Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V, I. De provincie Noord-Holland (uitgezonderd Amsterdam)

Heiloo.

De Ned. Herv. Kerk (H. Willebrordus), in 1823 vernieuwd, is een gepleisterd gebouw, bestaande uit het schip eener vroegere kruiskerk, hetwelk (vermoedelijk XVII) van een 3/5-sluiting is voorzien, waarna (vermoedelijk XVIII) koor en dwarspand (XV) zijn weggebroken; en een gepleisterden toren (XIII a), waaraan tuf en reuzenmoppen voorkomen, en met een houten spits gedekt. Alleen tegen de sluiting steunbeeren. De aan de westzijde geschoorde toren vertoont hoeklisenen, verbonden door rondboogfriezen en in de bovenste geleding spitsboognissen. Inwendig: westelijk deel van het schip afgesloten voor portaal; bij het begin der koorsluiting aan weerszijden een halve zuil met laat-gothisch kapiteel. In den toren een ribloos kruisgewelf (gepleisterd); op een steen in de eerste verdieping: 1650.

[p. 192]

De kerk bezit:

Eiken preekstoel (XVII B).

Doophek (XVII B).

Twee koperen lezenaars (XVII B), voor predikant en voorzanger.

Koperen doopbekkenhouder (XVII b).

Twee koperen doopbogen (XVII B).

Bekroning met snijwerk (XVIII a) en wapen van Heiloo, boven de afscheiding tusschen portaal en kerk.

Rood zandsteenen deksel eener sarcofaag, gebruikt als grafzerk, waarop in gothische letters: ‘Jan van Hout’ en wapen.

Onder den vloer: zerk (1636) van een predikant.

Twee koperen kronen (XVII) met schildjes.

Twee gegraveerde zilveren Avondmaalsbekers met allian tiewapen (XVII A); gegraveerd tinnen schotel (XVII A).

Klok, in 1613 gegoten door Johannes Breutelt te Altzey.

De. R.K. Kerk van den H. Willebrordus (1868) bezit:

Twee zilveren lichtarmen (XVIII a).

Zilveren oliebusje (XVII c).

Zilveren Godslamp (XVII c).

Zilveren wierookvat (XVII c).

Zilveren wierookscheepje (XVII c).

Zilveren altaarschel (± 1660).

Vier koperen kandelaars (XVII c).

In de pastorie: Schilderij (XVII) met voorstellingen betreffende den H. Willebrordus en den H. Dominicus, op den achtergrond de voormalige kerk van Heiloo.

Een stuk Noord-Hollandsch borduurwerk (1639), vervaardigd door Dievertjen Edes en afkomstig uit de R.K. pastorie, bevindt zich thans in het Bisschoppelijk museum te Haarlem.

[p. 193]

Op een hek aan den straatweg twee steenen schildhoudende leeuwen (XVII b), afkomstig van het voormalige huis ter Coulster.

Het huis Nyenburg (XVIII b) heeft in den achtergevel het wapen Egmond-Buren-Gelderland. Op de bovenverdieping een betimmering met drie grisailles door Jan Hoogsaat (1730). Verder bevat het:

Klok (XVIII a): hangende globe, door eigen gewicht loopend, vervaardigd door Lemaire.

Eenige portretten (XVI-XIX) van leden van de geslachten Egmond van de Nieuburch en Foreest.

Twee tuinbeelden (1711 besteld bij Gaspar Swents, beeldhouwer te Beverwijk).

Twee kleinere tuinbeelden (XVIII).