Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V, I. De provincie Noord-Holland (uitgezonderd Amsterdam)

Bergen.

Bergen-Binnen.

De ned. herv. kerk is het 5/10-gesloten koor eener baksteenen, door bergsteenblokken verlevendigde, kruiskerk (XV B met zijbeuken vergroot, verwoest in 1574), waarvan het schip een bouwval is. Op dit XVI d en XVII c herbouwde koor een open torentje met houten spits, en een gesmeed makelaarskruis met windvaan. Aan de noordzijde een uitbouw (oorspronkelijk dwarsarm) met gedichte spitsboogvensters (XIV?) in de zijwanden. Hieronder de grafkelder der heeren van Bergen.

De bouwval van het schip bevat in den noordmuur drie geprofileerde spitsboogvensters en een bergsteenen portiek, waarboven een nis en een rond venster; in den zuidwand twee dergelijke vensters en een dergelijke portiek (alles XV B).

[p. 43]

In het koor: een vernieuwd houten gewelf (waarin: 1594), en gebeeldhouwde kraagsteenen, waarop vroeger de gewelfribben neerkwamen. Voor den noordelijken uitbouw een dubbele deur met snijwerk (XVII c). De kerk bezit:

Eiken preekstoel (XVIII c).

Heerengestoelte (XVII d) met overhuiving.

Twee koperen kronen (XVII).

Twee gegraveerde zilveren Avondmaalsbekers (XVII c), een gedreven zilveren schotel (XVII B, doch met jaartal 1710), een zilveren kommetje (XVII) en een zilveren stop met halsring (XVII b).

De r.k. kerk bezit:

Altaarstuk (1735, door Jac. de Wit), voorstellend de Verrijzenis van Christus, en afkomstig uit de voormalige statie van den H. Matthias te Alkmaar.

Verguld zilveren monstrans (1640, blijkens jaarletter).

Vier gesneden kandelaars (XVIII c).

Voor het hof van Bergen (XVIII) eenige oude brugbogen. Het huis bevat portretten uit de geslachten Rendorp en Deutz, afkomstig uit het Slot Assumburg.

In het huis van den heer J. van Reenen bevinden zich eveneens portretten van het geslacht Deutz, alsmede een geschilderd kamerbehangsel (XVIII B) door J. Augustini, alles afkomstig uit het slot Assumburg.

Oudheidkamer (vermoedelijk vroeger gemeentehuis). Kleine trapgevel (1655 in de ankers, gerestaureerd in 1914) met versiering van vlechtwerk boven de vensters. Hier worden eenige plaatselijke oudheden bewaard, o.a. een schilderij: copie (XIX a) van een in 1799 geroofde of vernietigde schilderij, voorstellende den omgang met het H. Bloed.