Vooys. Jaargang 22

[p. 43]

Column Studeren in Nederland
André Klukhuhn

Gezien de publicitaire aandacht die er tegenwoordig aan wordt besteed, is het zeer modieus een vergelijking te maken tussen de kwaliteit van de studenten en het studeren in Nederland aan de ene kant, en de Verenigde Staten aan de andere kant. Dit lijkt me een onmogelijke zaak, al was het alleen maar omdat Nederland en de VS op zoveel essentiële punten van elkaar verschillen dat het al gauw op het vergelijken van appels met peren uitdraait. Om een paar van die verschillen te noemen: wat betreft politiek zijn de Verenigde Staten aanzienlijk gewelddadiger en arroganter dan Nederland; in economisch opzicht zijn de rijken in de VS veel rijker dan de rijken in Nederland en de armen veel armer, en wat nog meer zegt, de armen zijn er meestal ook gekleurd. Vanuit sociaal en demografisch perspectief hebben alle grote steden in de de ‘States’ sloppenwijken die je verder alleen maar in de Derde Wereld aantreft. Wat er nog rest van de oorspronkelijke bevolking is weggestopt in treurige reservaten.

Volledigheidshalve nog een paar kleinigheden: in de VS wonen de rich en retired in beveiligde resorts, terwijl het schoonmaak- en bedieningswerk voor een habbekrats door de buitenmuurs gehuisveste sloebers wordt verricht. In de VS zijn (buiten de Europees aandoende steden) veel mensen getrouwd omdat vier keer trouwen fatsoenlijker wordt gevonden dan ongetrouwd samenwonen. Wie ten slotte in de VS volgens de buurtbewoners niet naar de juiste kerk gaat, leidt het bestaan van een paria. En omdat universiteiten, inclusief de studenten-

[p. 44]

populatie, niet uit de lucht komen vallen, maar een geïntegreerd onderdeel uitmaken van de hele samenleving waaruit ze voorkomen, zullen die van al die punten wel een tikje hebben meegekregen. Bovendien moeten we ons daar juist eerder verre van houden dan er een voorbeeld aan te willen nemen. Dat vinden de Amerikanen zelf trouwens ook. Europeanen die in de VS universiteiten bezoeken om te zien hoe ze het daar hebben geregeld, krijgen doorgaans verbaasde reacties: ‘Hé, komen júllie kijken hoe wíj het híer doen?’ Dus liever even geen gezeur meer over dat handjevol topstudenten aan die paar topuniversiteiten in dat ontwortelde land, waar ze hun gebrek aan cultuurgeschiedenis proberen te compenseren door Europese kastelen steen voor steen genummerd af te breken, over te varen en daar in de goede volgorde weer op te bouwen, als een soort Madurodam op ware grootte. Laten we ons maar liever bezighouden met wat er hier in Europa, en in het bijzonder Nederland, op het gebied van universiteiten, studeren en studenten aan de hand is, want daaraan hebben we onze handen al meer dan vol.

Als inleiding daarop eerst even iets over mezelf en vroeger. Studerend in de jaren zestig van de vorige eeuw, heb ik er zes jaar over gedaan mijn studie in de fysische chemie af te ronden. Ik heb zo verschrikkelijk hard gestudeerd dat ik de eerste van mijn jaar was die afstudeerde, de drie eerstvolgenden hadden er zeven jaar voor nodig, de rest dus acht of meer. Niet dat ik zo'n studiebol was, of ‘nerd’ zoals dat tegenwoordig op z'n Amerikaans heet, maar ik was getrouwd, had een kind en geen cent te besteden. Ik moest dus zien af te studeren en een behoorlijk betaalde baan te krijgen voordat ik, en met mij de hele familie, de hongersdood zou sterven. Over die armoedigheid wil ik het nu niet hebben, maar over die zes jaar.

Tegenwoordig is het de officiële norm dat studenten in vier á vijf jaar hun universitaire studie moeten hebben afgerond. Dat is gemiddeld toch anderhalf jaar korter dan ik er voor nodig had, terwijl ik mijn tijd toch echt niet heb verdaan en ik me ook niet kan herinneren veel overbodigs te hebben geleerd, eer-

[p. 45]

der nog te weinig. En omdat het toch uit de lengte of breedte moet, en aangezien er sindsien in de breedte niets is bijgekomen, maar er in de lengte wel het nodige is afgegaan, kan ik alleen maar tot de conclusie komen dat studenten op de universiteit tegenwoordig zo'n vijfentwintig tot dertig procent minder te weten komen dan vroeger het geval was. Nou ja, dat zou zo zijn als we ervan uitgaan dat er, gezien de beschikbare tijd, ook een kwart minder studiestof wordt aangeboden. Maar veel waarschijnlijker is dat de volledige studiestof die vroeger minimaal zes jaar in beslag nam nu staccato in ruim vier jaar moet worden afgewerkt, wat het probleem niet kleiner, maar in tegendeel juist groter maakt. Ik zal dat uitleggen.

Je hoeft geen onderwijsdeskundige te zijn om te weten dat het proces van kennisverwerking in drie onderscheidbare fases verloopt. In de eerste fase, het feitelijke college, wordt er begrepen wat er door de docent allemaal wordt uitgelegd. In de tweede fase wordt de kennis zo verwerkt dat deze niet alleen wordt begrepen, maar ook naverteld kan worden. En de derde en laatste fase moet ervoor zorgen dat wat er begrepen is en naverteld kan worden ook aan anderen kan worden uitgelegd. Alledrie de fases nemen ongeveer evenveel tijd in beslag, wat betekent dat na een week intensief en geconcentreerd collegelopen, waarin de aangeboden stof wordt begrepen, er nog twee collegevrije weken nodig zijn om die stof tot parate, overdraagbare kennis te verwerken. Blijven de laatste twee weken achterwege doordat er bijvoorbeeld onmiddellijk met nieuwe colleges wordt doorgegaan, dan krijgt de kennis uit eerste week niet de tijd die nodig is om te beklijven. De studiestof komt niet verder dan in het korte geheugen al aanwezige kennis, waardoor de nieuwe feitjes en weetjes weer net zo snel worden vergeten als ze zijn binnengekomen. Daarom adviseer ik mijn studenten altijd om bijvoorbeeld na een college van twee uur gedurende vier uur iets totaal anders te gaan doen om de nieuw verworven kennis de kans te geven zich blijvend op een geschikte plek in het brein te nestelen: uitgebreid in bad of bed liggen, sociale contacten onderhouden, een potje kaarten of biljarten, van dat soort din-

[p. 46]

gen, maar daar dan vooral niet teveel bij drinken, want dan lost de kennis juist weer op in plaats van zich vast te hechten. Mocht dat allemaal niet lukken binnen de officiële studietijd, pech gehad, dan maar een jaartje of nog wat langer over de studie doen. En die reflecterende, rustig de tijd nemende manier van studeren is precies het tegenovergestelde van de ratrace die er op de Amerikaanse universiteiten van de studenten wordt verwacht. Nu weet ik wel dat ik met deze adviezen het risico loop de kat op het spek te binden, en de mindere studenten de mogelijkheid bied er maar een potje van te maken. Maar ik heb er ook het volste vertrouwen in dat de studenten die er echt toe doen, degenen die studeren leuk en interessant vinden, er geen misbruik van zullen maken en hun kennis later ter beschikking stellen aan de Europese samenleving, die er des te interessanter om zal worden dan de Amerikaanse.

André Klukhuhn is hoofd van de afdeling Studium Generale van de Universiteit Utrecht. Zijn veelgeprezen boek De geschiedenis van het denken is inmiddels aan de vierde druk toe.