Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V, I. De provincie Noord-Holland (uitgezonderd Amsterdam)

Zaandijk.

Het raadhuis bevindt zich sinds 1854 in een particuliere woning (XVIII c). In de gang een stucplafond met schildering op doek. Trappenhuis met stucversiering; gesneden trapleuning. In de burgemeesterskamer een betimmering, een marmeren schoorsteen met spiegel in omlijsting, waarboven een grauwtje (alles XVIII c); plafondbeschildering (1806). In de secretarie een goudleerbehangsel (ten deele vernieuwd). Twee gesneden

[p. 368]

deuren met omlijsting en bovenlichten (XVIII d). Voor de vensters van beide kamers horren in lijsten (XVIII c).

In de pastorie der r.k. kerk bevinden zich de volgende pastoorsportretten op doek: een (XVII d) van pastoor Spruit; een van pastoor Amandus de Weert († 1796); een (XVIII d, pastel) van pastoor J. van Leeuwen; en een (gem. A. Warmoes, 1785; zeer beschadigd) van pastoor Jos. Maja.

Het weeshuis (1730, blijkens den stichtingssteen), tot 1855 ook raadhuis, is in 1835 belangrijk verbouwd.

Enkele geheel houten huizen:

Houten huis met scheepshelling, gebouwd in stolpbouworde.

Houten huis met het jaartal 1643 (middendeel vernieuwd).

Lagedijk 238 (huis van den heer G.J. Honig). Deuromlijsting (1795) met pilasters en medaillons. Gesneden bovenlicht en vensteromlijsting met bijenkorf hierboven en dakvenster. Inwendig: Tuinkamer met blauwgeschilderde betimmering en grisailles (XVIII d). Keuken met betimmering en schoorsteen met bekleeding van paarse tegels en blauw tegeltableau: Walvischvangst door Corn. Boumeester, afkomstig uit Zaandam. Twee schilderijen, voorstellende de walvischvangst, resp. 1744 door A. Klik en 1752 door J. Wijenberg; model van een walvischvaarder (XVIII a). Kast met Zaansche kleederdrachten (XVIII d). Houten achtergevel met ‘afluiving’. Achter het huis een ‘luchthuis’, uitziend op de Zaan.

Lagedijk 240 (‘Noorderhuis’). Bovenlicht (XVIII d). Voorkamer met betimmering (XVIII d). Keuken met tegelbekleeding. Drie schilderijen: walvischvangst, waarvan twee door A. Salm en een door D. Salm.

Nr. 122. Voorschot (XVIII d) met bekronende vaas; deuromlijsting.

[p. 369]

Nr. 110. Voorschot (XVIII d). Steen (1749). Betimmering met beschilderd behangsel. Keuken met schoorsteenbekleeding van paarse tegels.

Nr. 114. Voorschot (XVIII d). In den tuin een beeldje van de Faam op voetstuk (XVII d).

Nr. 48. Luchthuis met betimmering (XVIII d).

In nr. 80 een kamer met betimmering, schoorsteen en beschilderd behangsel (XVIII c). Luchthuis met zinnebeeld der papiermakerij.

Nr. 90. Fragment van een voorschot (XVIII d). In den tuin hiertegenover een beeldje (XVIII) van de Faam.

Nr. 94. Deur met bovenlicht (XVIII d). Luchthuis.

Nr. 156. Deuromlijsting (XVIII d).

Nr. 144. Deuromlijsting met bovenlicht, waarin een gesneden bijenkorf. Luchthuis met gesneden gevel. Beschilderd behangsel (alles XVIII d).

Nr. 236. Huis met beeldentuin. Boven de deur: 1650. In den tuin beelden (XVIII): Bacchus, omgeven door den ochtend, den middag, den avond en den nacht.

Voor het huis nr. 60 in den voorm. kralentuin een tuinbeeld (XVIII): Diana.

meelmolen ‘De Dood’ (1782).

oliemolens ‘De koperslager’ (op een der stijlen van het achtkant: 1725), ‘Het jonge big’ en ‘De zoeker’.

houtzaagmolen ‘Het herderskind’ (XVIII d): bovenkruier.

Zaanlandsche oudheidkamer (in het raadhuis). Verzameling van schilderijen en prenten, betreffende de Zaanstreek, en haar bedrijf en huiselijk leven; scheepsmodellen; Zaansche kamer, schoorsteen met blauwe tegels; baliedeur (XVII), afkomstig

[p. 370]

uit het oude raadhuis van West-Zaandam; kleederdrachten; beschilderde kinderwagen (XVII d). Catalogus der verzameling ‘Jacob Honig Jsz. Jr.’ 2e afd., Zaandijk, 1914.