Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII, I. De provincie Limburg (Amby-Meer)

Heel.

a. Hier werden Romeinsche munten gevonden; bouwfragmenten bij de R.K. kerk en de pastorie. Steenfragmenten bewaart het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. Uit een laat-Romeinsche en Frankische begraafplaats nabij het kasteel afkomstige voorwerpen zijn in de verzameling van het St. Jozefsgesticht te Heerlen.

e 1. De r.k. kerk (H. Stephanus' vinding) is gebouwd in 1901 en 1907 door C. Franssen, met toepassing van vier hardsteenen zuilen (XV) der oude kerk, en met behoud van den romaanschen (thans tot portaal ingerichten), met 7^o zuidelijke afwijking georiënteerden, geheel vierkanten westtoren van vier geledingen; de onderste twee (± XII-XIII) zijn van kolenzandsteen en keien (de benedenruimte onder een ribloos kruisgewelf), de bovenste twee (XIII) van tufsteen en mergel, met bovenaan naar elken kant twee galmgaten met dubbelen rondboog op tusschenzuiltje; (niet oude) met leien bekleede achthoekige spits. De kerk bezit:

Houten altaar met composiet retabel en alliantiewapen (XVIII a); dergelijk altaar van Korinthische orde, met wapen (XVIII a), beide ten deele veranderd.

Hardsteenen romaansche doopvont (XII B).

Twee eiken biechtstoelen (1730 en 1734).

Eiken preekstoel (1705).

Zestien in tweeën gezaagde eenvoudige kerkbanken(XVII of XVIII).

Houten beelden: H. Anna (XVI a) met Maria (bijgemaakt, XIX B); H. Rochus (midden-XVIII); twee adoranten (midden-XVIII).

[p. 115]

Schilderij: Verrijzenis (1710, doek, door E. Fisen, voorheen altaarstuk), met alliantiewapen de Horion-Bentinck.

Zilverwerk: stralenmonstrans (XVIII A); twee kelken (XVII en ± 1700); missaal met zilverheslag(midden-XVIII, de band vernieuwd). Stel broedermeestersstaven met zilveren topstukken (XIX a).

Kandelaars: een gegoten koperen geprofileerden (XVI a); zeven paar gegoten drievoets (XVII c); vijf paar houten drievoets (XVIII A).

Drie driestellen, vier kazuifels, een kelkdoekje (XVIII en XIX A).

Twee klokken, waarvan een gegoten in 1380 en een door Joris Sulris in 1524.

Klokkenstoelen met de jaartallen 1718 en 1731.

Op het kerkhof een vijftal steenen grafkruisen (XVII-1737).

2. Het onbeteekenende en thans gecemente baksteenen heiligenbeeldhuisje (XVIII?) van O.L. Vrouw bevat een houten Madonnabeeldje (XVIII a).

3. In een nis in de dorpstraat een dergelijk beeld (XVII).

4. In het klooster Klein-Bethlehem wordt bewaard een schilderij (XVII of XVIII): de aanbidding der herders.

g 1. Van het oude kasteel van Heel, thans St. Annagesticht, op vroeger breed omgracht terrein, grootendeels verbouwd en in nieuwe uitbreidingen betrokken, is nog over: een zuidelijk gelegen, rechthoekige, twee verdiepingen hooge baksteenen vleugel (XVII B) met, ten O., een vier verdiepingen hoogen kamertoren met hooge vierkante gefatsoeneerde, met leien bekleede spits; twee kleine, slechts één verdieping hooge, zijvleugels (XVIII) onder mansardedak; van den voorburcht (XVII d) slechts een vierkante hoek-kamertoren met achthoekige spits, en een hardsteenen poortdoorgang (1686) met fronton, waarin een alliantiewapen-de Horion-

[p. 116]

de Raville. Gesmeed ijzeren parkdeurhek Lodewijk XIV en overblijfselen van een baksteenen zomerhuisje (XVIII).

In het kasteel: een steektrap (XVII B) met gedraaide balusters, een eenvoudig betimmerd vertrek (XVII) met marmeren schoorsteenmantel, nog eenige schoorsteenmantels en een mooie marmeren ondermantel Lodewijk XV (beschadigd).

In het gesticht wordt bewaard een schilderij (XVII A): Ecce Homo.

2-4. Nr. 108, ankerjaartal 1778; nr. 125, gevelsteen met 1709 en oranjeboom, en nog een steen met oranjeboom; nr. 126, met vensters, omgeven door, wellicht van het kasteel afkomstige, bossageblokken (XVII of XVIII).

5. Baksteenen hoeve (XVII B of XVIII?) van het Huis Nederhoven (gemeente Beegden), met wapensteen.