Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V, I. De provincie Noord-Holland (uitgezonderd Amsterdam)

Heemskerk.

Aan den Straatweg bij Noordorp een heuvel: het huldtooneel, waar de graven van Holland als heeren van Kennemerland werden gehuldigd.

De Ned. Herv. Kerk (H. Laurentius) is een eenbeukig, rechtgesloten baksteenen gebouw (grootendeels XIX a), in welks noordmuur zich een steen met: 1628 bevindt. Van de vroegere kerk staat nog de travee naast den toren met een houten gewelf, dat sporen van beschildering vertoont; en de hooge toren (XIV), geheel van reuzenmoppen gebouwd en bekroond door een achtkante gemetselde spits (XV d of XVI a). Tegen den oostwand van den toren een fragment van een eiken trap (XVII b). De kerk bezit:

Eiken preekstoel (1629).

Eiken doophek (XVII b).

[p. 188]

Koperen predikantslezenaar (XVII); koperen doopbekkenhouder (XVII).

Koperen kroon (XVII).

Zerken van 1630, 1631, 1730-1734, 1767.

Eenig Avondmaalstin (XVIII b).

Klok, in 1464 gegoten door Steven Butendic.

Ten Z. van de kerk een hardsteenen obelisk op gemetseld voetstuk en bekroond met een gesmeed leliekruis, door den schilder Maarten van Heemskerk voor zijn vader Jacob Willemszn van Veen opgericht. De obelisk vertoont aan de oostzijde een opschrift in gothische letters (153.); aan de westzijde een Latijnsch opschrift, waarboven een borstbeeld in relief en waaronder een doodsengel, een wapenschild en: 1570.

In de pastorie der R.K. Kerk twee portretten (XVII a, afkomstig uit het kasteel Assumburg) op paneel, het eene van Jvr. Anna van Renesse met haar zoon (?), het andere met de beeltenis van een man. Eiken kast (XVII A).

Een uit deze kerk afkomstige schilderij (Veronica, ± 1500) bevindt zich in het Bisschoppelijk, museum te Haarlem (Catal. 1913, Nr. I 279).

Het kasteel Marquette (oorspronkelijk Heemskerk, doch sinds 1612 geheeten naar Daniel de Hartaing, heer van Marquette), gesticht XIII b, doch herhaaldelijk verbouwd, vooral XVIIa en XVIIIb, bestaat thans uit twee rechthoekig op elkaar staande vleugels (XVII, gewijzigd XVIII), waarvan de naar het binnenplein gekeerde gevels met bergsteenen pilasters zijn versierd (XVIII b). Uit den hoek rijst een ronde toren (XVII a) met achtkante spits en peerbekroning. De noordelijke gevel heeft een bergsteenen middenpartij met driehoekig fronton met wapen (1741), de westelijke vleugel bevat een poort met omlijsting. Koetshuis (XVIII). Gesmeed ijzeren hek (1741).

[p. 189]

Zes tuinvazen (XVIII A), waarvan twee afkomstig van het voormalig huis Rietwijk. Inwendig: hal met stuc-versiering, een betimmering (XVIII), afkomstig uit het kasteel Assumburg. Familieportretten (geslacht Rendorp e.a.)

Het kasteel assumburg (XIV, verbouwd XVI, XVII a en ± 1700, sinds 1911 eigendom van het Rijk en thans gerestaureerd wordend door den Rijksbouwkundige v.d. Onderwijsgebouwen), geheel door water omgeven, bestaat uit vier om een binnenplein opgetrokken vleugels (het Z.O. deel XVIII a) en vijf torens n.l.: een achtkanten toren aan den N.O.-hoek, een vierkanten (XV) aan den N.W.-hoek, een kleinen vierkanten (XVII a) tegen den westgevel; een grooten vierkanten op den Z.W.-hoek, en tegen den Z.W.-hoek van dezen, een (ten deele afgebroken) zeskanten toren. Aan de O.-zijde van het binnenplein de z.g. Vierschaar: een galerij (XVI), van drie bogen op zuiltjes met gebeeldhouwde kapiteelen. Hiertegenover een moderne uitgebouwde gang. Ingang met zandsteenen omlijsting (XVIII) en alliantiewapen. Inwendig: hal met stucversiering; eiken trapleuning (XVIII b). Op het voorplein een dienstgebouw (XVIII). Ten W. van het kasteel een gesmeed ijzeren hek (XVIII A).