Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V, I. De provincie Noord-Holland (uitgezonderd Amsterdam)

[p. 44]

Beverwijk.

d. Wereldlijke openbare gebouwen.

Het raadhuis (1868) bevat:

Vijf portretten van Romeinsche keizers, op paneel (XVII a) fragment van een zesde portret. Vier gesneden en geschilderde Rederijkers-blazoenen (XVII a), afkomstig van een hier gehouden landjuweel: een van 1621 (van de Schiedamsche kamer ‘Aensiet de Jonckheyt’), een van de Amsterdamsche kamer ‘In Liefde Bloeyend’, een van de Haarlemsche kamer ‘Liefde bovenal’, en een van de Haarlemsche kamer ‘In liefde ghetrouw’. Schilderij (XVII b): de Gerechtigheid.

Drie waterverfteekeningen, voorstellend het in 1775 afgebroken, en het in dat jaar nieuw gebouwde raadhuis; en de Ned. Hervormde kerk uit het Z. in 1793, alle drie gemerkt I.D.L.C.

Twee geschilderde vaandels (XVIII d).

Een zegelstempel (XVI d) en een (XVII).

Beschilderde armenbus (XVIII).

Beulszwaard.

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De ned. herv. kerk (H. Agatha), in 1377 als parochiekerk vermeld, in 1501 ingelijfd bij de Commanderij van Haarlem, in 1572 verwoest en daarna herbouwd, is een aan de zuidzijde gepleisterd baksteenen gebouw, bestaande uit drie nagenoeg even hooge beuken (XVI d-XVII A), waarvan de middelste een lang, thans rechtgesloten, koor (XV) heeft, en waarvan de noordelijke (XVII A) langs dit koor is doorgetrokken; en eenen op eenigen afstand van de kerk staanden en met haar door een lagen tusschenbouw verbonden toren (± 1400, op ouder onderbouw?) in 1913 geheel hersteld en van balustrade voorzien na het afbranden van de spits; traptoren (heropend

[p. 45]

1913) in de dikte van den muur. Aanbouwen: tegen den zuidkant van het koor de sacristie (XV) en de grafkapel van Harencarspel (XVIII b); tegen den oostgevel van het koor een grafkelder (XVIII); tegen den oostgevel van den noordbeuk de grafkapel (XVIII d) van Johan Corver; tegen den noordmuur van dezen beuk de grafkapel (XVIII d) van Daniel Lodewijk Hogguer. Steunbeeren. In den westmuur van den noordbeuk een gedenksteen (1644); in den noordwand van den tusschenbouw overblijfselen van een rondbogigen ingang. In den westmuur van den toren een Dorische portiek van bak- en bergsteen met ovaal venster (1631) in gehouwen omlijsting. Inwendig: gepleisterde houten gewelven. Achtkante pijlers met lijstkapiteelen, waarop gedrukte spitsbogen (± 1300?). Twee eiken deuren (XVII A) in den zuidbeuk en in het koor; een gesneden dubbele deur (XVII c) in den oostwand van het koor. Voor de grafkapel-Corver een marmeren portiek met ijzeren hek (XVIII a). De kerk bezit:

Eiken koorafscheiding (XVII a).

Eiken preekstoel en doopbanken (XVII a).

Eiken doophek met negen liggende leeuwtjes (XVII a).

Koperen voorzangerslezenaar (XVII b); koperen doopboog (± 1650); koperen lichtarm op het doophek.

Twee overhuifde eiken gestoelten met gesneden bekroningen (± 1650) op de deuren.

Talrijke banken (XVII), waarvan enkele met dergelijke deurbekroningen.

Orgel (1756) door Christiaan Müller, met galerij.

Koperen blakers op alle banken.

Grafmonumenten: marmeren graftombe-van Harencarspel (1803); marmeren epitaaf-Coevenhoven (1798).

Gebrandschilderd venster (1645), met wapen van Holland. Een gebrandschilderd venster (1679, door Krijn Gerritsz. Cuylenborgh) is nu in de Groote kerk te Haarlem; een (1654) in de

[p. 46]

Stedelijke bibliotheek aldaar; fragmenten van andere (1645) in het Frans Halsmuseum.

Laat-gothische priesterzerk (....24), zerken van 1595, 1611, 1618-1642, 1645 en 1650, 1653 en talrijke andere.

Groote koperen bolkroon (XVII a), kleine bolkroon (XVII a) met bekroning (dubbele adelaar), twee bolkronen met schildjes (op een: 1645), drie bolkronen (XVII).

Tien-gebodenbord (1602) in een geschilderde omlijsting.

Negen rouwkassen (1694-XIX a) met wapens van leden van het geslacht-van Harencarspel; rouwkas (XVIII a) van Johan Corver; rouwkas (1792) van Daniel Lodewijk Hogguer.

Twee gesneden rouwborden (1736 en 1770); een geschilderd (1787).

Acht geschilderde wapenborden (XVII a), een (1634), een (1636), een (1649) en een (1660).

Geschreven tekstbord (1717).

Gesneden wapen-Akerendam.

Vier gegraveerde zilveren Avondmaalsbekers (1644); twee (1780, tot offerbus vermaakt), zilveren broodschaal (1780), twee kleine broodschotels (1777).

2. De Evangelisch-luthersche kerk, gesticht in 1769, heeft een XIX a vernieuwde stuczoldering met geboetseerd alliantiewapen, zwaan en duif uit de vorige, en bezit:

Preekstoel en doophek (uit den tijd van den bouw).

Zilveren Bijbelbeslag (geschonken 1778, toegeschreven aan Valentijn Casper Bömke van Dortmund).

Zilveren Avondmaalskelk, wijnkan en schotel (alles 1842).

Tinnen schotel (XVIII d).

3. De r.k. kerk, een gebouw (1840) in Waterstaatsstijl, ter plaatse van het door Wolff en Deken bewoonde buiten Lommerlust, bezit:

[p. 47]

Gesneden eiken relief (XVI): Madonna op den maansikkel, in een nis, geflankeerd door Renaissancezuilen.

Zilveren Godslamp (XVI B, geschonken in 1685).

4. De ned. israëlietische bijkerk (1863) bezit: drie koperen kronen (XVIII).

g. Particuliere gebouwen.

Huis Scheybeek (XVIII b). Gevel met driehoekig houten fronton. Gesmeed ijzeren ingangshek en drie zandsteenen voetstukken (een met zonnewijzer), uit den tijd van den bouw.

Huis Akerendam (XVIII).

Breestraat 69. Geveltop (XVII a) met in- en uitgezwenkte kanten. Ontlastingsbogen met vlechtwerk van roode en gele steen.

Koningstraat 71. Geveltop met in- en uitgezwenkte kanten.

Nieuwstraat 4. Twee gepleisterde trapgevels (XVII), waarvan een gewijzigd.

Koningstraat 126. Trapgevel (XVII).

Breestraat 64. Trapgevel (XVII) met ontlastingsbogen en een sieranker.

Breestraat 55. Trapgevel (XVII).

Breestraat 136. Trapgevel (XVII).

Meerstraat 56. Gewijzigde trapgevel (XVII) met leeuwenkop onder den toppilaster.

Breestraat 101. Gevel (XVIII B).

Kerkstraat 20. Gevelsteen (1626).