Vooys. Jaargang 27

[p. 61]

In de kast!
Mathilde Roza

In de rubriek ‘In de kast!’ brengen gerenommeerde personen uit de wereld der letteren schrijvers of boeken die ten onrechte vergeten zijn, weer even onder de aandacht. In deze eerste ‘In de kast!’ vertelt Mathilde Roza, universitair docent Amerikaanse Letterkunde en Amerikanistiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen, over de Amerikaanse schrijver Robert Myron Coates, die voor haar tot op de dag van vandaag verbonden is met... een courgette.

Robert Myron Coates en het Zucchini-effect

‘No ideas but in things’, schreef de Amerikaanse modernistische dichter William Carlos Williams ooit. Deze vaak geciteerde uitspraak geeft uitdrukking aan Williams' eigen overtuiging dat de alledaagse objecten en situaties - dingen die, zoals hij zei, ‘close to the nose’ lagen - je meer inzicht kunnen bieden in het leven en de mensheid dan welk ander aspect van onze werkelijkheid ook. Iedere keer als ik Williams' credo geciteerd zie, gebeurt er bij mij iets vreemds: in mijn geestesoog dringt zich een courgette op - een zucchini, uitgesproken als ‘zoekienie’, zoals de Amerikanen deze komkommerachtige groente noemen. Automatisch krijg ik pretoogjes. Want het moet gezegd: het potentieel van wat wij levenloze of zielloze objecten noemen om betekenis aan te nemen, is verbazend.

De zucchini - zo'n vreemde naam ook, het mannelijke verkleinwoord, in het meervoud, van het Italiaanse zucca, wat pompoen betekent - kwam op mijn wetenschappelijke pad via de eveneens Amerikaanse schrijver Robert Myron Coates. Coates, geboren in New Haven in 1897 en overleden in New York in 1973, is een grotendeels onbekend gebleven schrijver van romans, korte verhalen, een immense hoeveelheid kunstrecensies, allerlei artikelen en twee reisboeken over Italië. Hij was gedurende zijn hele carrière verbonden aan The New Yorker en schreef volgens New Yorker-kenner Ben Yagoda meer woorden voor dit weekblad dan wie dan ook. Bij leven was Coates dan ook zeker geen onbekend man. Jarenlang heb ik hem door middel van archiefonderzoek achtervolgd - van New York tot Laramie (Wyoming) tot Los Angeles - om uiteindelijk te kunnen komen tot een literaire biografie die dit jaar uitgegeven zal worden door de University of South Carolina Press.

De werktitel van mijn onderzoek was vanaf het begin ‘Following Strangers’. Dit is een citaat uit Coates' tweede en belangrijkste roman, Yesterday's Burdens (1933), maar geeft tevens uitdrukking aan de aard van mijn zoektocht en van mijn onderwerp. Niet alleen was hij erg onbekend, maar het bleek ook knap lastig om hem te leren kennen. Coates, zo bleek, zonderde zich graag af. Brieven die hij kreeg van bevriende collega-schrijvers als Gertrude Stein, Ernest Hemingway, Malcolm Cowley, Kenneth Burke, Nathanael West en James Thurber gooide hij eenvoudig weg. Hij zag zichzelf veelal als een eenling, een buitenbeentje, een lone wolf. Het was misschien deze positionering van zichzelf die hem in staat stelde met zoveel precisie, inzicht en scherpte de wereld om hem heen te beschrijven en op te roepen:

[p. 62]

Nights, between the coming of darkness and the moonrise, I look southward down the length of my valley: cupped between the last hills and overflowing sluggishly into the sky I see a ruddy glow like a sullen aurora.
That is New York. I stare, wondering on what animated faces, what fevered gestures, on what scenes of kindliness or cruelty, of passion, joy or wrath that light shines. (YB, 16)

De verteller van dit werk - een schrijver met de naam Robert Coates - dankt zijn gevoel van isolatie onder meer aan het feit dat hij, na jaren in New York te hebben gewoond, zich vervolgens vestigt op het platteland van Connecticut, met een gevoel van vervreemding, ontworteling en eenzaamheid als direct resultaat. Maar grappig genoeg was Coates bij lange na niet de enige van zijn literaire generatie die in de vroeg jaren dertig de grote stad verliet en naar het platteland migreerde. Sterker nog, de hele lost generation, geboren vlak voor aanvang van de twintigste eeuw, leek zodanig veel overeenkomsten in hun verschillende levenslopen te hebben dat de lost generation chronicler bij uitstek, criticus Malcolm Cowley, een duidelijk patroon ontwaarde dat hij in zijn klassieke studie over deze generatie, Exile's Return: A Literary Odyssey of the 1920s, uiteenzette.

Coates zag er echter niets in om zijn zo gekoesterde individuele autonomie te verliezen aan een of ander paradigma. Zo protesteerde hij later in een van zijn vele essays voor The New Yorker:

[A]s a young man I went to France - on what I always thought was my own initiative, until the social historians got to delving into the period and I learned that I'd actually been following, sheeplike, in the tracks of a mass manifestation called ‘the literary exodus’ of a group called ‘the lost generation’. It is always unsettling to be told that one's motives are not what one thinks they are.

Het gevoel van uniciteit bleef, met daarbij gevoelens van outsiderness en eenzaamheid. Coates' vaak humoristische kijk op de wereld is dan ook bij voorkeur tragikomisch of burlesk-heroïsch. Schrijvend over de zoektocht naar persoonlijk menselijk contact, bijvoorbeeld, schuwt hij ironisch melodrama niet:

I was intensely interested in Miss Elizabeth Godwin of Roslyn, L.I., a young lady whom I had never seen, but whose name and specimen of whose handwriting - ‘Marlboro, America's finest cigarette’ - confronted me from the seat-back before me whenever I rode on a Fifth Avenue bus.
I was worried, too, about Little Orphan Annie, who had gotten herself lost again, and this time so thoroughly that it seemed Daddy Warbucks might never find her; and there was a young man on the Chesterfield ads whose tired eyes met mine with a look of such utter hopelessness, as he raised them from his littered desk and announced, ‘I'm working and smoking overtime. Hence a milder cigarette,’ that I felt an almost personal responsibility for his plight. (YB, 192-193)

[p. 63]

Advertenties en strips, maar ook andere levenloze zaken als verkeersborden, uithangborden, putdeksels of het traject van de New Yorkse ondergrondse waren voor Coates belangrijke tastbare zaken door middel waarvan hij zijn visie op het leven in New York overbracht, gekenmerkt door disruptie, anonimiteit en fundamentele verwarring over menselijkheid.

Coates' eerste roman, een experimenteel unicum met de naam The Eater of Darkness, staat ook bol van de grootstedelijke details en massacultuur. Naast New York komt in deze roman ook Parijs in beeld. Maar dan vooral literair Parijs: het boek is een pastiche van de vele literaire stijlen en experimenten die destijds in Parijs werden uitgetest, gevierd en bevochten: verweven in Coates' boek komen we, in aangepaste vorm, ook de literaire stijlen tegen van Theodore Dreiser, Sinclair Lewis, Sherwood Anderson, Waldo Frank, Ben Hecht, Jean Toomer, James Joyce, de dada beweging, de surrealisten en nog vele anderen. Het boek werd op voorspraak van Gertrude Stein in 1926 uitgebracht in Parijs door de inmiddels legendarisch geworden Contact Press van Robert McAlmon. Vanwege het afwijkende, zelf-ondergravende en experimentele karakter van het boek, is het de literaire geschiedenis ingegaan als de eerste dada-roman in de Engelse taal.

Coates hield van dada - van het speelse en het bevrijdende dat hij in deze kunst zag, en de afkeer van het bombastische, het angstige en het kleinburgerlijke in ‘de Westerse beschaming’ - zoals jaren geleden in grote letters op een Nijmeegse kraakpand stond geschilderd. Maar het was vooral het absurde van dada dat Coates aansprak. En hier komt de courgette weer om de hoek.

Zoals hierboven al verhaald, leefde Coates vanaf de jaren dertig in een landelijke omgeving. Hij woonde in een klein dorp, Gaylordsville, waar veel mensen (vaak ex-stedelingen zoals Coates zelf) driftig groentes verbouwden in hun tuinen. De courgette is, naar het schijnt, zeer makkelijk te telen, en de oogst is als gevolg vaak extreem overvloedig. Op de een of andere manier appelleerde het ding en zijn naam aan Coates' gevoel voor humor. Om dat kracht bij zetten ontvreemdde hij met enige regelmaat courgettes, die hij vervolgens bij mensen op de stoep legde. En daar lag dan zo'n ding, alsof het iets te betekenen had.

‘No ideas but in things’, maar de boodschap die nu op die groente wordt geschoven is te absurd om te benoemen, of bestaat eigenlijk helemaal niet. ‘Wat heeft dit te betekenen?’ roepen we in verwarring. We zoeken de betekenis in het ding, maar de zucchini weet het ook niet. En vanaf het moment dat we de zucchini tot leven roepen is alles mogelijk: bijvoorbeeld dat de zucchini een ambitie heeft die hij niet waar kan maken, het misschien niet durft te zeggen, of te koppig is daarvoor. Het duurt even voor je er om kunt lachen, misschien, maar ik vond het altijd een leuk verhaal om aan vrienden te vertellen. Het is Coates ten voeten uit.

Jaren nadat ik de anekdote had gehoord van Coates' stiefdochter, brak de dag aan dat ik mijn proefschrift publiekelijk moest verdedigen. Man, wat was ik zenuwachtig. Ik deed de voordeur van mijn huis open om naar de aula te vertrekken, en, ja, u raadt het al. Daar lag opeens, plompverloren, een courgette voor mijn deur. De impact was enorm, en veel groter dan ik ooit had vermoed. De absurditeit van deze totaal onschuldige, irrelevante maar goedgevormde groente op de stoep, alsook de hommage aan Coates die een van mijn vrienden hiermee had gebracht, zorgde er in ieder geval voor dat mijn zenuwen verdwenen als sneeuw voor de zon. Even heb ik nog overwogen om de courgette mee te nemen en deze op de lessenaar te plaatsen tijdens mijn verdediging. Maar hoewel

[p. 64]

ik zeker wist dat ook daar het effect niet zou uit blijven, zag ik er toch van af. Even moest het bij mijn verdediging gaan om de ideeën in mij, en niet om de ideeën in dingen. Maar om te kunnen uitleggen wat het effect van Coates kan zijn, had ik het eigenlijk moeten doen.