Vooys. Jaargang 29

[p. 104]

Maarten van der Graaff
‘De Goddelijke Komedie is boring as hell.’
Interview met Ellen Deckwitz

Ellen Deckwitz, foto: Nadine Ancher

Ellen Deckwitz (1982) is dichter en schrijver. Ze treedt op door het hele land. Zo stond ze op de planken van Lowlands, haar gedichten werden in verschillende bloemlezingen en tijdschriften opgenomen en in 2009 won ze het Nederlands Kampioenschap Poetry Slam. Sinds dat jaar is zij tevens lid van het Utrechts Dichtersgilde en de band Asfalt-feeën met Ingmar Heytze en Cor van Ingen. Bij Uitgeverij Nijgh en van Ditmar verschijnt dit jaar haar eerste gedichtenbundel en volgend jaar haar debuutroman. Een interview over podiumkunst, erkenning, de strijd tegen babyboomers en het product Ellen Deckwitz.

Je won eind 2009 het Nederlands kampioenschap Poetry Slam. Wat vind je van het niveau van de slam in den lande? Ben jij koning eenoog?

[p. 105]

‘Er zijn redelijk wat slechte dichters binnen de slam. Ik vind maar een paar slammers, zoals Gijs ter Haar en Martijn Teerlinck, erg goed. Maar er zijn ook niet zo veel papieren dichters die ik echt goed vind. Slam heeft inmiddels eigen merites: gepubliceerde dichters die uit de slamwereld komen worden lovend besproken. Het is niet meer zo, dat slam automatisch voor slechtere poëzie dan geschreven poëzie staat. Alleen onderscheidt de slam zich in Nederland niet ontzettend van de geschreven poëzie, het is hier redelijk highbrow. In het buitenland gaat het er maatschappijkritischer aan toe en tref je een hoop getormenteerde ego's op de planken: er wordt veel meer geschreeuwd. Het is daar veel meer spoken word.’

Er zijn mensen die vinden dat poëzie geen wedstrijd kan zijn. Wat vind je daarvan?

‘Daar word ik moe van... De redactie van “De Wereld Draait Door” had pas bedacht dat ik moest gaan slammen tegen Nico Dijkshoorn en toen weigerde hij omdat hij dichtkunst geen competitie vond. Dat zou ik ook zeggen als ik bovenaan de dichterlijke voedselketen zou staan. Dan wil je niet het risico lopen om te worden verslagen door iemand die dertig jaar jonger is.’

Je komt dus uit het veelbewogen slam circuit en binnenkort debuteer je met een bundel bij Nijgh en van Ditmar. Beschrijf je eigen carrière eens.

‘Toen ik twintig was kreeg ik bij Prometheus een contract voor een roman, ontving een voorschot en klapte dicht. Toen ging ik dichten en na een tijdje waren er drie grote uitgeverijen geïnteresseerd. Ik vond de blik van sommige redacteuren van deze uitgeverijen op mijn poëzie niet goed: ze wilden dat ik wat meisjesachtiger schreef en wat lolliger. Als ik geen keuze had gehad was ik natuurlijk wel met een van die uitgeverijen in zee gegaan. Toen ik in de bloemlezing Ik ben een Bijl van Erik Jan Harmens stond benaderde een redacteur van Nijgh en van Ditmar mij, dezelfde redacteur als die van Ernest van der Kwast. Zij nam mijn werk serieus, liet het niet afhangen van het feit dat ik jong was en een vrouw.’

Het valt op dat geïnteresseerde uitgeverijen al een mal hadden klaarliggen: het moest meisjesachtiger en lolliger. Hoe vatte jij dat op?

‘Je legt altijd blauwdrukken over jezelf en anderen om de dingen hanteerbaar te maken, ze in te kaderen. Kijk naar dichteressen als Tjitske Janssen en Hagar Peeters; dat is op het eerste gezicht ook lollig... Je wordt een plaatje, een meisje dat schrijft. Schattig, maar ze moet natuurlijk niet te goed schrijven, of te moeilijk, want dan is het geen geloofwaardig meisje meer. Jonge vrouwen verkopen het beste. Dat is denk ik omdat het vrouwen boven de veertig zijn die het meeste tijd en geld uitgeven aan literatuur, die willen iets zien om zich in te herkennen, een mal. Ik kom bij optredens erg veel veer-

[p. 106]

tigplusvrouwen tegen. Soms komt er één naar me toe aan wie je ziet dat die al haar hele leven bezig is geweest om veertigplusser te worden en dan zegt zo iemand: “oh, ik wou dat ik het vroeger ook had gedurfd.” Je wordt kortom het kind dat op de sport wordt gedaan waarop de ouders vroeger graag hadden gewild.’

Voel je je erkend?

‘Ja. Dat leid ik af uit recensies in belangrijke kranten en literaire tijdschriften. Ik heb Nederlands gestudeerd in Groningen en daar was de benadering erg institutioneel. Bourdieu dus: kunst als een sociale constructie. Erkenning valt in die zin ook af te lezen aan of je op belangrijke festivals mag optreden zoals de Nacht van de Poëzie of Lowlands. Een andere vorm van erkenning was voor mij de dichtersprijs van Meander, omdat mijn geschreven werk werd bekroond. Datzelfde geldt voor mijn toetreden tot het Utrechts Dichtersgilde. Kwade tongen kunnen zeggen dat ik de excuusvrouw ben geweest; de andere dichters zijn man en over de veertig. Ik was bang dat ik er als leuk ding was bijgehaald, maar ik ben volwaardig lid en merk dat men mijn gedichten serieus neemt. En ik ben nog steeds het leuke ding! Het werken met mijn redacteur vind ik overigens ook erg leuk: dat was liefde op het eerste gezicht. We hebben dezelfde poëticale voorkeur en ze is een vrouw. Dat vind ik belangrijk, door mannen voel ik me al snel betutteld.’

Is er veel seksisme in de literatuur?

‘Absoluut. In het slamcircuit werd wel gezegd dat ik alleen maar won omdat ik een vrouw was. Omdat ik twee tieten heb. Toen ik even gewend was aan de nieuwe ontologie van mijn borsten zag ik hoe gemeen die opmerking was. Er zijn echt vrouwonvriendelijke slams. Ik zit eigenlijk best in dubio hoe ik om moet gaan met dat seksisme, wellicht moet ik er gebruik van maken en er later mijn mond over opentrekken. Een beetje wat Ilja Pfeiffer heeft gedaan met de slam: eerst meedoen en in je voordeel gebruiken en je er daarna tegen verzetten. Maar misschien is dat mijn bourdieuaanse blik.

Bestaat er zoiets als hoge cultuur? Zo ja: wat is dat?

‘Ik denk dat hoge cultuur veel te maken heeft met inside information, met het horen bij de incrowd. Het is net als bij sport, neem cricket. Ingmar Heytze heeft me laatst geprobeerd uit te leggen hoe cricket werkt en ik snapte er echt niets van, daar is zowat een expertschema aan kennis voor nodig. Zo is het ook met poëzie. Het gaat er niet om dat poëzie een klein segment is, want dat is onzin. Duizenden mensen schrijven gedichten. Het gaat vooral om hoogopgeleid, en in nauwere zin: om mensen die letteren hebben gestudeerd. Die mensen weten wat cricket is en maken de dienst uit in de wereld van cricket. Hoge cultuur bestaat en wordt door allerlei kunstpausen verdedigd. Maar

[p. 107]

die hoge cultuur is omstotelijk. Sterker nog: die hoge cultuur is sterfelijk. Babyboomers maken op het moment van schrijven nog steeds de dienst uit in de academische en literaire wereld. Hun mening wordt ons jongeren nog steeds opgedrongen, op universiteit en in de media. Mijn eerste roman gaat daarover, en verzet zich daartegen.

Je schrijft dus tegen een traditie.

‘Zeker. Toen de academische babyboomers gingen settelen hingen ze een soort eigen mores op aan de idealen uit hun studententijd. Ze wilden moreel onschendbaar zijn. Als ze iets fout deden was het de schuld van het trauma van de eerste generatie na de oorlog en als ze iets goed deden was dat hun verzet tegen de verzuiling. Op een gegeven moment word je daar zo tering moe van.’

Wat doet die generatie babyboomers dan fout als het over literatuur gaat?

‘De ellende is dat een goed deel van de recensentenposten en academische posities door hen wordt bezet en dat dat de komende tijd nog wel even zo zal zijn. Piet Gerbrandy, Elsbeth Etty: ze zijn opgevoed met de traditie van Merlyn. Ze zien het werk als autonoom geheel. Doordat ze boeken alleen maar op die manier lezen castreren ze in feite de literatuur. Die wordt van het leven gescheiden. In mijn roman zal ook sprake zijn van een boek binnen het boek, dat door babyboomers totaal verkeerd wordt geïnterpreteerd. Die pausen waar ik het al over had, die babyboomers, kijken vooral naar de letter van de tekst, ik ben geïnteresseerd in het effect ervan. Mijn generatiegenoten ook. Wat zou het als je zo'n vaag boek als Dis van Marcel Möring kan schrijven. Een Goddelijke Komedie in Assen?! Het is knap om zo veel te hebben gelezen en zo'n slecht boek te schrijven.’

Ik geloof niet dat jij alleen maar aandacht wil voor het effect van je teksten.

‘Het is natuurlijk ook wel fijn als de aanhangers van de traditie van Merlyn je een beetje aandacht geven, maar als over mijn werk alleen zou worden geschreven dat ik het ontwrichtende van intertekstualiteit zo goed laat zien, heb ik toch iets verkeerd gedaan. Poëzie is namelijk allereerst communicatie. Je kletst eigenlijk langs de common sense heen om iets te tonen dat voorheen niet werd blootgelegd. Dan is het als dichter belangrijk te kunnen ontdekken of mensen zich herkennen in je gedichten, zonder dat je daarvoor allerlei gemeenplaatsen hoeft aan te spreken. Podia zijn bij het vergroten van het bereik van poëzie erg belangrijk. Op Lowlands lopen mensen eens voor de grap naar binnen bij een tent waar gedichten worden voorgedragen en komen er op die manier mee in aanraking.’

Als het aankomt op poëzie als communicatie is het belangrijk om te noemen dat je ook optreedt met Ingmar Heytze en Cor van Ingen (de bassist van Spin-

[p. 108]

vis). Op het podium combineren jullie onder de naam Asfaltfeeën poëzie en muziek. Wat betekent deze band voor de dichter Ellen Deckwitz?

‘Veel lol. Opeens mocht ik in een band, op Lowlands! Met de bassist van Spinvis, waar ik al vanaf het begin fan van was. Het is hard werken om de combinatie van muziek en poëzie echt te laten werken. Soms werk je veertig uur voor een kwartiertje goede poëzie op muziek.’

In een interview op Sapsite zeg je over Asfaltfeeën en optreden op podia dat je vaak de weerstand ziet die het woord literatuur oproept bij mensen. Die mensen die bij het horen van dat woord naar de bar vluchten wil jij terugwinnen?

‘Er hangt een duf en stoffig imago aan het woord; de truttigheid van leesclubjes, et cetera. Door zoiets als wat wij op het podium doen te presenteren als een mogelijkheid van literatuur kun je die mensen interesseren. Literatuur is niet alleen De Goddelijke Komedie. Weet je hoe saai dat boek is? Het is verschrikkelijk dat het steeds weer herdrukken beleeft.’

Ben je niet bang dat mensen dat soort uitspraken zien als een vorm van cultuurbarbarisme?

‘Nee. Ik heb een cum laude research master in literatuurwetenschap plus een specialisatie in mediëvistiek, dus ik weet wel wat ik zeg als ik zeg dat ik De Goddelijke Komedie saai vind. Cultuurbarbarisme is niet op de hoogte zijn van cultuur, of cultuur niet de moeite waard vinden om je in te verdiepen. De Goddelijke Komedie is boring as hell.’

Er staan een dichtbundel, een roman en veel optredens op stapel; je moet nog flink aan de bak.

‘Zeker, en dat is nog niet alles. In 2013 zal er ook een kinderboek verschijnen. Dat is een primeur voor Vooys, tada!’

Dat is een leuk nieuwtje. Het wordt dus nog drukker dan ik al dacht. En daarbij moet je je de komende tijd steeds meer in de kijker spelen?

‘Jazeker. Ik ben het product Ellen Deckwitz. Wat dan weer mooi botst met mijn boeddhistische levensovertuiging. Maar je moet van jezelf laten horen en er gebeuren ook zo veel dingen op het gebied van de poëzie! Zoveel goede ook, waarvan de meeste natuurlijk door mijzelf gemaakt worden. God, wat onbescheiden. Ik heb zo'n slecht karma na dit interview. Als ik zo doorga incarneer ik straks nog in het kind van Paris Hilton.’