hardsteenen kruisvensters (XVII); B 49-51, ingang met consolesluitsteen (± 1800); C 54, grootendeels mergelsteenen schilderachtige hoeve (XVII); E 159, gevelsteen met 1789; E 316, gevelsteen met 1824.

h. De gemeente bezit een zilveren schuttersketting met fraaien vogel (1698), een twintigtal gedagteekende koningsplaten (1686-1808), drie schildjes (1657-1717), dertien schakels (1686-1763), een medaille (1742) en een gedenkpenning (1764).