Vooys. Jaargang 27

[p. 80]

Martin Butler
Voices of the Down and Out: The Dust Bowl Migration and the Great Depression in the Songs of Woody Guthrie
Heidelberg (Universitätverlag Winter) 2007
268 pagina's
€36,-
ISBN 978 3 8253 5367 4

Stof happen in Amerika: Woody Guthrie en de grootste ramp uit de geschiedenis van de Verenigde Staten

Woody Guthrie, de Grote Depressie en de Dust Bowl staan in een warme belangstelling. Tv-kijkend Nederland kan inmiddels Guthries in een Audi-reclame gebruikte ‘Riding in My Car’ (‘Brrrm brm brm brm brm brrmm / Take me riding in the car, car’) meezingen, de huidige financiële recessie wordt zeer regelmatig (en onterecht; de huidige crisis komt niet voort uit politieke onrust maar uit financieel onvermogen van ‘enkele’ bankiers) vergeleken met de economische crisis van eind jaren twintig, Simon Schama heeft in zijn ‘The American Future; A History’ een deel van een episode gewijd aan de Dust Bowl en enkele jaren geleden besteedden toonaangevende Nederlandse kranten veel aandacht aan Worst Hard Times, Tim Egans op ooggetuigenverslagen gebaseerde boek over de Dust Bowl. Daarnaast zijn The Grapes of Wrath van John Steinbeck en de aangrijpende foto's van Dorothea Lange werken waaraan vaak wordt gerefereerd als het over het Amerika van de moeilijke jaren dertig gaat. In muzikaal opzicht wordt de invloed van Woody Guthrie, de Amerikaanse troubadour die zong over het leven van de gewone man in het Amerika van de jaren dertig, veertig en vijftig, erkend door muzikale grootheden als Bob Dylan, Bruce Springsteen en Bright Eyes.

Ondanks deze aandacht is het opmerkelijk dat weinig Nederlanders gedegen kennis hebben over de Dust Bowl, een van de grootste ecologische rampen die de Verenigde Staten ooit getroffen hebben, en de hierop volgende migratie vanuit het midden naar het westen van Amerika. Door aanhoudende droogte, uitputting en erosie van de toplaag van de aarde ontstonden er stofstormen. Dit is niet ongewoon voor het midden van de Verenigde Staten. Echter, de omvang van deze stormen was zo enorm dat er soms dagen geen hand voor ogen te zien was: het stof lag metershoog tegen verwoeste boerderijen gewaaid en mensen en hun vee bezweken door de onmogelijkheid te ademen aan stoflongen. Deze ramp valt ruwweg samen met de Grote Depressie, de negatieve economische spiraal waarin de VS raakten na de beurskrach van 1929. De onmogelijkheid een bestaan op te bouwen in deze zandbak bracht veel mensen uit de Dust Bowl ertoe hun heil te zoeken in Sunny California. De verhalen van migranten en de al te kleurrijke afbeeldingen op uit Californië geïmporteerde sinaasappelkratten haalden veel mensen ertoe over de trek naar het westen te wagen in de hoop daar een eldorado te vinden. De werkelijkheid bleek echter minder rooskleurig.

Woody Guthrie (1912-1967) heeft de ervaringen van deze mensen gebruikt in zijn

[p. 81]

teksten. Als een van de eerste wetenschappers probeert Martin Butler (verbonden aan het American Studies programma van de Universiteit Duisburg-Essen) in zijn studie Voices of the Down and Out de culturele relevantie aan te tonen van Guthries Dust-Bowl-oeuvre. Niet alleen wil hij met gebruikmaking van een op een New Historicism gebaseerd theoretisch kader aantonen dat Guthries werk voortkomt uit de cultuur van het midden van de Verenigde Staten, ook wil hij laten zien dat Guthries muziek invloed heeft gehad op de cultuur van deze regio. In de termen van het boek heet het dat Butler aantoont dat Guthrie zowel ‘culturally produced’ als ‘culturally productive’ is. Het reconstrueren van politieke en culturele discoursen en het aantonen van intertekstuele verbanden met andere culturele uitingen is een zeer belangrijk aspect van deze studie. Na een zeer uitgebreide en onderhoudende introductie, waarin Butler context en theorie uiteenzet, behandelt hij zeven onderwerpen die samenhangen met de Dust Bowl en/of de Grote Depressie. Hij behandelt onder andere het utopische beeld van Californië, het toe-eigenen van Jezus door de arbeidsbeweging (Jezus als echte socialist!) en de outlaw als held in het door depressie getroffen Oklahoma. In deze recensie zal ik mij richten op twee hoofdstukken die tekenend zijn voor dit boek. Achtereenvolgens zal ik het hoofdstuk over religie en de Dust Bowl en Guthries houding ten opzichte van laisser faire kapitalisme en Roosevelts New Deal bespreken.

Butler geeft toe dat de keuze van zijn onderwerpen en het gebruikte primaire materiaal arbitrair is (13), maar stelt dat het mogelijk is algemene uitspraken te doen aan de hand van zijn toch wel uitgebreide selectie uit Guthries liedjes. In het hoofdstuk ‘“We thought it was our judgement, we thought it was our doom”: Rendering Dust and Drought as Divine Punishment’, onderzoekt Butler aan de hand krantenartikelen en verslagen van getuigen welke impact de Dust Bowl heeft gehad op het religieuze discours en hoe Guthrie deze impact heeft aangevoeld, gebruikt en heeft helpen vergroten door zijn liedjes. Het is belangrijk te realiseren dat de zanger zelf nooit slachtoffer van de stofstormen is geweest en dat hij zijn beeld van de Dust Bowl uit kranten destilleerde en dit omwerkte tot een generiek beeld in zijn songs. Door het veelvuldige gebruik van de wijvorm, creëerde hij liedjes waar veel getroffenen zich in konden vinden. Het blijkt dat mensen de gigantische stofstormen in eschatologische zin hebben ervaren. De aanvaarde gedachte was dat de economische depressie en de Dust Bowl voortkwamen uit het zondige gedrag tijdens de Roaring Twenties, waarin geld moest rollen en moraal van ondergeschikt belang was. Priesters speelden in op de schuldgevoelens van zulke mensen door te wijzen op het naderende einde der tijden en de bijbelse significantie van stofstormen. Guthrie, die bekend was met deze preken, heeft op zijn beurt deze hypocriete houding van de kerk zwaar bekritiseerd in zijn songs. In ‘So Long, It's Been Good to Know Yuh’ zingt hij bijvoorbeeld:

The churches was jammed, the churches
was packed
the dusty old dust storm blowed so black
That the preacher could not read a word
of his text,
So he folded his specs, and he took up
collection. (73)

Aan de hand van deze tekst reconstrueert Butler ‘cultural knowledge’ van de jaren dertig en de preken waarmee Guthrie en anderen in aanraking zijn gekomen. Hierdoor is Butler tot de conclusie gekomen dat priesters en evangelisten ‘never tired of emphasizing that the dust storms were self-inflicted’. (74) Guthries openlijke kritiek op de kerk heeft via radio-uitzendingen veel mensen bereikt en heeft op die manier hun perceptie veranderd. Butler geeft echter ook toe dat dit moeilijk te staven is.

[p. 82]

In ‘“All this world's a poker game”: Questioning Laisser-Faire Capitalism and Promoting New Deal Politics’, onderzoekt Butler hoe Guthrie (zeer links georiënteerd) het ongebreidelde kapitalisme van de jaren twintig aan de kaak stelt en welke houding hij aanneemt ten opzichte van F.D. Roosevelts New Deal. In meerdere songs gebruikt Guthrie metaforen uit de gokwereld om te beschrijven hoe rijke beleggers en banken met geld van burgers zijn omgesprongen. Met het aantreden van Roosevelt en het inwerking treden van zijn New Deal om het economische tij te keren, verandert echter ook Guthries kritische houding. Hij staat openlijk positief tegenover Roosevelt, maar blijft kritische songs schrijven over armoede in Amerika. In een tijd zonder internet spelen locale musici en politici een grote rol in het verwoorden van de noden van de mensen in hun regio. Butler toont aan dat Guthrie handig gebruik maakte van het door politici gebruikte lingo en wederom in zo algemeen mogelijke termen zijn verhaal deed. Ten tijde van het inwerking treden van de New Deal werden Roosevelts zogenaamde fireside chats uitgezonden op de radio. In deze toespraken drong de president er bij de luisteraars op aan vooral vertrouwen te hebben in de economie, het bankwezen en het schip van staat. Butler heeft onderzocht in hoeverre deze toespraken van invloed waren op het taalgebruik van die tijd. Hij heeft onder andere een preek van ene pastoor Tilly gevonden waarin de term ‘ship of state’ en andere ook door Roosevelt gebruikte nautische terminologie gebruikt worden. Door het nauwkeurig onderzoeken van Guthries oeuvre is Butler op het spoor gekomen van het nummer ‘Roosevelt-Olson’ waarin hij zingt: ‘Our good ship is sailing through the storm / With Olson at the sail, and Roosevelt at the wheel’. (230) Naar aanleiding van deze voorbeelden merkt Butler het volgende op:

Of course, one cannot be sure whether the nautical imagery Tilly employed was inspired by Roosevelt's words, or whether they belonged to the standard repertoire of a Lutheran pastor anyway; yet, what one can be sure of is the wide circulation of such images, which must have come down to Woody Guthrie as well, who utilized them in the song at hand. (235)

Ook hier toont Butler mijns inziens overtuigend aan dat Guthrie niet alleen beïnvloed werd door politiek en cultuur, maar zelf de cultuur en politiek heeft beïnvloed door ervoor te zorgen dat de terminologie en boodschap van Roosevelt nog verder werd verspreid onder de mensen en ook langer in zwang bleef.

In zijn slotwoord haalt Butler de mythe onderuit dat Guthrie pas echt bekend werd door de folk revival van de jaren zestig (toen Guthrie zelf overigens al aan lager wal was geraakt door alcoholisme, schizofrenie en de ziekte van Huntington; het verhaal wil dat Bob Dylan een van de weinige mensen is geweest die hem in het sanatorium is komen opzoeken). Deze late bekendheid zou de relevantie van Butlers studie aantasten, maar, zegt Butler, ‘the importance and impact of a songwriter and performer is not exclusively a question of their popularity, but also one of cultural significance’. (244) Met andere woorden: de andere betekenis die sinds de jaren dertig aan het woord ‘bekendheid’ is gegeven, is debet aan de late economische erkenning van Guthrie.

Butler heeft met Voices of the Down and Out een overtuigende studie geschreven. Hij legt ‘cultural knowledge of the 1930s’ bloot en toont met gebruik van zeer veel en uiteenlopende bronnen (de eerder genoemde kranten en ooggetuigenverslagen, preken, toespraken van de president, maar bijvoorbeeld ook romans en liedjes) de intertekstuele significatie van Guthries werk aan. Er is echter ook een punt van

[p. 83]

kritiek: dat het repertoire van Guthrie ‘culturally produced’ is wordt aangetoond, maar dat Guthrie ook ‘culturally productive’ was, wordt niet altijd even overtuigend bewezen als in het hierboven aangehaalde hoofdstuk. Toegegeven, dit is ook zeer lastig te onderzoeken. Ondanks dit kritiekpunt heeft Butler een zeer onderhoudende en overtuigende studie neergezet. Deze studie, uitgegeven in de toonaangevende American Studies, A Monograpgh Series, is een toevoeging aan het veld dat zich zowel bezighoudt met de studie van muziek en populaire cultuur als met het onderzoek naar de Dust Bowl, de Grote Depressie en de impact op het Amerikaanse culturele geheugen.

Wilco Versteeg