Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel IV. De provincie Gelderland

Nijkerk.

d. Burgerlijke openbare gebouwen.

Het raadhuis (vroeger Ambtshuis) heeft in de raadzaal een behangsel (1772) van geschilderd doek, door Cornelis van Leeuwen. Verder bevinden zich hier: vier zilveren kandelaars (XVIII b) en een glazen bokaal op houten voet (XVIII c) met wapens.

e. Kerkelijke gebouwen.

1. De ned. herv. kerk (H. Catharina), is een baksteenen gebouw, welks eerste steen in 1461 gelegd is, en dat in 1540 door brand geteisterd en daarna hersteld is. Zij bestaat uit een schip met twee hooge, langs den toren doorgetrokken zijbeuken (XV d); een 5/8-gesloten choor (XV c), waartegen een gelijk-

[p. 142]

tijdige traptoren (met gemetselde wenteltrap) en een sacristie aan de noordzijde; een kapel (XVI a) ten O. van den zuidbeuk; en eenen baksteenen toren (XV, maar op ouder onderbouw), verhoogd en met houten lantaarn (door H.G. van Raan) bekroond in 1776. De dakruiter is ± 1840 afgebroken. Zesdeelige ribgewelven over het schip. Stergewelf over de kapel, overigens kruisribgewelven. In de traveeën ter zijde van den toren zijn de gewelven uitgebroken. De kerk bezit:

Mahonichouten preekstoel met snijwerk, en eiken doophek beide 1789 door H.G. van Raan te Amsterdam.

Koperen voorzangerslezenaar (XVIII d).

Eiken bank (XVIII b).

Eiken schotwerk (XVII).

Orgel met fraai gesneden eiken kast en galerij (± 1765).

Wijzerplaat boven het orgel.

Grafzerk (XVII a).

Tekstbord (1617).

Twee zilveren bekers, twee dito schotels en een kan (1838).

Vier klokken, gegoten in 1775 door Alexius en Henricus Petit, op den luizolder.

Klokkenspel van 34 klokken, gegoten in 1777 door A.J. van den Gheyn, in de lantaarn.

Uurwerk (1777, door G.W. Fischer).

2. De r.k. kerk bezit: een houten beeld (± 1500) van de H. Catharina en twee koperen kandelaartjes (XV).

f. Gebouwen van liefdadigheid enz.

Het Particulier Gereformeerd Burgerweeshuis (1860) bezit:

Schilderij (paneel), geteekend: Breecker 1645, en voorstellend zes regenten.

[p. 143]

Schilderij op doek: een jongen en een meisje in gestichtskleedij.

Borden met de namen der regenten sinds 1638.

g. Particuliere gebouwen.

1. Langestraat B 17. Topgevel (XVII) met vlechtingen, toppilaster met nokanker. Ankers: 1665.

2. Veenestraat B 52. Topgevel (XVII d) met oeil-de-boeuf. Toppilaster met nokanker.

3. Langestraat A 325. Baksteenen gevel (XVIII a) met rechte houten gootlijst op gebeeldhouwde consoles. Houten deuromlijsting. Bovenraam met bekroning, twee wapens en: 1707. Deur en bovenlicht met snijwerk (XVIII d). Inwendig: gesneden eiken trapbogen en zoldering (gewit) in de vestibule; betimmering met portretten van stichters boven den schoorsteen en de deur in de benedenkamer; eiken schoorsteenbetimmeringen in twee bovenkamers, eiken zoldering in een derde. Alles uit den tijd van den bouw.

4. Holkerstraat B 322. Baksteenen gevel (XVIII b) met rechte houten gootlijst, en gesneden deuromlijsting.

5. Oosterstraat tegenover A 132. Baksteenen topgevel met ingezwenkte zijkanten, groefsteenen afdekking met krullen. In den top: 1776.

6-8. Vetkamp A 26-27, 34, 48. Baksteenen topgevels (XVIII) met vlechtingen.

Baksteenen tabakspakhuizen (XVIII), met overdekte hijschbalken, vindt men:

Veenestraat B 32 (ankers: 1731), Nieuwstraat B 449 (nokanker met tabaksrol), Westkadijk B 415 (ankers: 1769). Nieuwstraat B 374, en een aan den Koetsendijk.

Houten deuromlijstingen: Koetsendijk 488 (bovenlicht

[p. 144]

XVIII d), Westkadijk B 512 (XVIII d), Langestraat A 331 (XVIII d) en A 327 (XIX a).

Gevelsteenen:

Roemerstraat (fundatie Schrassert- en Delens, twee wapens: 1705); Singel A 398 en 399 (alliantiewapens); Verlaat B 355-359 (wapen en: 1757); Holkertstraat, hoek Veenestraat, en in de sluiswachterswoning (stadswapen en opschrift)

Houten gaper: Kletestraat A 327.

Ankers (meest nokankers):

Brink, hoek Nieuwstraat B 445, Veenestraat B 52, Vetkamp A 85, Veenestraat A 37, Holkertstraat B 186, 191 en 261.

Houten noodstallen:

Langestraat A 336 en Oostereind A 125.

Twee zandsteenen stoeppalen met wapen en: 1597 tegenover Holkertstraat B 278.

Het Huis Beerenkamp is een baksteenen gebouw met twee trapgevels (XVI d). Fragmenten van gothischen schoorsteen (XVI d), eiken bedsteden en muurkastjes (XVII c).

Molen, waarin twee oude haardsteentjes gemetseld, aan den Vetkamp.