Vooys. Jaargang 31

[p. 88]

Interview
Lucas van der Deijl en Tessa Koelewijn
Eten, slapen en verhalen
Interview met Simon van der Geest

Foto: Chris van Houts

De Odyssee herschrijven tot een verhaal voor kinderen, een mini-epos, net als de versie van Homerus gegoten in een stramien van rijm en metrum: je moet het maar durven. Simon van der Geest (1978) deed het met zijn dichtbundel Dissus, die in 2011 bekroond werd met de Gouden Griffel. Zijn debuut Geel gras (2009) werd lovend ontvangen en onlangs ontving hij een tweede Gouden Griffel voor zijn laatste jeugdroman Spinder (2012). Ondertussen waagde hij zich ook aan kinderbewerkingen van enkele bakens uit de westerse hoogcultuur, zoals Bachs Matthäus-Passion en het middeleeuwse liedboek Edda uit de Noorse mythologie. Kortom: tijd voor een gesprek.
We ontmoeten Van der Geest op een grijze zomerdag, op een rustig terras in zijn woonplaats Haarlem. Precies op tijd parkeert hij zijn fiets met kinderzitjes tegen het muurtje naast onze tafel.

[p. 89]

Dissus is een jongetje dat een reis naar huis maakt en onderweg allerlei mythische wezens tegenkomt. Samen met zijn vrienden maakt hij spannende avonturen mee, dwalend tussen oer-Hollandse landschappen en Griekse eilanden. Waarom heb je ervoor gekozen om de Odyssee op deze manier voor kinderen te herschrijven?

‘Het heeft nooit echt gevoeld als een keuze, het ontstond meer. Het begon bij een zin, “mijn vader heeft zeven schapen”. Dat had ik opgeschreven in mijn boekje en vanuit die zin ontstond een gedicht. Ik had een beeld van een eenoog met schapen, dat zich mengde met de herinnering dat ik vroeger stiekem in een hooiberg ging spelen bij een boer in de buurt. Dit samen werd een mooi gedicht. Toen ik nog een gedicht over de sirenen en over Kirke maakte, begon het. Ik had een toon te pakken. Ik beschreef de hele reis van Dissus en daarna dacht ik: de thuiskomst hoort er ook gewoon bij. Je zou de twee delen over de reis en de thuiskomst als losse verhalen kunnen zien, maar ze zijn eigenlijk met elkaar vervlochten. Toen kwam ik pas op de volledige Odyssee. En per ongeluk ben ik vrij dicht bij de tekst gebleven, er kwamen ineens heel veel dingen samen. Ook de vorm, het rijm en de verhalende avonturen, vooral het soort dat ik me herinnerde van mijn jeugd, kwamen overeen met de Odyssee.’

Is de Odyssee niet het ultieme kinderverhaal, over een dwaaltocht op zoek naar de eigen identiteit die we tegenwoordig als coming of age zouden bestempelen?

‘Zo kun je ernaar kijken en die insteek heb ik wel gekozen. Natuurlijk, hoe meer ik ermee aan de slag ging hoe meer ik ontdekte dat de Odyssee dat thema zo mooi in zich draagt. Het uitte zich in mijn verhaal in de reis vanaf de basisschoolleeftijd tot een jaar of twaalf, met grote avonturen en vriendjes, niet teveel nadenken en gewoon gaan. Daarna, vanaf de brugklas ontdek je van: oh nee, het leven zit toch wat ingewikkelder in elkaar. Je ontdekt dat volwassenen helemaal niet zo eerlijk zijn en niet zo perfect. Dat is precies ook wat er gebeurt in Geel gras, waarin de ouders van de hoofdpersoon haar vergeten en achterlaten op de camping. De angst voor het in de steek gelaten worden is heel basaal en een veelvoorkomend onderwerp in jeugdliteratuur. Het gaat eigenlijk altijd over ouders, ook als ze er niet zijn.’

Wat is volgens jou een goed kinderboek?

‘Jemig. Voor mij moet een kinderboek ook voor volwassenen interessant zijn, maar tegelijk rechtstreeks met de kinderen communiceren. Niet over hun hoofden heen. Een grapje mag natuurlijk wel, maar het moet voor de kinderen geschreven en gemaakt zijn en op hun niveau spanning, ontroering of beelden oproepen. Ook moet er hoop zijn. Het is natuurlijk vaak spannender als niet alles koek en ei eindigt, maar kinderen hebben een onverwoestbare behoefte aan een goede afloop. Kinderen kijken vooruit, niet achterom, zoals wij doen.’

[p. 90]

Wat is belangrijker: een positieve beoordeling van een kind of een goede bespreking in de krant, geschreven door een volwassenen recensent?

‘Uiteindelijk is het oordeel van kinderen toch belangrijker. Maar dit is wel een gewetensvraag. Aan de ene kant wil ik natuurlijk goede recensies krijgen, maar het doet me vaak meer als ik toffe e-mailtjes krijg van kinderen die zeggen: “het is echt mijn lievelingsboek geworden”, of “ik ga een spreekbeurt houden over insecten omdat ik Spinder zo mooi vind”. Dan denk ik: yes! Daar doe ik het toch wel voor.’

Je schreef ook een nieuwe tekst voor kinderen op de muziek van de Matthäus-Passion, die uitgevoerd werd door het Amsterdams Bach Consort. Vanwaar die fascinatie voor klassieke werken uit de Westerse literatuur en muziek? Ben je een cultureel pedagoog?

‘Het is met klassiekers niet zozeer dat je die bij kinderen door de strot zou moeten duwen omdat ze nu eenmaal zo goed zijn. Mythes en klassiekers zijn verhalen die ontstaan zijn vanuit de noodzaak om iets duidelijk te maken of een historische gebeurtenis te vertellen. Als je op zoek gaat naar de kern van die noodzaak, dan krijg je iets heel bijzonders in handen. Als het lukt om ook kinderen daarmee te raken dan doe je meer dan het spreekwoordelijke “in een nieuw jasje steken”. Je doet er niet iets nieuws omheen, maar gebruikt juist de binnenkant van het verhaal. Ik denk dat je daar altijd naar op zoek moet gaan.’

‘Je doet er niet iets nieuws omheen, maar gebruikt juist de binnenkant van het verhaal.’

Hoe zou je de kern van de Matthäus-Passion omschrijven?

‘Het lijdensverhaal van Jezus gaat heel erg over vrienden. Ik wil niet zeggen dat ieder verhaal één kern heeft. Maar omdat ik met een kinderblik zoek, denk ik: dat is een interessant thema, die vriendschap. Jezus is heel liefdevol voor zijn vrienden, dat is ontroerend. Dat kun je goed vertellen aan kinderen, over waarom vriendschap belangrijk is en hoe die wordt doorbroken door verraad.

Toen ik eenmaal deze insteek had gekozen, ontvouwde het verhaal zich langzaam. En dan maakt het dus ook niet uit als je in de vorm extreme keuzes maakt. Van de apostelen heb ik voetballers gemaakt.’

Waar ben je nu mee bezig?

‘Een volgend boek, waarin ik iets wil doen met de verhalen van mijn vader, die met zeven broers opgroeide op de boerderij. Hollandser kan niet: op een kaasboerderij naast de molen, tussen de dijkjes. Voordat ik hierheen fietste zat ik midden in een nieuwe scène.

Verder zet ik momenteel andere projecten in de steigers, zoals de verfilming van Spinder. En ik heb plannen om een toneelstuk te maken van de Edda, ook een klassieker, maar dan uit de Noorse en de Germaanse mythologieën, over Thor en Odin. Die tra-

[p. 91]

ditie is van een hele andere orde. Dat is grappig om te zien als je de Griekse en Noorse mythologie vergelijkt. De Griekse verhalen zijn veel subtieler en verfijnder, die gaan over dilemma's en bedrog en er zit veel psychologie in. Maar de Noorse is een soort boerenmythologie: heel plomp en bot en met enorme overdrijvingen, erg grappig.

Ze zullen altijd wel terug blijven komen, die klassieke verhalen. We moeten blijven hervertellen.’

Beschouw jij het als een missie, dat je door te schrijven kinderen tot lezen wil bewegen?

‘Dat wordt het wel steeds meer. Dat is ook vanuit een soort noodzaak: dit zijn mooie verhalen die verteld moeten worden. Het is zo jammer en zo zonde als die aan kinderen voorbijgaan. Volgens mij helpt lezen je erg in je ontwikkeling. Het kan een spiegel zijn en tegelijk is het een soort oefenen op het droge. Televisie en film kunnen die functie niet vervangen. Boeken bieden een beschermde omgeving, waarin je de grote emoties op een bepaalde manier al kunt beleven zonder dat die nare consequenties hebben.

Sinds ik lezingen ben gaan geven over leesbevordering wordt het steeds bewuster een missie. Toen ik in dat circuit terechtkwam, ontdekte ik dat er in Nederland een heel team is dat met leesbevordering bezig is. Ik vind het heel leuk om daar iets aan toe te voegen vanuit mijn positie als schrijver. Het gaat bij mij altijd over verbeelding, dat je dat bij kinderen triggert. Ik heb vaker gezegd: verbeelding is een spier die je moet trainen. En daar geloof ik erg in. Ik denk dat het goed is om veel te lezen of om veel voorgelezen te worden, zodat je die spier goed traint. Omdat je daar een mooier mens van wordt, zodat je creativiteit zich ontwikkelt, en je je beter in anderen kunt inleven.’

‘Verbeelding is een spier die je moet trainen.’

Heb je je boeken wel eens aan je eigen dochtertje voorgelezen?

‘Dissusheb ik voorgelezen, ook toen ik er nog mee bezig was. Toen was ze pas twee. En het grappige was: wat ze oppikte was het ritme, het metrum en de rijm. Dan droeg ik een stukje voor en bleef ze me even triomfantelijk aan kijken en zei: “Nog een keer!” En dan deed ik het nog een keer. Voor haar was het een soort liedje. Ze kreeg de inhoud niet echt mee, maar ze vond het wel tof en spannend.’

Stel dat zij - wanneer ze wat ouder is - niet meer leest. Zou je dat jammer vinden?

‘Ja, dat zou ik wel jammer vinden. Maar... ik kan het me eerlijk gezegd niet voorstellen, haha. Ze is al op j onge leeftijd verslaafd geraakt aan verhalen. Misschien ook omdat ze dat al heel vroeg meekreeg. Het hoort er gewoon bij voor haar. Je hebt eten, slapen - en verhalen.’