Vooys. Jaargang 22

[p. 48]

Column
Modern versus postmodern
André Klukhuhn

In mijn academisch vormende cursus Liever de gifbeker besteed ik enige aandacht aan de cultuurfilosofische discussie die in onze eigen tijd plaatsvindt en die bekend staat als de controverse tussen de modernen en de postmodernen. Veel van mijn studenten vinden dit een moeilijk onderwerp, omdat de begrippen die worden gehanteerd zo vaag zijn, per wetenschappelijke, artistieke of filosofische discipline verschillen en daarom lastig zijn te hanteren. Ik eis zelfs dat er een column over dat onderwerp geschreven wordt en dit gebeurt dan na het nodige uitstel met veel gezucht en gesteun, en de klacht die daarbij algemeen wordt geuit is dat ze zich er zo weinig bij kunnen voorstellen. Nu ga ik me hier zeker niet inspannen om helderheid in de postmoderne warboel te scheppen, zo dat al mogelijk is, maar ik wil de problematiek waar het om gaat wel voelbaar maken en proberen te verduidelijken aan de hand van een heel concreet voorbeeld. Het enige dat ik daarover vooraf even kwijt wil is dat ‘modern’, naast heel veel andere dingen, te maken heeft met eenduidigheid en uniformiteit, terwijl ‘postmodern’ wordt gekenmerkt door pluriformiteit en meerduidigheid. Een wetenschapsfilosoof als Karl Popper, die een volkomen eenduidige wetenschappelijke methode propageert, kan daarom ‘modern’ worden genoemd, terwijl de pluralistische methode die zijn vakgenoot en leerling Paul Feyerabend voorstaat, als ‘postmodern’ te boek staat.

Nu dan het concrete voorbeeld. Toen ik nog studeerde - we hebben het nu over de jaren zestig van de vorige eeuw - spraken mijn medestudenten en ik onze docenten aan met u en mevrouw of mijnheer, en als het een hoogleraar betrof zelfs met professor. Schreven we een brief dan was het van weledelgeleerd tot weledelzeergeleerd aan toe. Later, rond 1970, toen ik zelf begon te doceren, waren de tijden inmiddels grondig veranderd. Studenten spraken me consequent aan met jij en jou en noemden me André en dat schreven ze ook in hun brieven. Beide manieren van aan-

[p. 49]

spreken kunnen ‘moderne’ stromingen worden genoemd, want iedereen deed dat in de betreffende periode overal en altijd klakkeloos op dezelfde manier, omdat dat nu eenmaal zo hoorde. Toen ik, na een korte onderbreking van ruim een kwart eeuw, vorig jaar weer begon met het geven van colleges, was ik uitermate benieuwd of zich nog nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de communicatie tussen studenten en docenten hadden voorgedaan. Nou, dat blijkt inderdaad het geval. In het begin is er nog wel sprake van enige uniformiteit en is het vrijwel altijd ‘Beste mijnheer Klukhuhn’ in de brief- en e-mailhoofden, wat behalve met de voor de hand liggende onvertrouwdheid, ook wel te maken zal hebben met mijn gevorderde leeftijd. Maar naarmate de cursus voortgaat neemt de diversiteit in de aanschrijftitels steeds verder toe. Na ongeveer twee weken doet de eerste ‘Beste André Klukhuhn’ aarzelend zijn intrede, een week later reeds gevolgd door ‘Beste André’, en de stap naar ‘Hoi André’ en zelfs een enkele ‘Hoi’ zonder meer, is dan nog maar klein en zo gezet. Kijk, en dat is dan precies wat ik bedoel met de overgang van de moderne naar de postmoderne tijd: in plaats van een alom gehanteerde standaardmethode kritiekloos toe te passen, zoals dat tot een kwart eeuw geleden nog het geval was, wordt er door studenten tegenwoordig kwistig gebruik gemaakt van het hele gamma aan aanspreek- en aanschrijfmogelijkheden. En dan zeggen ze nog dat ze zich bij de controverse tussen ‘modern’ en ‘postmodern’ niets kunnen voorstellen.

Ikzelf geef gedurende dat hele zoekende overgangsproces naar de juiste aanspreektitel geen enkele krimp en onderteken mijn brieven en e-mails consequent met ‘André Klukhuhn’. Daarmee laat ik mijn studenten achter in grote onzekerheid over mijn voorkeur; doen ze het wel goed? En die heb ik als ware postmodernist natuurlijk niet.

André Klukhuhn is hoofd van de afdeling Studium Generale van de Universiteit Utrecht. Zijn veelgeprezen boek De geschiedenis van het denken is inmiddels aan de vierde druk toe.